مقدمه:
حدود هفت ماه پیش ریچارد بنت، دیپلمات کارکشته، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد در افغانستان شد. آقای بنت کارنامه چندین ساله در زمینه نظارت از تخلفات حقوق‌بشری در کشورهای جنگ‌زده دارد. در حالی پس از دو دهه، برای نخستین‌بار شورای حقوق بشر سازمان ملل آقای بنت را مامور نظارت بر تخلفات حقوق‌بشری در افغانستانِ تحت حاکمیت دوباره طالبان کرده که نگرانی از نقض مسایل حقوق‌بشری توسط طالبان در افغانستان بی‌پیشینه است. طالبان متهم به نقض گسترده مسایل حقوق‌بشری، از جمله نفی گسترده حقوق انسانی زنان هستند. آقای بنت در شروع کارش وعده داده بود که می‌خواهد صدای مردم افغانستان، به ویژه زنان باشد. او به تازگی از یک ماموریتی نظارتی از افغانستان برگشته است. او با نگرانی از وضعیت عمومی حقوق‌بشری در افغانستان در مورد زنان گفته است، عقب‌گرد در حقوق زنان شدیدتر از دور اول حاکمیت طالبان است. زهرا جویا، مدیر مسوول رسانه‌ی رخشانه با آقای ریچار بنت گزارشگر ویژه سازمان ملل برای افغانستان گفت‌وگوی ویژه انجام داده است و در نخست از او پرسیده است با توجه به این که هدفش از سفر به افغانستان مستند سازی جنایت‌هایی است که از طرف طالبان در این کشور جریان دارد، واقعا در افغانستان چه می‌گذرد و وضعیت حقوق‌بشری در افغانستانِ تحت حاکمیت طالبان چقدر وخیم است؟
بنت: هدف من از سفر به افغانستان ارزیابی وضعیت حقوق بشر در این کشور بود. و اینکه برگردم و با مجمع عمومی سازمان ملل صحبت کنم و این فقط یک سخنرانی بود و بعدا آن را در گزارشی که برای شورای حقوق بشر در اوایل سال آینده است، خواهم نوشت.
البته، من به نقض حقوق بشر و در کل وضعیت مثبت و منفی را تعقیب می‌کردم. نگرانی‌هایی وجود دارد که من قبلاً در گزارش خود به شورای حقوق بشر در ماه سپتامبر گنجانده بودم. من تفاوت زیادی در وضعیت نمی‌بینم.
رفتن من به افغانستان با استقبال خوب طالبان روبه‌رو شد. آنها میزبان من بودند، در سطوح عالی و ولایات و همچنین در کابل با من ملاقات کردند. من از آن قدردانی می‌کنم. با این حال، هنوز کارهای زیادی برای رعایت حقوق بشر، به ویژه در راستای حقوق زنان و دختران، وجود دارد که باید انجام شود.
جویا: بر اساس یافته‌های خودتان، بیشتر شما را چه چیزی نگران‌تر کرد از آنچه در افغانستان می‌گذرد؟
بنت: من فکر می‌کنم اولین موضوع این است که وضعیت دختران و زنان بهتر نشده است. بارها در مورد مکاتب، اینکه چه زمانی باز خواهد شد، از طالبان پرسیده‌ام. به من گفتند که به زودی تصمیم می‌گیریم و اعلام خواهد شد. اما تاهنوز اعلام نشده است. آنها «نه» نگفتند، گفتند به زودی اعلامیه‌ای داده خواهد شد. باید ببینیم چه وقت این اتفاق خواهد افتاد. اما محروم کردن دختران از مکاتب دوره متوسطه و لیسه کاملاً غیرقابل قبول است و استانداردهای بین المللی حقوق بشر را نقض می‌کند.
نگرانی‌های بسیار دیگر نیز وجود دارد، به عنوان مثال، حملات و تبعیض علیه گروه‌های اقلیت، به ویژه هزاره‌ها. برخی اقلیت‌های دیگر مانند هندوها، سیک‌ها، و صوفی‌ها و سایر اقلیت‌هایی که احساس می‌کنند از دولت طرد شده‌اند، مانند ازبک‌ها و ترکمن‌ها. بنابراین، من در حال بررسی مسایل اقلیت‌ها، به ویژه حمله اخیر به مرکز آموزش کاج بودم. من با افراد آسیب دیده در این حمله ملاقات کردم.
جویا: دو نگرانی عمده در افغانستان وجود دارد، رفتار طالبان با زنان و مخالفان‌اش. طالبان در پنجشیر و اندراب‌ها جنایت جنگی مرتکب شده‌اند؟
بنت: اتهامات جدی وجود دارد که نیاز به بررسی بیشتر دارد تا مشخص شود چه کسی مسوول است. البته این یک درگیری مسلحانه نیز هست. طالبان و سایر احزاب درگیر، از جمله جبهه مقاومت ملی، باید از قوانین بین‌المللی بشردوستانه و قوانین بین‌المللی حقوق بشر پیروی کنند.
جویا: رفتار طالبان با زنان معترض چگونه بوده است؟ به عبارت دیگر، طالبان در افغانستان چه بر سر زنان آورده؟
بنت: من با چند زن معترض ملاقات کردم که توسط طالبان لت‌وکوب شده بودند. گاهی اوقات بازداشت شده بودند، بنابراین حق آزادی برای تجمع مسالمت‌آمیز وجود دارد و این حق باید در افغانستان مجاز باشد. به نظر می‌رسد که این حق در{سایه‌ی حکومت طالبان در افغانستان} به اندازه کافی احترام گذاشته نمی‌شود و اتهامات جدی مبنی بر استفاده بیش از حد از فشارعلیه زنان معترض وجود داشته است. این موضوع نیز نگران کننده است و مهم است که به آزادی بیان، آزادی تجمع و آزادی گشت‌وگذار، احترام شود.
جویا: شما با رهبران طالبان هم دیدار کردید، در مورد اتهام‌های نقض حقوق‌بشری که بر این گروه وارد است چه پاسخی داشتند؟
بنت: به طور کلی، به نظر می‌رسد رهبری طالبان بر این باورند که آنها کار بسیار خوبی انجام می‌دهند، در بعضی مواقع آنها اعتراف می‌کنند که کاستی‌هایی وجود دارد و اقدامات بیشتری برای اطمینان از رعایت حقوق بشر نیز وجود دارد. باور من این است که به صحبت کردن با آنها و احترام به حقوق بشر در بسیاری از زمینه‌ها ادامه خواهم داد.
به عنوان کسانی که فعلا قدرت را در دست دارند، آنها مسوول حافظت و رعایت حقوق بشر در افغانستان هستند و باید پاسخگو باشند.
شما به صورت ویژه تبعیض علیه زنان را مورد توجه قرار داده‌اید. من اشاره کردم که ممکن است به زودی اعلامیه‌هایی در مورد باز شدن مکاتب دخترانه دوره متوسطه و لیسه و موضوع حقوق زنان از طرف رژیم برحال منتشر شود. اما من متوجه نشدم که آنها تمایلی برای تغییر سیاست‌ها برای تغییر تصمیم‌هایی که تبعیض‌آمیز است و زندگی زنان را محدود می‌کند، داشته باشند. من نشانه‌ای ندیدم که طالبان سیاست‌های خود را در این مورد تغییر دهند.
جویا: طالبان به شدت رسانه‌ها را محدود و دسترسی به اطلاعات را به صفر رسانده است. آیا طالبان همکاری و زمینه دسترسی آزادانه شما را به اطلاعات فراهم کرد؟
بنت: طالبان با من همکاری کردند. گفتند من می‌توانم با هرکس و هر کجا که بخواهم ملاقات کنم. و زمانی که در افغانستان بودم، با مردم ملاقات کردم و از زندان‌ها دیدن کردم. به پنجشیر، بامیان و کابل رفتم. من محدود نبودم. وقتی صحبت از اطلاعات طالبان می‌شود، آنها با من صحبت می‌کردند و به سؤالات من پاسخ می‌دادند. من همیشه پاسخ‌هایی را که می‌خواستم دریافت نمی‌کردم، بنابراین می‌توانم بگویم که دسترسی من به اطلاعات واقعاً محدود نشده است.
جویا: آیا موفق شدید که از زندان‌های طالبان هم بازدید کنید؟
بنت: بله، من به دو زندان در بامیان و پلچرخی رفتم و توانستم وضعیت آنها را ببینم که در چه شرایطی زندگی می‌کنند. من همچنین با زنان در هر دو محل ملاقات کردم و توانستم وضعیت را ببینم. من مصاحبه خصوصی انجام نداده‌ام و عمومی با آنها صحبت کرده‌ام و وضعیت زندگی آنها را دیده‌ام. البته این‌ها زندان‌های رسمی است که از سوی دولت فعلی{ طالبان} اداره می‌شوند. من گزارش‌های دریافت کردم که ممکن است افرادی در زندان‌های خصوصی یا غیرقانونی زندانی باشند که این نگرانی بزرگ است؛ اما من نتوانسته‌ام از آن مکان‌ها بازدید کنم.
جویا: آقای بنت، شما در شروع کار خود به عنوان گزارشگر ویژه برای نظارت بر حقوق‌بشر گفتید، متعهد به تقویت صدای زنان، مردان و کودکان افغانستان هستید. پس از سفر به افغانستان و گذشت نزدیک به یک سال، فکر می‌کنید چه راهی برای پاسخگو کردن طالبان وجود دارد؟
بنت: فکر نمی‌کردم وجود داشته باشد؛ اما فکر می‌کنم زمان می‌برد و راه‌های مختلفی برای پاسخگویی به آنها وجود دارد. من در حال حاضر، نمی‌خواهم در مورد آنها به طور عمومی صحبت کنم زیرا ممکن است بر فرآیندهای خاصی تأثیر بگذارد. با این حال، من همچنان تلاش می‌کنم صدای زنان را تقویت کنم، و حتی دیروز{چند روز قبل} با سه زن افغان، یکی در افغانستان و دو نفر اینجا در نیویورک، در یک پنل با رسانه‌ها حضور داشتم و من می‌خواستم صدای آنها به گوش جهانیان برسد. من فکر می‌کنم این واقعاً مهم است.
جویا: شما یکی از گزارشگران با تجربه حقوق بشری سازمان ملل متحد هستید، توصیه شما برای کشورهای تاثیرگذار جهان چه است و چه بر خوردی با طالبان لازم است صورت بگیرد؟
بنت: توصیه من این است که افغانستان معاهدات بین المللی حقوق بشر را تصویب کرده است و مسوولیت دارد باید به آن معاهدات احترام بگذارد و سایر کشورها نیز باید انتظار داشته باشند که مقامات فعلی{ طالبان} به آنها احترام بگذارند و بخواهند که کمک کنند تا بتوانند به معاهدات حقوق بشر احترام بگذارند تا از نقض حقوق بشر جلوگیری شود.
جویا: اگر همین وضعیت ادامه پیدا کند، وضعیت حقوق‌بشری در افغانستان چقدر وخیم‌تر خواهد شد؟
بنت: من فکر می‌کنم این بسیار نگران کننده است. اینکه وضعیت حقوق بشری همچنان یک بحران است. بخشی از این {نگرانی} نیز وضعیت اقتصادی است، مردم در فقر و بدون منابع کافی زندگی می‌کنند و در زمستان پیش‌رو، ممکن است مشکلات واقعی با نداشتن غذای کافی برای مردم وجود داشته باشد. بنابراین، من فکر می‌کنم وقتی در مورد حقوق بشر صحبت می‌کنیم، احتمالاً بدتر یا بهتر می‌شود، باید به این حق بشری نیز فکر کنیم؛ حق داشتن غذا، حق آب، حق سرپناه کافی برای زندگی و حق دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی. این حقوق بشر بسیار مهم است و در افغانستان بسیار شکننده است.
جویا: چه نامی بر آنچه در مورد مسایل حقوق‌بشری در افغانستان می‌گذرد، می گذارید؟ بعضی‌ها می‌گویند آپارتاید جنسیتی در افغانستان جریان دارد، آیا شما نیز چنین فکر می‌کنید؟
بنت: من فکر می‌کنم اگر معیارهای آپارتاید را در مورد وضعیت زنان در افغانستان اعمال کنید، معیارهای آپارتاید صدق می‌کند. با این حال، یک مسئله وجود دارد که قوانین بین‌المللی در حال حاضر آپارتاید برای موضوع نژادی استفاده می‌کند، نه برای جنسیت. من فکر می‌کنم با توجه به دیگر قوانین بین‌المللی، از جمله آزار و اذیت و شکنجه جنسیتی می‌تواند یک جنایت بین‌المللی باشد.
