الیاس احمدی
یک مرکز آموزشی در یکی از شهرهای کشور، برای دختران در مورد چگونگی پذیرش بورسیهی تحصیلی در دانشگاه‌های معتبر جهانی به‌گونه‌ی رایگان آموزش میدهد.
مسوولان این مرکز به رسانه‌ی رخشانه گفته‌اند، به دانش‌آموزان این مرکز، زبان، ریاضی و نحوه‌ی ارائه‌ی درخواست به دانشگاه‌های جهان را آموزش می‌دهند.
عمر نیازی*، مسوول مرکز آموزشی«دختران دانایی» گفته است، در تلاش است تا سالانه یک هزار دختر را برای راه‌یابی به دانشگاه‌های جهان، به‌صورت رایگان آماده کند.
آقای نیازی گفته، هدف ما این است تا دختران از سدی که طالبان فراراه آموزش شان ایجاد کرده، بگذرند.
عمر نیازی، حدود چهار ماه قبل، پس از وضع محدودیت‌ها علیه آموزش دختران توسط طالبان، تصمیم به ایجاد چنین مرکزی گرفت. او پس از مشاهده‌ی وضعیت موجود، به دانشگاه‌های مختلف، از جمله چند دانشگاه در امریکا نامه نوشت و از آن‌ها، در مورد راهی برای دست‌یابی دختران به بورسیه‌های تحصیلی مشوره خواست.
پس از دریافت پاسخ و مشوره‌ها، اقدام به تاسیس مرکز آموزشی «دختران دانایی» کرد: «بیش از دو ماه تحقیق کردم. در ضمن دوستانم نیز در بیرون از کشور با یک‌تعداد استادان دانشگاه‌های بیرون از کشور صحبت کردند. جوابی‌که من از ایمیل‌هایم دریافت کردم، گفته بودند که اگر این دختران، بتوانند امتحان تافل و یا دوویلنگو را سپری کنند و ریاضی شان خوب باشه، می‌توانند در بیرون از کشور، به‌خصوص امریکا بورسیه بگیرند و اعلام همکاری هم کده بودن.»
درست در روزهایی که اعلامیه‌های طالبان یکی پس از دیگری، به هدف وضع محدودیت‌های بیشتر بر زنان و دختران صادر می‌شد، در گوشه‌یی از یک شهر، عمر نیازی و همکارانش آموزشگاه«دختران دانایی» را ایجاد کردند.
عمر نیازی و همکارانش بااستفاده از ارتباطات شخصی، آغاز به پذیرش دانش‌آموز کردند. تا کنون دست‌کم ۵۰۰ دختر در این آموزشگاه پذیرفته شده‌اند.
یکی از دانش‌آموزان، سپرغی سلطانی* است. دختر ۱۸ ساله‌یی که می‌گوید، از طریق دوستانش به این مرکز راه یافته است.
سپرغی فارغ صنف دوازدهم مکتب است. او گفته است، از روزی که به این مرکز قدم گذاشته، امید به آینده و آزادی در وجودش دوباره جوانه زده است.
سپرغی گفته است: «چانسی که بری ما در این‌جا داده شده، امیدوارم بورسیهی امریکا را قبول شوم. اونجه تحصیل کنم و پنج‌سال بعد فرد متفاوت‌تر از حالا باشم و امیدوارم روزی کشورم جای بهتری شوه.»
مرسل ۱۹ ساله در حال حاضر سرگرم آموزش در مرکز دختران دانایی است. مرسل تازه امسال در رشته‌ی هنرهای زیبا به دانشگاه راه یافته بود؛ اما طالبان دروازه‌های دانشگاه را مسدود کردند.
مرسل به کمک دوستش ستاره به این مرکز آموزشی وصل شده است.
عمر نیازی گفته است که تنها یک ماه از آغاز فعالیت مرکز آموزشی«دختران دانایی» گذشته بود که فرمان بسته‌شدن دانشگاه‌ها و تمامی نهادهای آموزشی توسط طالبان صادر شد. او هم مجبور شد یک ماه دروازه‌ی این مرکز را ببندد؛ اما پس از یک ماه، با حفظ احتیاط و پذیرفتن تعداد کم‌تری دانش‌آموز، فعالیت خود را از سر گرفت.
اکنون حدود ۴۰ دختر در مرکز آموزشی دختران دانایی درس می‌خوانند.
این دختران شش روز در هفته و هر روز برای یک‌ونیم ساعت زیر یک سقف جمع می‌شوند و مهارت‌هایی را می‌آموزند تا توسط آن‌ها بتوانند به بورسیه‌های تحصیلی در بیرون از کشور راه پیدا کنند.
حدود ۱۴ نفر دیگر در این مرکز آقای نیازی را همراهی می‌کنند. ۴ همکار اداری و ۱۰ نفر استاد. در این طرح، دخترانی جذب می‌شوند که دانش‌آموز صنف‌های ۱۰، ۱۱، ۱۲ باشند و یا از صنف دوازده فارغ شده باشند.
دانش‌آموزان این مرکز به صورت پنهانی خود شان را به این مرکز می‌رسانند. شماری از آن‌ها که با رسانه‌ی رخشانه صحبت‌کرده گفته‌اند، تلاش می‌کنند کسی در بیرون از آموزشگاه و حتا در خانه کتاب‌های آن‌ها را نبیند.
صدف اخلاقی* یکی دیگر از این دانش‌آموزان است. این دختر ۱۷ ساله گفته است: «یک روز یک طالب گفت کجا میری، بهانه آوردم بعد رد شدم… حالی که می‌آیم، کتاب‌های خوده پت می‌کنم که کسی د راه نبینه و کدام جنجال پیش نیایه.»
در مرکز آموزشی دختران دانایی، دختران به‌طور رایگان پذیرفته می‌شوند و آموزش می‌بینند. عمر نیازی، مدیر این مرکز گفته است که از دانش‌آموزان مرکز آموزشی دختران دانایی حتا یک افغانی هم گرفته نمی‌شود.
به گفته‌ی او، این دانش‌آموزان تنها مکلف به تامین کتاب و مواد درسی شان هستند.
مرکز آموزشی«دختران دانایی» به کوشش جمعی از مهاجرین افغانستانی در بیرون از افغانستان فعالیت می‌کند.
به گفته‌ی آقای نیازی بخش قابل توجهی از مهاجرینی که در تامین نیازهای مالی مرکز آموزشی دختران دانایی با این مرکز همکار بوده‌اند، ساکن ایالات متحده‌ی امریکا هستند.
او افزوده است که این عده از مهاجرین که ارتباط نزدیکی با شماری از استادان دانشگاه‌های امریکا دارند، در تلاش اند تا زمینه‌ی جذب تعداد بیش‌تری از دختران را مهیا کنند.
طالبان نه تنها در داخل افغانستان دختران و زنان را از آموزش محروم کرده‌اند، بلکه برای دخترانی که قصد دارند توسط بورسیه‌های تحصیلی در بیرون از افغانستان ادامه‌ی تحصیل بدهند نیز مشکلات زیادی را خلق کرده‌اند.
مثل ممنوعیت سفر بدون محرم شرعی، توزیع نکردن پاسپورت و ندادن اسناد تحصیلی. چندی پیش شمار زیادی از دختران به رسانه‌ی رخشانه گفته بودند که نهادهای تحصیلی طالبان توزیع سند را به دختران ممنوع کرده‌اند.
در این گزارش آمده بود که این ممنوعیت، فرصت تحصیل را از بسیاری از دختران، در بیرون از افغانستان گرفته است.
مرکز آموزشی«دختران دانایی» برای عبور از این سد طالبان، راهی را در نظر گرفته است.
عمر نیازی گفته است: «در جلساتی‌که ما با دوستان حامی ما داشتیم، در این باره هم صحبت کردیم. گفتیم خوب، گیریم که دختران به بورسیه‌ها کامیاب شدند، آن‌ها چگونه به بیرون از کشور سفر کنند. مه گفتم مه از والدین این شاگردان تعهد می‌گیرم که در صورت راه‌یابی دختران شان به بورسیه، آن‌ها را حداقل تا یکی از کشورهای همسایه همراهی کنند.»
آقای نیازی همچنان گفته است، او علاوه بر این‌که از خانواده‌ها تعهد گرفته تا در صورت موفقیت دختران شان، آن‌ها را همراهی کنند؛ از خانواده‌های آن‌ها نیز خواسته است که برای این دختران، گذرنامه نیز تهیه کنند. خواسته‌یی که به گفته‌ی آقای نیازی، بازهم پاسخ خانواده‌ها به آن مثبت و قاطع بوده است.
با وجود این‌که از میان ۵۰۰ دانش‌آموز مرکز آموزشی«دختران دانایی»، اکنون تنها ۴۰ تن آنان در این مرکز درس می‌خوانند؛ اما مدیر این مرکز امیدوار است که درس را برای ۴۶۰ دانش‌آموز دیگر این مرکز نیز آغاز و در دراز مدت، در تمام ولایت‌های افغانستان، شاخه‌های این مرکز آموزشی را ایجاد کند.
در حال حاضر، تمرکز دانش‌آموزان مرکز آموزشی دختران دانایی، آموختن زبان انگلیسی است.
آن‌ها نخست باید امتحان دوویلنگو و یا تافل را سپری کنند، تا پس از آن بتوانند جذب بورسیه‌های تحصیلی شوند. مرسل از شاگردان این مرکز گفته است: «هرچند ای مرکز زیاد وقت نمی‌شه که باز شده، چون طالبا این‌جه ر بسته کده بود، حالی همی‌قه نفر که هستیم بری زبان آمادگی می‌گیریم؛ بری امتحانات دوویلنگو، تافل و یا آیلتس.»
یک کتابخانه نیز برای دختران این مرکز آموزشی وجود دارد. حدود ۵ هزار جلد کتاب فارسی و انگلیسی که استفاده از آن‌ها برای دختران رایگان است.
نازنین*، مسوول این کتابخانه به رسانه‌ی رخشانه گفته است: «ازی کتاب‌ها استفاده می‌کنند. برای تهیه کارخانگی، سمینار و یا مطالعه.»
به گفته‌ی آقای نیازی، در این مرکز علاوه بر اخذ امتحان هفته‌وار، تلاش برای برگذاری امتحان‌های آزمایشی آنلاین دوویلنگو و تافل نیز صورت می‌گیرد.
عمر نیازی گفته است: «پشت موقعیت‌های خوب تحصیلی هستیم، نحوه‌ی درخواست‌ها و اینا ر هم بری شان می‌گیم. در تلاشیم، به هدف خود برسیم؛ ولی با توجه به مشکلات و محدودیت‌هایی که هست، ممکن است ما در سال اول نتانیم به آن یک‌هزار نفر برسیم؛ اما حتا اگر ۱۰ نفر هم بتوانیم به دانشگاه‌های امریکا بفرستیم، جدی‌تر تلاش خواهیم کرد.»
در کنار احساس ناامنی از سوی طالبان، ناامیدی دختران از وضعیت موجود، چالش عمده‌ی دانش‌آموزان مرکز آموزشی دختران دانایی است: «هرچند امید می‌دهیم، میگن طالبا که هنوز هستند.»
عمر نیازی دانش‌آموخته‌ی علوم سیاسی و اداره‌ی عامه دانشگاه امریکایی در افغانستان است. او که چندین سال در بخش آموزش و پرورش کار کرده، به این باور است که رسیدن به جامعه‌ی آگاه و توسعه‌یافته، بدون تحصیل زنان و دختران ناممکن است.
به همین خاطر دست به اقدامی زده که از نظر او حیاتی و راه باریک به آزادی و روشنایی است و از نظر طالبان ممنوع و بیهوده: «اگر قرار باشد دختران از تحصیل محروم شوند، آینده تاریک خواهد بود و امکان داشتن یک جامعه به معنای واقعی کلمه از بین خواهد رفت.»
*یادداشت: به دلیل حساسیت‌های امنیتی، از ذکر مکان و نام‌های واقعی مصاحبه شوندگان در این گزارش خودداری شده است.
