غیبت زنان در خیابان‌های بزرگ و پرجنب‌وجوش قندهار دوباره تاریکی گذشته این شهر را به یاد می‌آورد. مثل دهه‌ی هفتاد، درپایتخت معنوی طالبان، زنان بیشتر از هرجای دیگری محکوم به چهار دیواری خانه شده‌اند.
پانزدهم آگست روزی که بیشتر خبابان‌های قندهار از رژه افراد تفنگ به دست طالبان مسدود شده بود، شمار زنان در مزدحم ترین نقاط شهر به انگشتان دو دست هم نمی‌رسید.
با عبور از « چهارسو» نقطه مرکزی شهر قندهار که به شهر قدیم احمدشاهی معروف است تا بازارهرات، بازار کابل، بازارشاه و بازار شکارپور که تا قبل از طالبان روزانه مقصد خرید زنان بی‌شماری بود، با حساب دقیق تنها 134 زن چادری پوش در میان انبوده جمعیت مردان انگشت‌‌نما بودند.
به نظر می‌رسد قندهار به مثابه‌ی پایتخت معنوی طالبان، آن‌گونه که مقصد طالبان است، پای زنان از بیرون خانه گرفته شده است.
دکانداران در گفت‌وگو با رسانه‌ی رخشانه گفته‌اند که مشتریان زن به دلیل محدودیت طالبان کاهش چشم‌گیری یافته است.
تا قبل از طالبان، در سطح شهر زنان و دختران زیادی با مدل لباس عربی و برقع در شهر دیده می‌شدند. هرچند هیچ‌گاهی زنان درقندهار به خاطر عنعنات قبیله‌ی و فرهنگ سنتی، از آزادی کامل برخوردار نشدند.
ممنوعیتی هم که طالبان در قندهار بر علیه زنان وضع کرده، بیشتر از هرجای دیگری است. حدود دوماه ماه قبل، مولوی عبدالرحمان طیبی، رییس اداره امر به معروف و نهی از منکر طالبان در قندهار اعلام کرد زنان حق ندارند تاکسی دربست بگیرند و در صندلی کنار راننده بنشینند.
او در نشست خبری گفته بود: «زنان حق ندارند تاکسی دربست بگیرند و در صندلی کنار راننده بنشینند.» در حالی که در دیگر جاهای افغانستان سفر زنا بدون محرم شرعی در فاصله‌های بیشتر از 72 کیلومتری ممنوع شده است.
گروه طالبان در یک اقدام دیگر، با نصب پوسترهای تبلیغاتی بر در و دیوار شهر قندهار زنان بی‌حجاب را تشبیه به حیوانات کرده بود. طالبان در پوسترها نوشته بودند: «زنی که حجاب را رعایت نمی‌کند، تلاش می‌کند به دیگر حیوانات شباهت پیدا کند.»
بازار رنگریزها، تنها بازار مخصوص کالای مورد نیاز زنان در قندهار است. این بازار مقصد خرید اصلی زنان در قندهار است. در حال که نه درگذشته و در حالا هیچ فروشنده زن ندارد. اما به قول دکاندارن، خیلی وقت است که این بازار مشتری زن هم ندارد.
محمد ۲۸ ساله، از دکانداران این بازار می‌گوید، محدودیت‌های طالبان بر کاروبار آنان تاثیر بسیاری گذاشته است: «اینجا قبلا بسیار شلوغ بود اما حالا مشکلات اقتصادی و محدودیت‌های طالبان باعث شده تا زنان کمتری به اینجا برای خرید بیایند.»
فوزیه * ۲۳ ساله توانسته بود از با عبور از سنت‌های سخت قبیله‌ی در حکومت گذشته‌ی افغانستان تا صنف 12 مکتب بخواند. اما او می‌گوید، حالا همان مجال اندکی گذشته از زنان قندهار هم گرفته شده است.
فوزیه به رسانه‌ی رخشانه گفت: «از صبح تا شب بگردی در تمام شهر قندهار شاید ده زن را هم نبینی، دختران و زنان اجازه کار و درس را ندارند. زنان حتی نمی‌توانند بدون اجازه از خانه بیرون شوند، تمام روز را باید مثل یک زندانی در خانه باشند.»
فوزیه آزمون سرنوشت‌ساز کانکور را در پیش دارد؛ اما می‌گوید، سرنوشت او و هزاران دختر دیگر به دست کسانی افتاده که ستیز دیرینه با زنان دارند: «طالبان فکر نکنم اجازه بدهند که دخترا حتی در امتحان کانکور شرکت کنند، درس خود را ادامه بدهند. دیگه هیچ امیدی ندارم.»
طالبان تا هنوز محدودیت زیادی بر علیه زنان وضع کرده‌اند. این گروه در ماه می با نشر فرمانی منسوب به ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر این گروه از زنان خواسته بودند که در خانه بمانند.
ریحانه* ۲۷ ساله و ساکن شهر قندهار به رسانه‌ی رخشانه گفته است، اگر کسی از خارج کشور به قندهاربه این شهر سفرکند، شاید فکر کند که در قندهار اصلا زن وجود ندارد.
به گفته او زنان فقط در مواقع ضروری و خرید حق بیرون شدن از خانه را به سختی دارند: «برای خرید به بازار رنگریزا که بازار مخصوص زنانه است آمدم یعنی از یک سر شهر تا سر دیگر در تمام راه حتی یک زن را ندیدم.»
قبل از طالبان، در ولایت‌های مثل قندهار، زنان بیشتر اسیر باورها و عنعنات قبیله‌ای و سنتی نیز بوده‌اند. به همین خاطر ریحانه فکر می‌کند این محدودیت جزء فرهنگ مردم شده و به سادگی از سوی مردم قبول شده است: «در قندهار زنان بدون اجازه شوهر و پدر حق ندارند از خانه بیرون شوند، از صدها سال به ای طرف زنان همین‌طور زندگی کردند. به زنان حق کار داده نمی‌شود. حق تعلیم داده نمی‌شود. از وقتی که طالبان آمدن شرایط بسیار سخت‌تر شده.»
وحیدالله * 30 ساله دانش آموخته خبرنگاری در قندهار است. او می‌گوید، زن در محیط قندهار مهجور است: «محیط و مردم قندهار طوری است که انگار اصلا زن ندیده باشند، این که در سطح شهر اصلا زن وجود ندارد و به زنان حق تحصیل کار داده نمی‌شود یک واقعیت تلخ است. در دوران جمهوریت مردم شهر توانستند تا حدی تحصیل و تعلیم کنند؛ اما از یک سال به اینسو و پس از دوباره قدرت گرفتن طالبان همه چیز به یک‌بارگی به حالت اول برگشت.»
هرچند بیشتر محدودیت‌های طالبان از جمله ماندن در خانه در بیشتر نقاط کشور توسط زنان پس زده شده‌اند. اما به نظر می‌رسد این گروه دستکم در شهری که محل زندگی رهبر و خواستگاه شان به شمار می‌رود، به این آرزوی خود دست یافته است. رهبرطالبان از زمان ورود خود به افغانستان ساکن قندهار است.
شفیق احمد* ۲۸ در صحبت با رسانه‌ی رخشانه گفته است حتا گشت‌وگذار زنان در تفریح گاه‌های ولایت قندهار محدود شده است.
سه سال از عروسی شیق احمد گذشته است. او که تا قبل از طالبان بارها با خانم خود به گردش در بیرون از شهر قندهار رفته، یک سال است هرگز جرأت این کار را نکرده است: «جرأت نکردم چون هر جا طالبان موتر را متوقف کرده و ناحق بی‌عزتی می‌کنند، یک رفیقم همرای خانم و فرزندان خود برای تفریح به عینومینه رفته بود، طالبان برایش گفته بودند که دفعه دیگه نبینند که زن همرایت باشه.»
*یادداشت: اسم‌های برخی از مصاحبه شوندگان در این گزارش به دلیل حساسیت‌های امنیتی مستعار انتخاب شده است.
