تمنا زریاب پریانی؛ صدای رسای اعتراض که طالبان می‌خواستند خفه کنند

مژده محمدی

تمنا زریاب پریانی این روزها یکی از صداهای رسای اعتراض زنان علیه طالبان در بیرون از افغانستان است. او یکی از دختران معترضی است که دست‌کم یک ماه را با سه خواهرش در زندان طالبان گذرانده و شکنجه شده است.

حدود یک هفته پیش، چهارمین دور اعتراض خانم پریانی با شماری از فعالان حقوق بشر در شهر دورتموند آلمان برگزار شده بود. آن‌ها در این اعتراض‌ها به دنبال یک چیز هستند: «آپارتاید جنسیتی» حاکم در افغانستان باید از سوی نهادهای بین‌المللی، کشورهای مدافع آزادی و حقوق بشر، به عنوان «جنایت علیه بشریت» به‌رسمیت شناخته شود.

این گزارش به تجربه و چشم‌دید تمنا زریاب از زندان طالبان پرداخته است. او سخنانش را این‌گونه شروع می‌کند: «وسایل آن‌ها [ طالبان] برای شکنجه پیپ، کیبل و چوب بود و در اوج زمستان سرد طوری شکنجه می‌کردند که عرق از سر و روی‌شان به سر من می‌چکید».

اشاره تمنا به شکنجه شدید توسط بازجوهای طالبان است؛ او می‌گوید، زندان طالبان برایش مثل «جهنم» بود: «در شب اول در حدود بیست تن از نیروهای طالبان که پیراهن و تنبان با دستار و برخی دیگر کلا‌هایی با طرح شیشه‌دار داشتند به‌شکل گروهی همانند شغال بر من حمله کردند و من را شکنجه می‌کردند. من بروی زمین افتاده بودم و فقط پاهای‌شان را می‌‌دیدم».

حوالی ساعت نه شب (چهار شنبه، ۲۹جدی۱۴۰۰) نیروهای طالبان به خانه تمنا زریاب پریانی در منطقه‌ی پروان شهر کابل یورش بردند. طالبان می‌خواستند بدون سرو صدا آن‌ها را به زندان ببرند. بعد از دستگیری حتا سخنگوی طالبان منکر بازداشت او و همراهانش شده بود.

اما هوشیاری تمنا در لحظه بازداشت باعث شد که طالبان زیر فشارهای فزاینده رسانه‌ای و نهادهای بین‌المللی آن‌ها را  پس از یک ماه از زندان رها کنند. تمنا در لحظه بازداشت از خودش ویدیویی در رسانه‌های اجتماعی نشر کرد که نشان می‌داد طالبان برای بازداشت آن‌ها پشت دروازه رسیده‌اند. در این ویدیو تمنا می‌گوید: «کمک کنید، طالبان به خانه‌ام آمده اند».

آن شب طالبان تمنا زریاب پریانی، زرمینه پریانی، کرشمه پریانی و شفیقه پریانی را از خانه شان با خود بردند: «من و خواهرانم را از خانه بیرون کشیدند، هیچ‌کس را در خانه باقی نگذاشتند چون نگران این بودند که خبرنگاران و یا کس دیگری نیاید، خانه را مهر و لاک کردند».

با این که دست طالبان دیگر به تمنا نمی‌رسد، اما او در گفت‌وگو با خبرنگار رسانه‌ی رخشانه گفته، ترس آن شب هنوز مثل کابوس رهایش نکرده است.

تمنا: «لحظه‌ا‌ی که به خانه حمله کردند لحظه‌ی وحشت‌ناکی بود که هنوز پیش چشم من باقی مانده است. نیروهای استخبارات طالبان با رنجر پولیس و تانک در منطقه آمده بودند، تمام منطقه‌ حالت نظامی به خود گرفته بود و در حدود بیست تن از افراد تفنگ‌دار به خانه‌ی ما حمله کردند و دروازه‌ها را شکستاندند».

قبل از بازداشت، تمنا جزء چهره‌های شناخته زنان معترض علیه طالبان بود. او در چندین اعتراض شرکت کرده بود و علیه محدودیت‌های طالبان و حجاب اجباری این گروه ایستاده بود. تمنا در مقابل چشم طالبان مسلح «برقع» را آتش زده و به صراحت گفته بود که این نوع پوشش ربطی به هویت زنان افغانستان ندارد. از نظر طالبان این جرم کوچکی نبود.

تمنا زریاب پریانی۲۷ ساله، در سال ۲۰۲۱ از دانشکده حقوق دانشگاه کاردان فارغ شده است. او اولین‌ بار در تاریخ ۶ سپتامبر ۲۰۲۱، با در دست‌داشتن پوستر « ما خاموش نمی‌نشینیم و هموطنان برای آزادی و برابری از خانه‌های‌تان بیرون شوید» با گروهی از دختران معترض دست به اعتراض خیابانی زد.

تمنا گفته: «در این روز برای اولین بار یک طالب اسلحه را به سمت من گرفت. شلیک نکرد اما با قنداق اسلحه به قلبم زد. در این روز چشمان وحشی یک تروریست را در یک قدمی خود دیدم. با مرگ روبرو شدم، اما زنده به خانه برگشتم».

طالبان متهم به شکنجه گسترده زنان در بازداشت‌های این گروه است. گزارش‌های رسانه‌ها، تجربه‌های زنان و نهادهای ناظر روشن می‌کند که طالبان برای ساکت کردن و اعتراف زنان از شکنجه گسترده کار گرفته است. موضوعی که طالبان همیشه آن را رد و «پروپاگندا» می‌خوانند.

تا کنون رسانه‌ی رخشانه با چندین دختر معترض که زندان طالبان را تجربه کرده‌اند، گفت‌وگو کرده است. آن‌ها گفته‌اند، شکنجه، تحقیر و توهین به هدف انسان‌زدایی از زنان معترض در زندان‌های طالبان به شکل گسترده صورت می‌گیرد.

سازمان ملل نیز تایید کرده است که طالبان از شکنجه به عنوان ابزار اعتراف استفاده می‌کنند. سازمان عفو بین‌الملل نیز تایید کرده که زنان معترض‌ در زندان طالبان در معرض شکنجه و بدرفتاری قرار دارند.

تمنا زریاب پریانی که حالا از افغانستان خارج و به آلمان پناهنده شده نیز گفته است که از زمان ورود به زندان، نیروهای مرد طالبان وی را  مورد شکنجه قرار داده‌اند: « زندان طالبان برای کسانی‌که مخالف طرز تفکر طالبان به ویژه برای کسانی‌که پوشش آزاد دارند یک  سیاه‌چال و جهنم به تمام معنا است. به‌خصوص برای من که چادر نداشتم و در برابر حجاب اجباری و قوانین اجباری طالبان ایستادگی کردم».

طالبان در ۱۳ فیبروری سال ۲۰۲۲ میلادی تمنا و خواهرانش را از زندان آزاد کردند. اما با سه شرط؛ از افغانستان خارج نشود و از تجربه‌ی زندان خود نگوید و ساکت باشند: « در حقیقت این آزادی نه بلکه مرگ تدریجی بود برایم و از درون نابودم کرد».

هفت ماه بعد تمنا و خواهرانش پنهانی از افغانستان بیرون شدند. در ویدیو بیست‌ثانیه ای که تمنا، از لحظه خروج‌اش از افغانستان در حساب کاربری ایکس خود به‌نشر رسانده نوشت که بعد از سپری کردن زندان و اسارت خانگی دو انتخاب داشت؛ سکوت و یا دور شدن از آن [ طالبان] و ایستادگی در برابر «جنایت‌کاران».

 تمنا و خواهرانش جدایی از وطن را انتخاب کردند تا فرصت اعتراض داشته باشند.

در تاریخ ۸ عقرب سال ۱۴۰۱ و پس از آن‌که اعتراض دانش‌جویان دختر دانشگاه بدخشان در پیوند به نپذیرفتن حجاب اجباری ( برقع)  که با شدت از سوی طالبان سرکوب شد، تمنا پریانی با شعار «#نه_به_حجاب_اجباری»  چادر خود را از سر برداشت و آتش زد.

او در مورد این اقدام‌ در حساب ایکس خود نوشت: «شلاق زدن دختران توسط طالبان بی‌نهایت من را اذیت کرد و روزهای زندان و رفتار افراد این گروه در اعتراضات ما در جاده‌های کابل را به‌یادم آوردم. درد شلاق تروریستان را فقط آن‌هایی احساس می‌کنند که تجربه کرده باشند».

این روزها تمنا با شماری از زنان معترض دیگر، کارزار به رسمیت شناخته شدن و پایان دادن به «آپارتاید جنسیتی» تحت تسلط طالبان را پیش می‌برد. او تاکنون برای این که جهان صدای زنان افغانستان را بشنود دست به اعتصاب غذایی زده است. یک بار اعتصاب او ۳۰ روز ادامه یافت و نزدیک بود جانش را بگیرد.

طالبان که می‌خواست با زندانی کردن، صدای تمنا را خفه کند، او حالا  به نمادی از صدای رسای اعتراض زنان در بیرون از افغانستان بدل شده است: « مهم این‌نیست که در این مسیر چقدر زجر می‌کشم، مهم این است که ( مطالبه زنان علیه طالبان) به کجا خاتمه پیدا می‌کند، مثلا مرا نه شکنجه طالب و نه هم زندان از مسیر راهی که انتخاب کردم، نتوانست برگرداند و اگر ده بار هم زندانی و شکنجه شوم و در تبعید بسر ببرم، به مسیر خود ادامه می‌دهم. هدف ما آزادی و برابری است. هیچ چیزی نمیتواند اراده ما را خدشه‌دار کند، نه مرگ و نه شکنجه».