حوا جوادی
شیوه‌های مبارزه املین پنکهرست
شیوه‌های مبارزه املین پنکهرست مهم‌ترین بخش زندگی او را تشکیل می‌دهد. آن‌چه که او را از سایر مبارزان به‌دست‌آوردن حق رأی زنان برجسته می‌سازد، تاکید بر هدف مبارزه نیست بلکه اتخاذ روش‌ها و اشکالی از مبارزه است که بسیار جسورانه و هوشمندانه انتخاب شده است. املین با کنارگذاشتن شیوه‌های مسالمت‌آمیز اعتراض، مبارزات زنان را وارد مرحله دیگری کرد؛ مرحله‌ی متفاوت همراه با جسارت و جدیت. مرور تاریخ معاصر انگلستان نشان می‌دهد که انتخاب‌های او در شیوه مبارزه هرچند پرهزینه اما به‌طور انکارناپذیری موثر بوده است.
با توجه به وضعیت دشوار زنان در افغانستان، آشنایی با این شیوه‌های مبارزه بسیار با اهمیت است. مساله اصلی در مبارزه این است که با توجه به شرایط مسلط بر حوزه عمل کدام شیوه‌ی مبارزه موثرتر است و این شیوه‌ها چگونه زنان را به آرمان‌ها و اهداف سیاسی و اجتماعی‌شان نزدیک می‌کند. از این لحاظ، آشنایی با مبارزات املین پنکهرست به توسعه روش‌های مبارزاتی زنان در افغانستان کمک می‌کند و دست‌کم به ما نشان می‌دهد که با تمرکز و هوشمندی می‌توان نقطه‌ضعف‌های ساختارهای ضدزن را شناسایی کرد و سپس از آن‌ها برای ضربه زدن به این ساختارها و تسهیل روند عدالت‌خواهی استفاده کرد. مبارزه برای تحقق عدالت باید سنجیده و هوشمندانه اما همراه با بازاندیشی و بازنگری مستمر باشد. هر شیوه مبارزه در هر شرایطی جواب نمی‌دهد. تغییر قالب‌های عمل در مبارزات املین پنکهرست از این جهت بسیار آموزنده است.
زندان به‌عنوان سکوی مبارزه
اعضای اتحادیه اجتماعی و سیاسی زنان به اقدامات تحریک‌آمیز زیادی دست زدند. در سال ۱۹۰۸ برای نخستین بار، املین به جرم اختلال در نظم پارلمان برای شش هفته زندانی شد. پیش از او دختران او نیز به خاطر حمله به پولیس و اقدامات شورش‌گرانه به زندان رفته بودند. املین زندان را فرصتی برای جلب توجه و ساماندهی مبارزات سیاسی می‌دانست. او معتقد بود که زندان آخرین حربه مردان برای سرکوب فعالیت زنان است. اگر راهی پیدا شود که زندان نیز به سکوی مبارزه علیه مردان تبدیل شود آن‌گاه مردان در برابر زنان خلع سلاح می‌شوند.
با رفتن به زندان تیغ سخنان او در برابر دستگاه سلطه برنده‌تر شد. او سپس در هر فرصتی که فراهم می‌شد فهرست بلندی از اجحاف و ستم‌های جاری در زندان‌ها را نیز به لیست انتقادات خود می‌افزود. در اکتبر ۱۹۰۸ وقتی محاکمه می‌شد خطاب به قاضی گفت: «ما (زنان) این‌جاییم نه به خاطر این که قانون را زیرپاکرده‌ایم. ما این‌جاییم، تنها به این دلیل که می‌خواهیم خودمان قانون‌گذار باشیم.»
تمرکز روی هدف واحد
ویژگی که از دید بسیاری‌ها فعالیت‌های سیاسی املین را متمایز می‌کند، تمرکز او روی هدف واحد است. اتحادیه اجتماعی و سیاسی زنان به جای طرح شعارهای پراکنده و درگیری در جبهه‌های مختلف، روی نقطه‌ای تمرکز کرده بود که از دید آن‌ها برای زنان حیاتی بود و می‌توانست مرکز ثقل تجمع نیروهای سیاسی مختلف باشد. این اتحادیه هدف اصلی خود را گرفتن حق رأی زنان تعریف کرده بود و در هر نقطه و هرجایی که فعالیت می‌کرد و با هر حزبی که همکاری یا مخالفت می‌کرد حق رأی زنان موضوع محوری بود.
توسل به اقدامات خشن
او با آن‌که به‌خاطر اقدامات تحریک‌آمیز و خشن به شدت مورد انتقاد بود؛ اما هرگز از این شیوه‌ها دست نکشید. او معتقد بود که شیوه‌های ملایم‌تر برای گرفتن حق رأی بارها تجربه شده و نتیجه نداده است. از دید او تنها مبارزه‌ی همراه با خشونت است که می‌تواند توجه را جلب کند و نتیجه را به نفع زنان تغییر دهد.
در ۲۶ جون ۱۹۰۸ حدود ۵۰۰ هزار فعال حقوق زن در هایده پارک مرکز لندن تجمع کردند. پولیس این تجمع را در آخر با خشونت متفرق کرد. پس از آن املین پنکهرست به اعضای اتحادیه توصیه کرد که به اقدامات خشونت‌آمیز متوسل شوند. چند روز بعد دو تن از اعضای اتحادیه، پس از آن که موفق نشدند در برابر پارلمان سخنرانی کنند، به سمت دفتر نخست‌وزیری رفته و شیشه‌های پنجره خانه نخست‌وزیر را با سنگ شکستند. وقتی دادگاه این دو زن را به دو ماه زندان محکوم کرد، املین در دفاع از آن‌ها اقدامات مردان در شکستن پنجره نخست‌وزیر را در تاریخ بریتانیا، به رخ قاضی کشید. بعد از آن، شکستن پنجره مقامات سیاسی به یکی از شیوه‌های اصلی مبارزات اعضای اتحادیه تبدیل شد.
حکومت برای مهار وضعیت، ناگزیر زنان را به زندان می‌انداخت. املین به زنان زندانی‌شده دستور داد اعتصاب غذا کنند. با افزایش اعتصاب غذای طولانی زندان‌بان‌ها زنان را با زور وادار به غذاخوردن می‌کردند. بکارگیری شیوه‌های خشن برای واداشتن زنان به غذاخوردن خود به ضرر حکومت تمام شد و صف حامیان جنبش حق رأی زنان را متراکم‌تر ساخت. به این ترتیب، زنان مبارز اقدامات خشونت‌آمیز خود را گسترش داده و به تخریب خانه‌ها، املاک و حتا اماکن عمومی روی آوردند.
جمعه سیاه
در تقویم انگلستان هر سال از جمعه سیاه Black Friday به‌صورت گسترده تجلیل می‌شود. به مناسبت جمعه سیاه بسیاری از شرکت‌ها اجناس خود را با تخفیف عرضه می‌کنند و ذهن مردم بیش از یک ماه با آن درگیر است. جمعه سیاه اما حاصل مبارزات املین پنکهرست است. پس از آن‌که مبارزات خشن اتحادیه اجتماعی و سیاسی زنان برای حکومت و احزاب سیاسی دردسرساز شد، شماری از فعالان سیاسی پس از انتخابات سال ۱۹۱۰ خواهان آشتی این گروه با احزاب سیاسی شد. در قالب این آشتی، قرار شد که کمیته متشکل از احزاب سیاسی از لایحه حق رأی محدود زنان در پارلمان حمایت کنند و هوداران پنکهرست نیز از اقدامات خشن دست بردارند.
پس از این توافق، هواداران املین از توسل به شیوه‌های خشن از جمله حمله به خانه‌ها و املاک و اعتصاب غذا خودداری کردند. در سوی دیگر، احزاب سیاسی به تعهدات خود عمل نکردند و لایحه حق زنان در پارلمان به نتیجه نرسید. این کار به شدت املین و هودارانش را عصبانی کرد.
روزجمعه، ۱۸ نومبر، ۱۹۱۰ حدود ۳۰۰ تن ازفعالان زن به رهبری املین در میدان پارلمان تجمع کردند. تجمع زنان با اعمال خشونت بی‌سابقه از سوی پولیس سرکوب شد. افسران پولیس و حتا مردانی که در دوروبر بودند زنان را لت و کوب کردند، دستان آن‌ها را از پشت بسته و در مواردی سینه‌های آنان را کشیدند. در این جریان ۱۱۵ زن بازداشت شد و این زنان همگی از آزار و اذیت جنسی پولیس شکایت کردند. املین خود هرچند دستگیر نشد اما قادر به دیدار نخست‌وزیر که در پارلمان سخنرانی داشت نیز نشد. از آن پس در تقویم انگلستان از این روز به عنوان «جمعه سیاه» یاد می‌شود.
بعد از جمعه سیاه، زنان اقدامات خشن خود را دوباره از سر گرفتند. در سال ۱۹۱۲، اعضای اتحادیه رسما آتش زدن و پرتاب بمب آتش‌زا را نیز در دستورکار خود قرار دادند. املین دوباره زندانی شد. در زندان او اقدام به اعتصاب غذا کرد و سپس شماری از زنان زندانی دیگر نیز به او پیوستند. با درز خبر اعتصاب غذای زنان فشار بر حکومت افزایش یافت و در نتیجه او و همکارانش از زندان آزاد شدند. او پس از آن که از زندان آزاد شد به اقدامات خشن خود ادامه داد. طی سال‌های بعد او بارها به زندان افتاد و با اعتصاب غذا از زندان آزاد شد.
جنگ جهانی اول
با آغاز جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۴، املین و هوادارانش با دولت آتش‌بس کردند. از دید آن‌ها با آغاز جنگ خطر سلطه آلمانی‌ها شر بزرگ‌تری بود که کل بشر را تهدید می‌کرد. در سوی دیگر، دولت نیز فعالان حق رأی زنان را از زندان آزاد کرد. کریستابل، دختر بزرگ املین پانکهرست در نطقی پرحرارت زنان را به حمایت از جبهات نظامی فراخواند و از آن‌ها خواست در شرایطی که مردان در جبهه درگیر نبرد اند، زنان باید چرخ صنعت و اقتصاد مملکت را بگردانند. اوشگردهایی را که برای راهپیمایی و تجمع به‌دست آورده بود در حمایت از جنگ به کار برد و تجمعات پرشوری برگزار کرد.
پیروزی در به‌دست آوردن حق رأی
سرانجام در سال ۱۹۱۸ و همزمان با پایان جنگ جهانی اول، پارلمان انگلیس با به تصویب رساندن قانون نمایندگی از مردم شرط داشتن املاک برای حق رأی را که پیش از این در اختیار مردان بود لغو کرد و حق رأی را برای زنان ۳۰ سال به بالا به رسمیت شناخت. این اتفاق هرچند همه زنان را به لحاظ داشتن حق رأی در موقعیت برابر با مردان قرار نمی‌داد اما پیروزی چشم‌گیر و تاریخی برای زنان به شمار می‌آمد.
پس از تصویب این قانون بسیاری از فعالان حق رأی زنان خواهان لغو تشکل‌های زنان و ادغام در سازمان‌های حزبی بزرگ‌تر شدند. اما املین و کریستابل پنکهرست کوتاه نیامدند و هم‌چنان تشکل خود را به‌عنوان حزب زنان مستقل از مردان حفظ کردند. استدلال املین این بود که زنان به صورت مستقل به مراتب می‌توانند بهتر در سطح کشور فعالیت کنند. پس از این قانون، آن‌ها سایر مسایل زنان از جمله برابری در ازدواج، دست‌مزد برابر با مردان و فرصت‌های شغلی برابر برای زنان را در دستور فعالیت‌های سیاسی خویش قرار دادند.
فعالیت‌های آخر عمر
پس از پایان جنگ جهانی، املین به چهره‌ی پرآوازه‌‌ای تبدیل شد. او به کشورهای مختلفی سفر کرد و فعالیت‌های خود را بیشتر بر پیکار بر ضد بولشویسم یا همان سوسیالیسم روسی، متمرکز کرد. او چندسالی در کانادا و امریکا اقامت کرد اما سرانجام در اواخر ۱۹۲۵ به انگلیس بازگشت.
پس از بازگشت به انگلیس، وضع صحی او رو به وخامت گذاشت. سال‌های زندان، اعتصاب غذا، سؤتغذیه و ناملایمات دیگر تأثیرات مخربی بر سلامتی او گذاشته بود. در سال‌های پایانی عمرش، خبر بچه‌دارشدن سلویا، دختر دومش از طریق روابط خارج از ازدواج باعث خدشه‌دار کردن شهرت او شد و سلامتی او را بیش از پیش وخیم‌تر کرد. املین همزمان با مبارزه برای حقوق زنان به شدت طرف‌دار نظام خانواده بود. این در حالی است که سلویا در گفتگو با رسانه‌ها، از روابطش دفاع کرده و گفته بود که تشکیل خانواده بدون الزامات قانونی نقش مهمی در آزادسازی زنان از سلطه مردان دارد.
املین سرانجام در ۱۴ جون ۱۹۲۸، در سن ۶۹ سالگی چشم از جهان فروبست.
گرامی‌داشت از املین
خبر مرگ املین به سرعت در انگلیس و امریکا پیچید. در هیجدهم جون ۱۹۲۸ جمعیت انبوهی از هواداران و همرزمانش برای مشایعت پیکر او در لندن جمع شدند. روزنامه دیلی میل، خاک‌سپاری او را به خاک‌سپاری جنرال مرده در میان لشکر عزادار توصیف کرده بود. مطبوعات کارنامه او را شکوهمندانه توصیف کردند و او را قهرمان بی‌همتای مبارزه برای به‌دست‌آوردن حق رأی زنان خواندند.
پس از مراسم خاک‌سپاری، یکی از محافظان او بلافاصله کارزاری را برای جمع‌آوری پول برای ایجاد بنای یادبود آغاز کرد. این کارزار با استقبال گسترده مواجه شد و در بهار ۱۹۳۰ از تندیس او در حالی که بادستش به سمت پارلمان اشاره می‌کند، در باغ ویکتوریای لندن در مجاورت پارلمان انگلیس رونمایی شد. این مجسمه اکنون در زمره میراث تاریخی انگلستان قرار دارد و به شدت از آن محافظت می‌شود. مجسمه دختر او کریستابل نیز در نزدیکی مجسمه او برپاست.
با آن که در آغاز در مورد کارزار خشن او برای حق رأی زنان وحدت نظر وجود نداشت اما به مرور زمان در میان سیاستمداران و مردم انگلیس احترام به مبارزات او بیشتر شد. در سال ۱۹۸۷، خانه او در منچستر به موزه تبدیل شد. در سال ۲۰۰۲، در نظر سنجی بی‌بی‌سی در مورد ۱۰۰ چهره برتر تاریخ انگلیس، او جایگاه بیست‌وهفتم را از آن خود کرد. در سال ۲۰۱۶، با رأی مردم ساختن تندیس دیگری از او برای شهر منچستر در دستور کار قرار گرفت و در ۲۰۱۸، درست یک قرن پس از روزی که زنان صاحب حق رأی شدند از این تندیس در منچستر رونمایی شد و نام همرزمان او نیز در پایین آن حک شد.
در مورد زندگی‌نامه‌ی او و جنبش حق رأی زنان تاکنون کتاب‌های زیادی نوشته شده و فیلم‌های متعددی ساخته شده است. مریل استریپ، بازی‌گر پرآوازه بریتانیایی نقش او را در فیلم سافروجت‌ها بازی کرده است. بسیاری از سیاستمداران و فعالان حقوق زن از او به‌عنوان زنی یاد می‌کنند که در ترسیم چهره‌ی مقتدر از زنان در مبارزات سیاسی نقشی بی‌بدیل بازی کرد. او با تاکتیک‌ها و روش‌های مبارزاتی هوشمندانه‌ای که در پیش گرفت، نشان داد که زنان نیز می‌توانند برای تأمین حقوق و به‌دست‌آوردن مطالبات خود به شیوه‌های خشن و شورش‌گرایانه متوسل شوند.
با کلیک در این‌جا بیشتر مطالعه کنید.
آرشیف آثار و نوشته‌‌های مرتبط با املین پنکهرست در پیوندهای ذیل بیابید:
