محدثه براتی
از ۱۲۰۰مکتب باب مکتب دولتی، ۸۵۶باب مکتب در ولایت هرات مربوط دختران است. اما از میان یک میلیون و چهل هزار دانش‌آموز، چهار صد و نود و نه هزار و دو صد تن آن‌ها یا ۴۸درصد را دختران تشکیل می‌دهند.
به گفته مسئولان ولایت هرات در طی ۱۸سال ورود دختران به مکتب سیر صعودی داشته؛ اما از لحاظ کیفی با چالش‌های فراوانی رو‌به‌رو هستند. از جمله فقر فرهنگی و باورهای پدرسالارانه باعث شده تا شمار زیادی دختران از سطح ابتدایی بالاتر رفته نتوانند.
در سال جاری حدود ۳۲۰هزار کودک به دلایل مختلف در ولایت هرات از مکتب بازمانده‌اند. در این میان ۵۰هزار تن تازه شامل مکتب شده‌اند. به گفته مسئولان ولایتی معارف هرات فقر اقتصادی بزرگ‌ترین عامل و در درجه دوم باورهای مردسالاری رایج است که مانع ورود کودکان دختر به مکتب می شود. کودکانی که مصروف کارهای شاقه هستند، نمی‌توانند به مکتب بروند. و همین‌طور در اکثر ولسوالی‌ها کودکان دختر از سوی خانواده اجازه رفتن به مکتب را دریافت نمی‌کنند.
با این حال رئیس معارف شهر هرات می‌گوید که ریاست معارف تلاش دارد که حضور دختران را افزایش دهد، او می‌گوید که نتیجه کار شان همین آمار ۵۹درصدی افزایش دختران در امتحان کانکور سال گذشته بود.
براساس گفته‌های ریاست معارف شهر هرات، ۸۰درصد معلمان را زنان تشکیل می‌دهند که آن‌ها با چالش‌های متعددی در شهر و ولسوالی‌ها روبرو هستند.
چالش‌های آموزگاران زن
مشکلات زنان در جامعه‌ی افغانستان کم نیست؛ به ویژه زنانی که کارمند هستند.
قدسیه (نام مستعار) در یکی از مکاتب هرات آموزگار است. او با وصف این‌که با نزدیک‌ترین مکتب به خانه‌اش تنها ده دقیقه فاصله دارد؛ اما مجبور است هر روز با کودک ۶ ماهه‌اش نیم ساعت را با سه چرخ بپیماید تا به محل کارش برسد.
قدسیه می‌گوید در یکی از مکاتب ولسوالی انجیل ایفای وظیفه می‌کند و مدت هاست به‌دنبال گرفتن امر تبدیلی از آنجا و آمدن به این مکتب است؛ اما هر بار به دلیلی از جمله آنچه «نبود کد سفید» یاد می‌شود، با مشکل روبرو می‌شود.
او گفت ماهانه حدود ۷ هزار و پنجصد افغانی معاش می‌گیرد؛ اما باید یک هزار و ۲۰۰ افغانی را کرایه سه چرخ بدهد.
قدسیه گفت:« مشکل من تنها مسئله‌ی راه نیست؛ من عملیات شدم و رفت و آمد با سه چرخ برایم مشکل است، به‌‌خصوص وقتی کودکی همراهم است. در مکتب هم ما شیرخوارگاه و جایی برای خواباندن طفل نداریم و جلوی سایر همکاران مرد هم نمی‌شود که بچه را شیر بدهم. بارها تقاضا کردیم که در مکتب ما یک جایی برای استادان زن که طفل دارند، درنظر بگیرند؛ اما کسی حرف ما را نمی‌شنود».
قدسیه تنها آموزگاری نیست که با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کند؛ مانند او آموزگاران زیادی خواهان رسیدگی به مشکلات شان هستند.
حلیمه (نام مستعار) می‌گوید که سال گذشته تمام آموزگاران قراردادی اخراج شدند و این مسئله سبب ادغام صنف‌های درسی شد.
حلیمه گفت:« سال گذشته من مجبور بودم برای ۷۵ شاگرد در یک صنف درس بدهم؛ آنهم در شرایطی که خطر کرونا وجود داشت و معارف گفته بود که صنف‌ها نباید شاگردان زیادی را زیر یک سقف جمع کند. دیگر صنف‌های مکتب تعداد شاگردان‌شان کمتر از ۴۰ نفر بود؛ اما اداره تصمیم گرفت که من دو صنف را رهبری کنم و کل زمستان هم مصروف درست کردن کارهای این دو صنف بودم. بارها از طریق شاگردانی که سرفه می‌کردند من و پسر دو ساله‌ام مریض شدیم و هر باری که شکایت کردم، مدیریت مکتب گفت که مفت کار نمی‌کنی و معاش می‌گیری از دولت». او افزود در حالی که آموزگاران مرد با این چالش روبرو نبودند و حرف‌شان در اداره می‌چلید.
حلیمه می‌گوید از شکایت کردن به ریاست معارف هم حذر دارد و اگر شکایت کنند، نه تنها مشکل‌شان حل نخواهد شد؛ بلکه امکان مشکل‌تراشی از سوی مدیریت مکتب برای آنان بیشتر می‌شود.
ناامنی در ولسوالی‌ها از دیگر مشکلات دختران دانش‌آموز و زنان آموزگار است. بسیاری از آموزگاران زن در مرکز هرات تجمع کرده‌اند که این نشان می‌دهد آنان حاضر به ادامه‌ی وظیفه با این شرایط در ولسوالی‌های شان نیستند.
از سویی دختران زیادی به دلایلی چون ناامنی، عرف‌های ناپسند و ازدواج‌های زیر سن و اجباری در ولایت هرات مجبور به ترک تعلیم هستند.
وعده‌های سرخرمن مسئولان
همزمان با به صدا درآمدن زنگ مکاتب، مسئولان وعده ی حل مشکلات را می‌دهند؛ مشکلاتی که سال‌های سال دوام دارد و یا هنوز هم بخش عمده‌ای از آن پابرجاست.
از کمبود آموزگار در ولسوالی‌های ناامن‌تر گرفته تا ساخت مکاتب جدید و کمبود کتاب و افزایش معاش آموزگاران.
مشکل کمبود آموزگار و امکانات، مسئله‌ای مختص به هرات نیست و تقریبا تمام ولایت‌های افغانستان با مشکلاتی مشابه روبرو هستند. هرات ۵ هزار آموزگار کمبود دارد و مسئولان بر حل آن از طریق استخدام آموزگاران قراردادی تاکید دارند.
ذکریا رحیمی، رئیس معارف هرات می‌گوید با توجه به تعداد دانش‌آموزان و جدیدالشمولان، مکاتب هرات به ۵هزار آموزگار جدید نیاز دارد؛ اما از آن‌جایی که روند استخدام آموزگاران طولانی است، آنان مجبور هستند تا از طریق استخدام آموزگاران قراردادی این مشکل را حل کنند.
آقای رحیمی ابراز امیدواری کرد که این مشکل به گونه‌ی اساسی حل خواهد شود.
همزمان محمد اشرف غنی، رئیس جمهور گفته که بر اساس طرح افزایش معاشات، معاش آموزگاران از اول ماه حمل افزایش می‌یابد و تا وسط سال اجرا خواهد شد.
آقای غنی همچنین گفت که در سال پیشرو بیش از یازده هزار بست آموزگاری در سراسر افغانستان به اعلان گذاشته خواهد شد و افراد واجد شرایط بر اساس رقابت آزاد در این بستها استخدام خواهند شد.
همچنان قرار است امسال ۱۸۰۰ باب مکتب نیز در ولایت‌های مختلف افغانستان ساخته شود.
