سه سال استبداد مطلق طالبان و روایتی از یک مقاومت خیابانی زنان

غزال محمدی

صبح روز چهار‌شنبه، ۲۱ سنبله، عکس و ویدیوهایی از گروه کوچکی از زنان معترض در خیابان‌های دشت برچی، در غرب کابل در شبکه‌های اجتماعی فراگیر شد. نگاه‌ها همه‌جا به این کار آن‌ها بهت زده از این بود که چگونه جرات کرده‌اند در سایه‌ی استبداد طالبان، قدم به خیابان بگذارند. راهپیمایی آن‌ها با این شعارهای تند و تیز که‌ «طالبان جنایت می‌کنند، جهان حمایت می‌کند» حدود ۳۰ دقیقه در خیابان‌‌ها دوام کرد.

«تحصیل، کار، آزادی»، «یک‌صدا تا رهایی»، «سفارت‌های افغانستان، آخرین بقایای افغانستان»، «رژیم تروریستی باید محکوم گردد»، «افغانستان را از فاجعه‌ی انسانی نجات دهید» و «آزادی بدون قید و شرط، پیام ماست» شعارهای دیگر آن‌ها بود که پیش چشمان حیرت‌زده‌ی عابران و با مشت‌های گره زده سر دادند.

گروه دختران معترض وابسته به «جنبش تحول تاریخ زنان افغانستان» هشت نفر بودند. یکی از این هشت معترض، دختر جوانی بود که در این گزارش با نام مستعار محبوبه از او نام برده می‌شود.  محبوبه تجربه شجاعانه آن روز را چنین توصیف می‌کند: «ترکیب عجیب‌وغریبی از خشم و ترس بود…من با ترس و دلهره از خانه بیرون آمده بودم، دختران دیگر هم مثل من بودند، روایت‌هایی از سرکوب خشونت‌بار زنان معترض در خیابان‌ها هنوز زنده بود، فکر می‌کردم شاید دیگر به خانه برنگردم؛ شاید خون من هم در خیابان ریخته شود یا بدست نیروهای‌های طالبان دستگیر و زندانی شوم.»

طالبان از روز اول حاکمیت دوباره، به شدت تمام اعتراضات خیابانی زنان را سرکوب کردند. از لت‌وکوب در خیابان گرفته تا بازداشت، شکنجه در زندان و حتا تجاوز و تعرض جنسی به زنان در زندان‌های این گروه.

در آخرین گزارش ریچارد بنت، گزارشگر ویژه سازمان ملل برای افغانستان که روز دوشنبه، ۷عقرب در ویب‌سایت سازمان ملل متحد منتشر شده ، به صراحت گفته شده که برخی از زنان در زندان‌های طالبان مورد تجاوز و تعرض جنسی قرار گرفته‌اند. این اولین گزارش یک نهاد معتبر بین‌المللی از عمق خشونتی است که طالبان در حق زنان معترض انجام داده‌اند.

قبلا نیز رسانه‌ها با نشر گزارش‌هایی، پرده از این جنایت طالبان برداشته بود. از جمله رسانه‌ی رخشانه در گزارش مشترکی با روزنامه‌ی گاردین، ویدیویی از یک زن معترض اهل افغانستان را مشاهده و گزارش کرده‌اند که در زندان طالبان توسط مردان مسلح مورد تجاوز گروهی و شکنجه قرار گرفته است.

همچنین، تاکنون تنها رسانه‌ی رخشانه ده‌ها روایت از زنان معترضی که زندان طالبان را تجربه کرده‌اند را نشر کرده است. شکنجه، تحقیر، انسانیت زدایی از زنان معترض و گرفتن ضمانت‌های سنگین از آن‌ها، نقطه مشترک این روایت‌ها بوده است. استراتیژی که طالبان تلاش کرده‌اند زنان را  وادار به سکوت و خاموشی کنند.

برای همین، پس از سه سال سرکوب، آمدن زنان با مشت‌های گره کرده در خیابان برای خیلی‌ها حیرت‌آور بود.

اما این‌بار دختران با احتیاط و تدبیر فضای اختناق‌آمیز طالبان را دور زدند. مسیر اعتراض را طوری انتخاب کردند که از چشم طالبان پنهان بماند.

محبوبه گفته است: «وقتی در اخیر مسیر اعتراض رسیدیم یکی از دختران برای ما تماس گرفت که رنجر طالبان به سمت ما در حال حرکت است. ما عاجل پراکنده شدیم و شعارهای‌مان را در کیف‌های دستی خود گذاشتیم.»

آن روز یک موتر مملو از جنگجویان طالبان در حالی از کنار محبوبه و برخی از دوستان‌اش گذشت که او پرچمی که روی آن شعار نوشته شده بود را در کیف‌دستی خود حمل می‌کرد: «رنجر که از کنار ما رد شد زیاد ترسیدم و احساس می‌کردم که زمین دارد زیر پایم دهن باز می‌کند.»

اما منابعی از دختران معترض به رسانه‌ی رخشانه گفته‌اند که بعد از این اعتراضات، آن‌ها تحت تعقیب طالبان‌ هستند. یکی از مسوولان این جنبش اعتراضی گفته است طالبان در تلاش شناسایی این دختران هستند. فایل صوتی مربوط به یکی از ساکنان غرب کابل که به دست رسانه‌ی رخشانه رسیده ، حکایت از این دارد  که طالبان از طریق برخی از عالمان دینی در تلاش شناسایی این دختران هستند.

قدم گذاشتن به خیابان به رسم اعتراض علنی تنها نمونه‌ای از شجاعت زنان معترض نیست. دیوارنویسی در خیابان‌های خلوت کابل هم هر از گاهی سرخط خبرهای رسانه‌ها می‌شود.

در ساعات اولیه‌ی بامداد روز «جمعه، ۱۳میزان»، گروهی از دختران در کابل برای دیوارنویسی بیرون شدند. در ویدیو و عکس‌هایی که از صحنه‌ی شعارنویسی اعتراضی زنان منتشر شده، دیده می‌شود بدون سردادن شعار و با اسپری به رنگ‌های سیاه و سرخ شعارهای خود را بر دیوار می‌نویسند؛ به این امید که جهان صدای آن‌ها را بشنود و با این هدف که به طالبان بگویند، آن‌ها از اعتراض دست‌بردار نیستند.

دختر جوانی که در این گزارش از او با نام مستعار خاطره یاد می‌شود، یکی از این دختران دیوارنویس است. او به رسانه‌ی رخشانه گفته که عضو جنبش تحول تاریخ زنان افغانستان است: «ما پنج نفر بودیم؛ دو تن مواظب امنیت ما بودند که اگر موتر طالبان از محل عبور کند ما را باخبر سازد و ما آن‌ مکان را ترک کنیم، یک تن ویدیو می‌گرفت و دو تن ما به نوبت شعار‌ها را با اسپری به رنگ سیاه بهروی دیوار می‌نوشتیم.»

با وجود اقدامات احتیاطی که دختران معترض در جریان اعتراضات خیابانی و دیوارنویسی اعتراضی مد نظر گرفته‌اند، اما ترس از دست‌گیری و زندانی‌شدن از سوی نیروهای طالبان خواب را از چشمان این دختران ربوده است.

خاطره گفته است: «من در اعتراض خیابانی و دیوارنویسی فضای رعب و وحشتی را تجربه کردم که تجربه‌ی آن، وضع روحی من را  نامتعادل کرده است.» خاطره می‌گوید، آن قدر طالبان فضا را ترس آلود کرده است که حتا خانواده‌ها می‌ترسند که از اعتراض دختران حمایت کنند.

«قبلا چند تن از دختران به‌دنبال حضور در اعتراضات خیابانی اختطاف شده بود. من و دخترانی که بارها در تظاهرات خیابانی اشتراک داشتیم، ترس و هراس داشتیم که اگر دست‌گیر شدیم چی کار انجام دهیم و یکی از دختران می‌گفت که اگر دستگیر شد خودکشی می‌کند.» این گفته را فرزانه ۲۶ ساله یکی دیگر از دخترانی که اخیرا به خیابان آمده است می‌گوید.

فرزانه در پاسخ به این که در چنین فضای ترس‌آلودی چطور جرأت کرده که به خیابان بیاید، می‌گوید که زندگی زیر سلطه‌ی طالبان مثل «جهنم» می‌ماند.

او گفته است: «در شرایط فعلی، اعتراض خیابانی همانند خودکشی می‌ماند؛ اعضای طالبان در جریان اعتراض وقتی ببینند چند زن یکجای جمع هستند یا تعقیب می‌کنند یا حمله می‌کنند و دستگیر می‌کنند و ما تلاش داریم تا روش‌های متفاوت مبارزه را در پیش بگیریم.»

با وجود چنین تهدیدات و فضای رعب‌آوری، فصل مشترک حرف‌های سه دختری که در این گزارش با آن‌ها صحبت شده یک چیز است؛ «مبارزه ادامه دارد.»

خاطره می‌گوید: «ما برای ادامه‌ی مبارزه و ایستادگی‌مان در برابر طالبان از هر روشی برای بلند کردن صدای‌مان استفاده می‌کنیم. چه اعتراضات خیابانی باشد یا دیوار نویسی و برگزاری اعتراض در مکان سربسته.»

فرزانه می‌گوید، آن‌ها اهمیت اعتراض زنان را خوب می‌دانند. او گفت: «یگانه دلیلی که طالبان تا اکنون شناسایی بین‌المللی به‌عنوان یک حکومت را بدست نیاورده‌اند، مبارزه زنان علیه این گروه است. اگر ما سکوت کنیم ظلم این گروه بر مردم افغانستان زیادتر می‌شود و هم امکان به رسمیت‌شناسی طالبان وجود دارد.»