الیاس احمدی
در چند ماه اخیر و پس از حاکمیت دوباره طالبان در افغانستان، زنان در سراسر کشور به ویژه در ولایت غزنی در جنوب شرق کشور با محدودیت‌های شدیدی از سوی نیروهای طالبان مواجه شدند.
شاهدان عینی به رسانه‌ی رخشانه گفته‌اند که افراد طالبان در ایست‌های بازرسی زنان بدون محرم را از موتر پیاده و پس به خانه‌های شان فرستاده‌اند.
با آمدن طالبان تردد زنان در شهر غزنی کاهش شدیدی یافته است. با گشت‌وگذار در این شهر، زنان به ندرت با چادر برقع به چشم می‌خورد و دیگر از آن شهر رنگارنگ و پرجنب و جوش خبری نیست.
کاهش گشت‌وگذار زنان درشهرغزنی بر کسب و کارها نیز سایه‌ی سنگینی انداخته است. دکانداران در گفت‌وگو با رسانه‌ی رخشانه می‌گویند که با آمدن طالبان شهر از رونق افتاده و زنان به ندرت برای خرید می‌آیند.
اما سخنگوی والی طالبان برای غزنی می‌گوید، طالبان تنها از ملاامامان مساجد خواسته‌اند که به مردم بگویند، زندگی شان را مطابق احکام شریعت تنظیم کنند و بیشتر از این هنوزاقدامی نکرده‌اند.
شهر خالی از زنان
بازار بزازی در مرکز شهر غزنی که حدود هفتاد درصد دکان‌های آن لباس و وسایل زنانه می‌فروشند، ماه‌ها است که از رونق افتاده است. ساعت ۱۱ قبل‌از ظهر است و بشترین فروشنده‌های این محل در آفتاب کم‌حرارت داخل کوچه، آفتاب گرفته‌اند. بیشتر دکان‌ها خالی از مشتری است.
در دکانی که مواد آرایش زنانه می‌فروشد، پسرنوجوانی نشسته است. خودش را مومن خان معرفی می‌کند. در اولین گفت‌وگو از کسادی بازار شکایت می‌کند:«ولا فروش نیست، کار و بار بیخی خراب شده.»
اندکی آن‌سوتر به یکی از فروشگاه‌های لباس زنانه سر می‌زنم. شفیق‌الله ۲۱ ساله مالک فروشگاه است. او می‌گوید، پس از تسلط طالبان بر این شهر کار او به کلی از رونق افتاده و حتا در چهار ماه اخیر نتوانسته کرایه ساختمان فروشگاه‌اش را پرداخت کند: «دو هفته شده، هیچ چیز نفروخته‌ام.»
زین‌الله، صاحب یکی دیگر از فروشگاه‌های بازار بزازی در صحبتش حسرت روزهای گذشته‌اش را می‌خورد. او می‌گوید، بیشتر مشتریان درگذشته زنان بودند؛ اما فعلا بسیار کم شده است.
او گفت: «پیش از طالبان، زنان زیاد می‌آمدن. روز ۱۰-۱۵ جوره کالا سودا می‌کدم، حالی دو هفته میشه، هیچ‌چیزی نفروخته‌ام.»
سراغ فروشگاه‌های بزرگ‌تر و مجلل‌تری را که لباس و وسایل زنانه می‌فروشد، می‌گیرم. معصوم ۲۲ساله، صاحب یکی از فروشگاه‌های مجلل لباس‌های زنانه در بازار بزازی است. معصوم نیز می‌گوید، پس از طالبان مشتریانش را که بیشتر زنان بوده، از دست داده است.
بیرون از محل بازار بزازی نگاهم به چند زنی می‌افتد که دور بساط دستفروش که لباس‌های دست دوم می‌فروشد حلقه کرده‌اند. زنانی که چادر برقع بر سردارند و تنها نیستند؛ جند مرد نیز آنان را همراهی می‌کنند. متوجه می‌شوم که زنان با فروشنده سخن نمی‌گویند و برای پرسیدن چیزی با صدای آرام، آن‌را به مردانی که همراه آنان است، می‌گویند.
«مثل زندانی هستیم»
زهرای ۴۵ ساله، پیش از آمدن طالبان نه تنها می‌توانست آزادانه در شهر گشت‌وگذار کنند، بلکه برای شماری از فروشگاه‌های شهر، در بدل پول خامک‌دوزی می‌کرد و از این طریق در آمد داشت. اما حالا هم بیکار است و هم سفارش خریدش را به مردان خانواده می‌دهد: «ما یک چیز می‌خواهیم، مردها چیزی دیگه می‌خرند.»
سمیه امینی هم مثل بسیاری از زنان شهر غزنی از وضع محدودیت طالبان به ستوه آمده است. می‌گوید، هرگز روزی را فراموش نمی‌کند که ناچار بود تنهایی بازار برود، اما نه تاکسی اجازه سوار شدن میداد و نه کسی قبول می‌کرد که در ایست بازرسی طالبان خودش را از بستگان‌اش معرفی کند.
وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان حدود دو ماه پیش با صدور دستورالعملی از رانندگان وسایل نقلیه خواسته بود که تنها زنان با حجاب اسلامی و همراه با محرم مرد را در مسیرهای طولانی سوار کنند.
به گفته سمیه، پس از تسلط طالبان حس یک زندانی را دارد:«مجبوریم، از مردا یخواهیم بری‌ما خرید کنه و سلیقه اونا رَ تحمل کنیم. مثل زندانی هستیم، بیشتر صلاحیت نداریم.»
کاهش حضور در شهر غزنی تنها کار دکانداران را کساد نکرده است. کار بسیاری از صاحبان خدمات عمومی در آستانه کساد شدن است.
عبدالرحمن ۳۰ساله، تاکسی مسافر کشی دارد. برای عبدالرحمن محدودیت گشت‌وگذار زنان و کاهش حضور آن‌ها درشهر، بیشتر به چشم می‌آید. او هر روزه شاهد برخورد ایست‌های بازرسی طالبان با زنان است. درگذشته نیز بیشتر مسافرانش زنان بوده‌اند: «در آمد کار ما سر زنان است. مردا بیشتر شان پیاده می‌گردند.»
محمدعمر، راننده‌‌ی دیگری که با تاکسی‌رانی در خیابان‌های شهر غزنی در تقلای تامین هزینه زندگی خانواده‌ی هشت‌نفری‌اش است. او می‌گوید، مثل گذشته زنان کمتری مسافرش است و تنها اجازه دارد در مسیرهای کوتاهی زنان را سوار کنند: «وقت سیاسرا{زنان} دَ طوی، خیرات و اینا می‌رفتند، حالی کَی میره»
در اواخر ماه جدی امسال خلیفه محمداسحاق آخوند‌زاده، والی طالبان برای غزنی در بخش از نامه‌ی از ریاست اطلاعات و فرهنگ این گروه خواسته بود که رسانه‌ها باید در مورد فواید خانه نشینی زنان برنامه تهیه کنند.
حفیظ‌عمر سخنگوی والی‌طالبان برای ولایت غزنی به رسانه‌ی رخشانه می‌گوید، طالبان از طریق مساجد و موی‌سفیدان از مردم خواسته است که زندگی شان براساس شریعت تنظیم کنند. او می‌گوید طالبان بیشتر از این در مورد محدودیت تردد زنان در شهر کاری نکرده‌اند.
رسانه رخشانه در گفت‌وگو با شاهدان عینی و رانندگان موترهای مسافرکشی در شهر غزنی دریافته است که در موارد زیادی افراد طالبان در ایست‌های بازرسی شان زنان بدون محرم شرعی را از موترها پیاده و به خانه‌های شان فرستاده‌اند. در حالی که پس از واکنش برانگیز شدن دستورالعمل وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان در مورد محدودیت سفر زنان بدون محرم شرعی در مسافت‌های طولانی، حمد الله وثیق، سخنگوی طالبان به بی‌بی‌سی گفته بود که این دستورالعمل جنبه «توصیه» دارد و «دستوری» نیست.
در دوره پیشین حکومت طالبان نیز زنان در داخل شهرها بدون محرم شرعی اجازه گشت‌وگزار نداشتند.
