شکایت خبرنگاران زن: «در نشست‌های مطبوعاتی به زنان خبرنگار اجازه اشتراک داده نمی‌شود»

 لیلا یوسفی

در ادامه‌ی محدودیت‌های وضع شده از سوی طالبان بر رسانه‌ها؛ شماری از زنان خبرنگار در کابل مدعی‌اند که با گذشت هر روز، وضعیت دست‌رسی آن‌ها به معلومات سخت‌تر شده است. آنان در گفت‌وگو با رسانه‌ی رخشانه گفته‌اند که سخنگویان طالبان در ارائه معلومات تبعیض جنسیتی روا می‌‌دارند.

این خبرنگاران می‌گویند، طالبان محدودیت بی‌حد و حصر بر آزادی بیان اعمال کرده‌اند. حتا شهروندان و بستگان قربانیان از عواقب صحبت با رسانه‌ها می‌ترسند.

راحله بیان^* ۲۴ ساله در یک رادیوی محلی در کابل به‌عنوان گزارش‌گر تحقیقی کار می‌کند. او می‌گوید، بسیاری از نهادهای طالبان مرجعی ندارد که به خبرنگاران پاسخ‌گو باشد: «تعداد محدودی از وزارت خانه‌ها که سخنگو دارد، سخنگویان با سواد و مسلکی نیستند. به خبرنگاران ارقام و معلومات درست ارایه نمی‌کنند حتا بسیاری سخنگوهای طالبان خود رامسوول جواب‌دهی در برابر خبرنگار نمی‌دانند.»

راحله چهار سال به عنوان گزارش‌گر تحقیقی کار کرده است. او باور دارد که آزادی بیان در افغانستان کاملا از بین رفته و ترس از طالبان بسیاری از خبرنگاران و رسانه‌ها را به خودسانسوری کشانده است. «نمی‌توانیم خبرهایی که خلاف پالیسی طالبان است نشر کنیم. بعد از سقوط کابل، پالیسی نشرات ما کاملا تغییر کرده.‌ آن‌چه که رخ داد می‌دهد نشر نمی‌شود و این برای من که سالها در این شغل کار کرده‌ام، نهایت رنج‌آور است.»

با روی کار آمدن طالبان در افغانستان، رسانه‌ها دست‌خوش تحول عظیم شده است. براساس گزارش نهادهای رسانه‌ا‌ی افغانستان پس از تسلط طالبان، حدود نیمی از رسانه‌ها تعطیل شده‌ و حدود ۳۰ درصد دیگر نیز در آستانه بسته شدن قرار دارند و تنها به شکل وقفه‌ای و چند ساعت در روز و یا هفته فعالیت دارند.

چندی پیش خانه‌ی آزادی بیان از فشارهای شدید اداره‌ی استخبارات طالبان بر رسانه‌های افغانستان خبر داده و گفته بود که این گروه به‌گونه‌ی سیستماتیک رسانه‌ها و خبرنگاران را سانسور می‌کند.

خبرنگاران در کابل از جمله زنان خبرنگار در مصاحبه‌ با رسانه رخشانه می گویند شهروندان و شاهدان عینی رویدادها از ترس طالبان کمتر حاضر به مصاحبه می‌شود‌ و بسیاری از رویدادها از نظر رسانه‌ها پنهان می‌ماند.
سیما* یکی دیگر از خبرنگاران زن است که به قول خودش بارها شاهد تبعیض جنسیتی از سوی سخنگویان طالبان بوده است.

این خبرنگار ۲۶ ساله در یکی از تلویزیون‌های خصوصی در کابل کار می‌کند و می‌گوید که سخنگویان طالبان با تبعیض جنسیتی با خبرنگاران زن رفتار می‌کنند. او گفت: «زمانی که به سخنگوهای طالبان تماس می‌گیرم همین‌که صدایم را می‌شنود که خبرنگار زن هستم، تماسم را قطع می‌کنند و به پیام‌هایم را جواب نمی‌دهند. در بسیاری از کنفرانس‌های مطبوعاتی طالبان، به خبرنگاران زن اجازه داده نمی‌شود.»

سیما می‌گوید، شهروندان از عواقب صحبت با رسانه‌ها ترس دارند. «طالب‌ها‌ بارها به من و همکارانم اخطار داده‌اند که نباید دنبال سوژه‌هایی برویم که به حکومت طالبان صدمه بزند، حتا وقتی یک سوژه تکمیل می‌شود از سوی مدیر خبر ما نشر نمی‌شود‌ چون طالبان اخطار بسته کردن رسانه را داده است.»

پلوشه‌ی ۲۷ ساله در یکی از رسانه‌های شنیداری مصروف کار است. او می‌گوید که وضعیت اطلاع‌رسانی در افغانستان در وضعیت نا امیدکننده‌ا‌ی رسیده است: «نه سخنگویان طالبان و نه شهروندان با خبرنگاران همکاری می‌کند. زمانی که درصحنه یک روی‌داد می روم، شهروندان می‌گویند که طالبان به آن‌ها گفته‌اند حق ندارند با رسانه‌ها در این مورد حرف بزنند و این واقعا ناامید کننده است.»
در تازه ترین اقدام خشونت علیه خبرنگاران، سازمان گزارشگران بدون مرز (RSF) در نامه‌ای به ریچارد بنت، گزارشگر سازمان ملل در مورد وضعیت حقوق بشر در افغانستان، خواستار اقدام فوری برای دفاع از روزنامه‌‌نگاران و آزادی مطبوعات در این کشور شده است.
در این نامه که چندی قبل  منتشر شده، آمده است که بازداشت‌های خودسرانه خبرنگاران در افغانستان در حال افزایش است و فضای ترس بر رسانه‌ها حاکم شده است.
آخرین محدودیت‌ طالبان علیه رسانه‌ها، منع پخش برنامه‌های رسانه‌های بین‌المللی از جمله بی‌بی‌سی، صدای امریکا و دویچه‌وله از طریق رسانه‌های محلی افغانستان است.

طالبان ممنوعیت نشرات سه رسانه بین‌المللی را به طرز لباس پوشیدن خبرنگاران زن نسبت داده‌اند.

فاطمه بهرامی، یکی دیگر از خبرنگاران در کابل می‌گوید، اگر محدودیت‌های وضع شده علیه خبرنگاران برطرف نشود، تعداد اندک رسانه‌ها و خبرنگاران که فعالیت دارد نیز مجبور به ترک فعالیت شان می‌شود. «من روزها به‌خاطر گرفتن یک مصاحبه سرگردان می‌شوم و کسی حاضر به پاسخ‌گویی نمی‌شود. این وضعیت مرا را هر روز نسبت به کار خبرنگاری دل‌سردتر می‌کند. طالبان به سوالات خبرنگاران پاسخ‌گو نیستند و بارها تماس من به دلیل زن بودنم قطع شده و اهمیتی به سوالات داده نمی‌شود.»

 تا کنون گروه طالبان علاوه بر محدودیت سیستماتیک آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران در افغانستان، اقدامات رسمی دیگری نیز روی دست گرفته که به باور آگاهان، ناقض حق آزادی بیان است. از جمله در فرمان هشت ماده‌ای که در ماه‌های اول حاکمیت طالبان از سوی وزارت امر به معروف و نهی از منکر این گروه منتشر شد، نشر درامه‌ها و برنامه‌های تمثیلی که تمثیل‌کننده‌ی آن زن باشد، ممنوع قرار داده شد. طالبان بر نشرات اسلامی رسانه‌ها تاکید کرده و گفته‌اند که رسانه‌ها باید جلو ترویج فرهنگ «بیگانه» را بگیرند.  حتا طالبان محدودیت بی‌حد و حصر آزادی بیان در افغانستان در زیر سایه حکومت‌شان را انکار نمی‌کنند. اداره استخبارات طالبان  قبلا گفته‌است که با برخی رسانه‌ها «از راه فشار» برخورد کرده‌ است.

وحید پیمان روزنامه نگار می‌گوید، وضعیتی که طالبان برای رسانه‌ها، به‌ویژه زنان خبرنگار به وجود آورده، نتیجه جز فاصله بیشتر میان مردم و این گروه ندارد. «زمانی که یک خبرنگار دست به خودسانسوری می‌زند و رسانه‌ها مشکلات جامعه را بیان نمی‌تواند، در نتیجه این مشکل به گوش حکومت نمی‌رسد و حکومت هیچ‌گونه اقدامی برای رفع مشکل نمی‌کند و ما هر روز شاهد مشکلات بیشتر می‌شویم.»
از نظر آقای پیمان، محدودیت آزادی بیان در افغانستان منجر به فساد در همه زمینه‌ها می‌شود.

آقای پیمان جامعه‌ی بدون آزادی بیان را جامعه لال می‌داند و می‌گوید جامعه بدون آزادی بیان هر روز پی‌هم به مشکلات‌اش افزوده می‌شود. «زمانی که طالبان با دولت جمهوری افغانستان در حال گفت‌وگو بود، یکی از بحث‌هایی که مطرح می‌کردند، طالبان قول احترام گذاشتن به آزادی بیان را داده که متاسفانه هیچ کدام این قول ها به واقعیت مبدل نشد.»

*یادداشت: به دلیل حساسیت‌های امنیتی و به درخواست برخی از مصاحبه شوندگان، نام‌های آنان تغییر داده شده است.