مژده محمدی
کارزار نمادین «صدای زن عورت نیست» در شبکه‌های اجتماعی علیه قانون تازه‌ی طالبان بیش از دو هفته است که ادامه دارد. در این کارزار نمادین، زنان علیه سکوت تحمیلی طالبان ایستادهاند و با خواندن شعر و ترانه اعجاز صدای خود را به نمایش گذاشته‌اند.
ملاهبت‌الله آخنده‌زاده، رهبر مخفی گروه طالبان، به‌تاریخ ۳۱ اسد سال جاری قانون «امر به معروف و نهی از منکر» را با یک مقدمه، چهار فصل و سی و پنج ماده توشیح کرد.
از جمله در این قانون، طالبان صدای زنان را «عورت» خوانده است. فرهنگ زبان دهخدا در معنای عورت گفته است «امری که انسان از آن شرم داشته باشد.»
در فضای مجازی، توفانی علیه قانون امر به معروف گروه طالبان برپا شده است. اغلب کاربران فیس‌بوک و توییتر با هم‌رسانی ویدیوی ترانهخوانی از خود یا سایر زنان گفته اند، صدای زنان هویت آن‌ها است.
مبارزه برای هویت
آگاهان می‌گویند، این اعتراض نمادین از نظر زیبایی شناسی تلاش برای پیش‌گیری از جنسیت‌سازی صدای زنان توسط طالبان است.
بتول حیدری، روان‌شناس و استاد پیشین دانشگاه در صحبت با رسانه‌ی رخشانه می‌گوید، کارزار «صدای زن عورت نیست» برای باز پس‌گیری هویت و کرامت زنان از کلیشه‌های جنسی که صدای زنان را شرم‌آور و جنسی تعریف می‌کرد، مقابله می‌کند.
او می‌گوید: «به‌طور کلی آن‌چیزی که در کمپاین مشترک بود تجربه‌ی سرکوب و جنسی‌سازی صدای زنان بود، اما این کارزار توانست این موضوع را به عنوان یکی از مصادیق مبارزه برای حقوق زنان و برابری جنسیتی برجسته کند به همراه خواسته‌ی مشترک برای بازیابی حق بیان آزاد بدون قید بند.»
به باور خانم حیدری، تمرکز بر صدای زنان به عنوان نماد هویت و قدرت، اتحاد و همبستگی زنان برای پیش‌برد این کارزار و نشر گسترده ویدیوهای اعتراض زنان در شبکه‌های اجتماعی از عوامل کلیدی کارزار زنان بوده است.
این در حالی است که به‌گفته‌ی بتول حیدری، کارزار این ظرفیت را دارد که صدای زنان را به گوش جهان برساند.
شکریه بارکزی، سفیر پیشین افغانستان در ناروی و عضو پیشین مجلس نمایندگان، می‌گوید، کارزار نمادین «صدای زن عورت نیست» احتجاج زنان بر نوع نگرش مبتنی بر آپارتاید جنسیتی در افغانستان از سوی طالبان است.
خانم بارکزی می‌گوید: «بدون شک صدا و چهره‌ی ما عورت نیست و در اسلام نیز چنین حکمی وجود ندارد. بانوان با راه‌اندازی این کارزار صدای بر حق خود را بلند کرده‌اند. این کارزار از یک‌سو اتحاد و همبستگی در بین زنان و از سوی دیگر ایستادگی آن‌ها را برای اعاده و تامین حق به نمایش می‌گذارد.»
خانم بارکزی، موثریت و فراگیر بودن کارزارهای زنان را به نوعی پیام‌رسانی و هم‌صدایی بین گروه زنان می‌داند که با شکل‌گیری آن، زنان به حق انسانی خود دسترسی پیدا خواهند کرد.
سمیه رامش، شاعر و نویسنده اهل هرات در صحبت با خبرنگار رسانه‌ی رخشانه می‌گوید، طی سه‌سال از حاکمیت گروه طالبان در افغانستان اعتراضات، کارزارها و مستندسازی جنایات افراد طالبان از سوی زنان به چالش جدی فراروی به‌رسمیت‌شناسی طالبان مبدل شده است.
او می‌گوید: «واضح است که افغانستان در یک معامله‌ی سیاسی و استخباراتی و بدون در نظر گرفتن آینده‌ی شهروندان و به ویژه زنان افغانستان به طالبان تسلیم داده شد، اما زنان هرگز نمیخواهند قربانی این روند باشند… همچنانی‌که تا امروز زنان با مقاومت و مبارزه‌ی مستمر از خانه تا خیابان و در پلتفورم‌های سیاسی در مقابل طالب ایستادهاند، ادامه‌ی این مبارزات همچنان بزرگ‌ترین چالش فرا روی طالبان خواهد بود.»
براساس گفته‌های عارفه فاطمی از فعالان حقوق زن افغانستان، نشر ویدیو از ترانه‌سرایی زنان با هشتک «صدای زن عورت نیست» نشان می‌دهد که: «صدای زن برای جامعه خطر نیست و نه زن از صدایش شرم دارد، بلکه از همان صدا برای حق و حقوق خود مبارزه می‌کند… قطعا تاثیرگذار است، اگر در کوتاه مدت نتوانیم جواب بگیریم در درازمدت تاثیرگذار است.»
ظلمت طالبانی
با مرور شبکه‌های اجتماعی، به ویدیوهای متنوع از دکلمه، شعر و ترانهخوانی زنان در پیوند به ابراز احساس‌شان در مخالفت با قانون امر به معروف طالبان در واقع مخالفت با ظلمت طالبان سر می‌خوریم.
توصیف ظلمت از برخورد طالبان با زنان در افغانستان اغراق نیست. این گروه از زمان برگشت به قدرت در افغانستان در سه سال گذشته دست‌کم ۵۰ فرمان را صادر کرده که به طور سیستماتیک علیه زنان محدودیت وضع کرده است. دیدبان حقوق بشر گفته است، طالبان جدی‌ترین بحران حقوق زنان را در جهان ایجاد کرده‌اند.
این سازمان گفته است، طالبان حقوق زنان برای آزادی حرکت را نقض کرده، آن‌ها را از بسیاری از اشکال اشتغال منع کرده‌اند، محافظت‌های مربوط به خشونت جنسیتی را برای زنان و دختران از بین برده، موانعی برای دسترسی آن‌ها به مراقبت‌های بهداشتی ایجاد کرده و آن‌ها را از انجام ورزش و حتا بازدید از پارک‌ها منع کرده‌اند.
این سازمان در بیانیه‌اش وضعیت افغانستان را به عنوان «یک سیستم نهادینه شده از تبعیض، تفکیک، بی‌احترامی به کرامت انسانی و حذف زنان و دختران» توصیف کرده است.
لینا روزبه، شاعر و نویسنده، در صفحه ایکس با نشر ویدیویی از شعر خوانی‌اش با طعنه، ملاهیبت‌الله را فرد فتنه‌پیشه خوانده است: «محتسب بار دگر زن را ملامت کرده است، باز این ملای جاهل، صد حماقت کرده است، چهره‌ام را فتنه می‌خواند صدایم را حرام، آن امیر فتنه‌پیشان این روایت کرده است.»
در همین‌حال، برخی از زنان معترض نیز عکس‌هایی از سران گروه طالبان و لابی‌گران این گروه در خارج از کشور را سوزانده و از سکوت جامعه جهانی و سازمان‌های حقوق بشر انتقاد کرده‌اند. این زنان گفته‌اند که با چشم‌پوشی از فرمان‌های «زن‌ستیز» طالبان، در فرمان بعدی این گروه « زنان زنده به گور خواهند شد».
در ویدیو به‌نشر رسیده، این گروه از زنان ترانه‌ای از معترضان جنبش مهسا امینی « ژیلا امینی»، را خواندند. مهسا امینی دختر کرد‌تبار اهل ایران بود که توسط گشت‌ارشاد در تهران بازداشت و به کما رفت و سرانجام به‌تاریخ ۲۵ سنبله ۱۴۰۱ در یکی از شفاخانه‌های تهران جان‌باخت.
در ویدیویی دختری به نام بهار با بلند کردن روبند چادری از صورت‌اش، ترانه‌ی «می‌بوسمت در بین طالبها نمی‌ترسی»، از رامین مظهر و کمپوز غوغا تابان را می‌خواند. در ویدیویی دیگر، یک دختر معترض فریاد زند: «میان واژه‌ها گم شد الف تا یای آزادی، کسی از ما نمی‌پرسد دیگر معنای آزادی.»
ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی طالبان، با نشر پیام توییتری گفته: «این قانون از مصادر اسلامی اخذ شده …..رد و انتقاد این قانون از سوی مسلمان، به معنای بی‌خبری از دین خویش می‌باشد و حتا خطر زوال ایمان وجود دارد.»
مولوده توانا، زن معترض اهل افغانستان، در نخستین ساعات توشیح قانون امر به معروف از سوی رهبر گروه طالبان و با اشعاری از قهار عاصی مخالفت خود با این قانون طالبان را ابراز کرد تا نقطه‌ی عطفی بر آغاز کارزاری تحت عنوان «صدای زن عورت نیست» باشد.
به باور توانا، ترانه‌سرایی و سرود خوانی توسط زنان در مخالفت با قانون امر به معروف طالبان نه‌تنها جرقه‌ای برای آغاز کارزار «صدای زن عورت نیست» بوده، بلکه نظم جامعه به‌شدت مردسالار را هم که «ترانه‌سرایی و سرود خوانی» زن در آن «تابوشکنی» پنداشته می‌شود در هم شکسته است.
تاکنون بسیاری از زنان فعال و چهره‌های شناخته‌ی زنان به این کارزار پیوسته‌اند. همزمان زنان از هر طیف از جامعه به این اعتراض نمادین پیوسته‌اند.
مهسا [مستعار] ۲۳ ساله که در یک خانواده سنتی در شهر کابل زندگی می‌کند، به گفته‌ی خودش علی‌رغم عدم حمایت خانواده‌اش در این کارزار صدایش را بلند کرده است. این دختر جوان در حالی‌که از ترس شناسایی در حالت نیم‌رخ ایستاده و عینک در چشمان‌اش دارد شعر «زن هستم» را در اعتراض به قانون امر به معروف طالبان می‌سراید و از طالبان می‌پرسد که چرا و براساس کدام روایت دینی به خودشان حق داده‌اند که حقوق و آزادی‌های وی را سلب کنند.
مهسا در بخشی از این ویدیو چنین شعر می‌سراید: «هجای اولم در زندگانی چرا باید مرا آخر بدانی؟ بپرسم ساده و پاسخ نداری، نباشم زندگی کی بتوانی؟»
در همین‌حال، طاهره ناصری در واکنش به توشیح قانون «امر به معروف»، این قانون را شرم‌آور خواند و در واکنش به فرمان طالبان که صدای زنان را عورت خوانده، سوال می‌پرسد که آیا زنان با زبان اشاره در بیرون از خانه سخن بگوید: «شما تصور کنید که اگر زنی بخواهد برای خریداری نوار بهداشتی بازار برود در جامعه‌ای که همه فرصت‌ها از زنان گرفته شده و بازار در دست مردان است او چگونه درخواست نوار بهداشتی بکند یعنی باید با اشاره صحبت کند؟ و اگر با اشاره صحبت کند چگونه؟»
رقیه ساعی، از دختران معترض که در نخستین اعتراضات خیابانی علیه طالبان شرکت داشت و دوبار توسط این گروه بازداشت و زندانی شده است می‌گوید، کارزار «صدای زن عورت نیست» نشان‌دهنده‌ی فوران خشم فروخورده‌ی زنان است که در جریان اعتراضات خیابانی سرکوب شده بود. او می‌گوید: «طالبان با توشیح این قانون بر صدا و صورت زن تاخت و تاز کردند، اما ما زنان این‌بار هم تصمیم گرفتیم تا با شیوه متفاوت و جدید به این فرمان اعتراض کنیم و به طالبان بفهمانیم که شما هیچ‌گونه مشروعیت بین‌المللی و ملی ندارید که بخواهید تا مردم از فرامین شما اطاعت کنند.»
