الهه رسا
شبکه‌ی اجتماعی«ایکس» یا توییتر سابق، پلتفرم اصلی و پر کاربرد طالبان در میان شبکه‌های اجتماعی است. تا قبل از به قدرت رسیدن دوباره‌ی طالبان، عمدتا چهره‌های شناخته‌شده‌ی طالبان در این شبکه فعال بودند؛ اما پس از آن، حساب‌هایی با نام زنانه روزانه به طور گسترده به تبلیغات از طالبان می‌پردازد.
شواهد و بررسی‌ها نشان می‌دهد که این حساب‌ها جعلی اند و به طور عموم محتواهایی در راستای سفیدنمایی و تمجید از طالبان و پروپاکندا علیه مخالفان طالبان را هم‌رسانی می‌کنند.
گزارش‌گر رسانه‌ی رخشانه محتوای ۲۵ حساب کاربری جعلی طالبان و هواداران این گروه را با نام و عکس زنان در پلتفرم ایکس بررسی کرده که همه‌ی این حساب‌های کاربری بعد از ۱۵ آگست ۲۰۲۱ و با تسلط گروه طالبان ایجاد شده است.
در حساب‌های کاربری‌ای که افراد طالبان و هواداران این گروه در پلتفرم«ایکس» ایجاد کرده‌اند، فیگور زنان«محجبه» با پوشش کامل سیاه دیده می‌شود و در برخی مواقع در عوض فیگور زنان عکسی از قرآن، کبوتر، آفتاب و مهتاب وجود دارد.
اغلب این حساب‌های کاربری هم‌دیگر را در پلتفرم«ایکس» دنبال می‌کنند و روزانه و به‌گونه‌ی پیوسته و منظم اطلاعات مشابه را به زبان پشتو، دری و انگلیسی به نشر می‌رسانند.
کاربران هوادار طالبان روزانه دست‌کم تا ۱۰ توییت را هم‌رسانی و یا از حساب‌های مربوط به طالبان بازنشر می‌کنند. این حساب‌ها هر کدام هزاران دنبال‌کننده دارد.
به عنوان مثال، حساب کاربری با نام«رعنا زلاند» بیش از ۱۵ هزار، «صفیه الکوزی» بیش از ۱۵ هزار، «مدینه افغان» بیش از سیزده هزار، «سعیده سادات» و «هدیه پنجشیری» هر کدام هزاران دنبال‌کننده دارند.
محتوای نشرشده در این حساب‌های کاربری یک‌سان بوده و یا بازنشر حساب‌های رسانه‌های رسمی یا چهره‌های شناخته‌شده‌ی طالبان است.
شماری از کارشناسان در گفت‌وگو با رسانه‌ی رخشانه می‌گویند، این حساب‌ها جعلی اند و هیچ زنی در پشت این حساب‌ها نیست.
طالبان میانه‌ی خوبی با کار زنان در رسانه‌ها ندارند. این گروه در ماه عقرب سال ۱۴۰۰ در یک دستورالعمل ۸ ماده‌ای، دستور دادند که زنان نمی‌توانند پس از این در نمایش‌نامه‌ها و سریال‌های تلویزیونی نقش و حضور داشته باشند. هم‌چنان مجریان زن باید هنگام اجرای برنامه ماسک بپوشند.
در شماری از ولایت‌ها حضور زنان در رسانه‌های دولتی ممنوع شد؛ به طور کل حضور زنان در رسانه‌ها در افغانستان پس از تسلط طالبان به شدت کم‌رنگ شده است.
کاربری با نام«صفیه الکوزی» که در جنوری سال ۲۰۲۲ میلادی به ایکس پیوسته، در پستی در واکنش به بازداشت گسترده‌ی زنان توسط طالبان به بهانه‌ی«بی‌حجابی» با هم‌رسانی عکسی از دختران معترض که عکس رهبران طالبان را به آتش کشیده بودند، به زبان پشتو نوشته است: «این‌ها زنانی اند که توسط سیما سمر، فوزیه کوفی، شکریه بارکزی و صحرا کریمی آموزش دیده‌اند و برای نابودی نظام تظاهرات کرده و عکس بزرگان را به آتش کشیده‌اند، اکنون توسط امارت اسلامی دستگیر شده‌اند.»
کابر دیگری با نام«صدیقه پنجشیری» با بازنشر این پست نوشته است: «این زنان و دختران مخلل امنیت و آرامش جامعه‌ی افغانستان که به دستور خارجی‌ها در پس‌کوچه‌ها و زیر زمینی‌های کابل برای رسانه‌ها مواد تبلیغاتی ایجاد می‌کنند، دستگیر شده‌اند.»
حساب کاربری به نام«مدینه پنجشیری»، در آخرین پست عکسی از مامور طالب به نام عصمت‌الله مشهور به«زرقاوی» را که دو دست‌اش قطع شده و به نظر می‌رسد چشمان خود را هم از دست داده، نشر کرده و در ستایش او نوشته است: «دو چشمان و دو دستان‌اش را به خاطر آمدن این نظام اسلامی[طالبان] از دست داده است.»
حساب کاربری با نام«صدیقه پنجشیری» با نشر گزارشی از یک صنف آموزشی دانش‌آموزان دختر با حضور آموزگاران زن و نیروهای خارجی نوشت: «بیست سال خواهران ما طوری در جهالت گیر کرده بودند که آن را پیشرفت، تعلیم و تربیه نامیدند…غرب در طی بیست سال توانسته به واسطه نیرو دست‌نشانده‌ی خود، قشر جوان را علیه مان تربیه کند.»
این‌ها نمونه‌هایی از حساب‌های زیادی است که با نام زنانه در ستایش از طالبان فعالیت می‌کنند.
«خدیجه لیمه» کابر دیگری با نشر ویدیویی از صحنه‌ی اعدام یک فرد به دست طالبان گفته است: «برای آن دسته از شما که فکر می‌کنید این اعدام غیرقانونی یا وحشیانه است، بدانید که این قانون از قربانی شدن بسیاری از کودکان در چنین جنایات جلوگیری می کند.»
در این ویدیو دیده می‌شود که طالبان فردی را در میان انبوه جمعیت از گردن به دار آویزان کرده‌اند.
این کاربر در آخرین پست خود تا زمان نوشتن این گزارش نوشته: «شیران این امت با بدن تکه تکه به دیدار رب‌العالمین می‌روند.»
کاربری به نام«فاطمه فراهی» با نشر ویدیو‌هایی از دختران یوتیوبر«بدون حجاب مورد نظر طالبان» در صفحه‌اش در تلاش برای عادی جلو دادن زندگی دختران در کشور است.
«رقیه پنجشیری» کاربر دیگری است که با نشر تصویری از «دارالحفاظ اناثیه ابوذر غفاری» و تبلیغ حجاب مورد پسند طالبان، به تبلیغ مدارس دینی طالبان پرداخته: «در آن‌جا دخترانی تربیه می‌شوند که فردا صلاح‌الدین‌ها به دامن این‌ها پرورش خواهد یافت.»
طالبان از شبکه‌های اجتماعی به‌ویژه«ایکس» حتا در زمان جنگ استفاده‌ی زیادی می‌کردند. جنگ روانی بخشی از کار جدی طالبان در آن زمان بود.
چرا طالبان به این ترفند روی آورده اند؟
شکریه بارکزی، سفیر پیشین افغانستان در کشور ناروی به رسانه‌ی رخشانه گفت طالبان به‌نام‌های خودشان و عکس‌های خودشان نمی‌توانند در صفحات مجازی حضور بیایند و نظر و دیدگاه خود را به حمایت از خود مطرح کنند؛ اما این گروه منظم کار می‌کنند و ماموران شان با استفاده از حساب‌های جعلی برای سرکوب هر فکر مخالف خود هزاران شخص را متوقف می‌کنند.
خانم بارکزی از تجربه خود از جریان گفت‌وگو آنلاین اسپیس ایکس و مواجعه با حساب کاربری صفیه الکوزی «یکی از حساب‌های فیک هواداران طالبان در پلتفورم ایکس»، به رخشانه می‌گوید: «در جریان گفت‌وگو در اسپیس ریلکشن یک اشتراک‌کننده برای من تعجب‌آور بود و از روی کنجکاوی حساب کاربری وی را بررسی کردم و متوجه شدم که همه پست‌هایش در ستایش طالب، امیرالمومنین و قومندان‌های‌شان است و در مورد زنان به‌جز بدگویی چیز دیگری نیست.»
خانم بارکزی در جریان گفت‌وگو آنلاین در واکنش با کاربر حساب صفیه الکوزی، از وی تقاضا ارائه نظر شده، اما این کاربر حاضر با پاسخ‌دهی نشده است.
خانم بارکزی می‌گوید: «از گرداننده خواستم تا برای ده ثانیه اجازه دهد که این کاربر گپ بزند که من باور کنم که این یک زن است. متاسفانه او حساب به اسم خانم است و من می‌فهمم که یک اکونت جعلی است و هیچ حاضر نشد که نظر خود را بگوید و گپ خود را بگوید و یا هم صدای خود را حداقل بلند کند».
حساب کاربری صفیه الکوزی با ۱۴،۷۰۰ دنبال‌کننده در جنوری ۲۰۲۲ در پلتفورم ایکس آغاز به فعالیت کرده است و مارک آبی پلتفورم ایکس را دارد.
خانم بارکزی می‌گوید، استفاده‌ی نیروهای طالبان و هواداران شان از حساب‌های جعلی برای جهت‌دهی افکار عمومی پیشینه‌ی طولانی در دوره‌ی بیست‌ساله‌ی جمهوریت در افغانستان دارد. گروهی از ماموران طالب ماموریت داده شده بودند تا با استفاده از اسم شخصیت‌های معروف که در شبکه‌های اجتماعی فعال نیستند، حساب‌های جعلی ایجاد کرده و افکار عمومی را با استفاده از همان حساب‌ها تغییر دهند.
خانم بارکزی ایجاد حساب‌های جعلی با نام زنان را یک نوع جعل و تزویر خوانده، می‌گوید که این گروه از نام و عکس‌های زنانه‌ای استفاده می‌کنند که در منطقه‌ای که طالبان زندگی می‌کنند، معمول نیست: «این‌گونه حمایت‌ها از عملکرد طالبان برای برخی از افراد که از اوضاع جاری افغانستان اطلاعی ندارند، تصور واهی ایجاد می‌کند که این گروه حمایت مردمی به‌خصوص زنان را با خود دارند.»
مختار وفایی، عضو هیات نویسندگان ایندیپندنت فارسی، هدف طالبان و هواداران این گروه از ایجاد حساب‌های زنانه با نام و عکس زنان و جزییات مربوط به یک زن در پلتفرم ایکس را شکار مردم با تبلیغ از اهداف و برنامه‌های این گروه و ارایه‌ی«اطلاعات نادرست» و هدف‌مند اطلاعاتی، امنیتی و سیاسی گفته است.
او می‌گوید: «این حساب‌های جعلی در ایکس، تلگرام و یوتیوب فعال اند که مخاطبان فراوانی دارند و برای برخی از این حساب‌ها تیک آبی خریداری شده است. این حساب‌ها به‌گونه‌ی منظم و با اطلاعات جدید برای اهداف طالبان بروز رسانی می‌شود.»
به‌گفته آقای وفایی، استفاده از نام و عکس زنان برای رسیدن به اهداف تبلیغاتی برای طالبان راحت‌تر است: «در پلتفرم‌های شرکت متا امکان ایجاد صفحات جعلی به ندرت وجود دارد، زیرا متا بر طالبان و سایر گروه‌های شورشی محدودیت وضع کرده که اگر از کلیدواژه‌ها و یا عکس‌های مربوط به طالبان استفاده شود، این حساب‌ها به صورت فوری بسته می‌شوند. در پلتفرم ایکس این امکان به ندرت وجود دارد. سیاست‌گذاری‌های شبکه‌ی ایکس بر روی افراط‌گرایی و تروریزم و خشونت سخت‌گیرانه نیست و ویدیو‌های پونوگرافی تا ویدیو‌های گردن زدن انسان و انفجار و صحنه‌هایی از خشونت و بی‌رحمی را الگوریتم‌های این شبکه شناسایی نمی‌کنند و بدون هیچ سانسوری قابل انتشار است.»
این روزنامه‌نگار معتقد است که راه دشواری در زمینه‌ی دادخواهی و یا اقدام برای مهار این صفحات در ایکس پیش روی است و تنها راه‌حل این مساله این است: «وقتی مردم این نمادها را شناسایی کنند، می‌دانند که معلومات منتشر شده در این صفحات قابل اعتبار نیست.»
شرکت متا که مالک انستاگرام و فیسبوک است، حساب‌های کاربری خبرگزاری باختر و رادیو و تلویزیون ملی افغانستان تحت کنترول طالبان را از فیسبوک و انستاگرام حذف کرده و در صورت استفاده‌ی کاربران این شبکه از عکس و واژه‌های مربوط به گروه طالبان، این حساب‌ها به گونه‌ی فوری بسته می‌شود.
در همین‌حال، شماری از کاربران در خارج از کشور با هشتک BanTaliban# از شبکه‌ی ایکس خواستند تا حضور طالبان را در این شبکه‌ی اجتماعی ممنوع کند، هرچند ایکس یا توییتر سابق تا اکنون واکنشی در این خصوص نشان نداده است.
میرویس بیژن، خبرنگار و فعال رسانه‌ای در صحبت با رسانه‌ی رخشان گفته که طالبان و هودارانشان با ترفند ایجاد حساب‌های کاربری با نام زنان، می‌کوشند تا عملکرد‌های ضد بشری خود را«سفید نمایی» کنند.
او گفته: «طالبان متهم به نقض حقوق بشر، جنایات جنگی و کشتار بی‌رحمانه‌ی مردم بی‌گناه و مردم ملکی در بسیاری از شهرهای افغانستان اند. این گروه بعد از رسیدن به قدرت سیاسی در افغانستان، به گونه‌ی سیستماتیک برای فریب اذهان عمومی و پوشانیدن جنایات شان، تلاش می‌کنند و برای رسیدن به این هدف از هیچ ترفندی دریغ نمی‌کنند… اعضای گروه طالبان و وفاداران شان، به نام زنان حساب‌هایی در شبکه‌ی ایکس ایجاد کرده‌اند. ماموریت این صفحات جعلی برجسته کردن عملکرد طالبان و تمجید از آن است.»
به باور بیژن، بررسی طرز نوشتار کاربران این حساب‌ها و استفاده از علم جرم‌شناسی (کریمنالستیک) و جامعه‌شناسی می‌تواند در تشخیص جنسیت کاربران موثر باشد. او می‌گوید: « افراد طالبان و هواداران این گروه با استفاده از ترفند ایجاد حساب کاربری به نام زنان و تخلص برگرفته‌شده از جغرافیای مشخص، تلاش دارند تا جامعه را به سمت اهداف خود سوق دهند، این نوشتار با سبک مردانه نوشته شده که با استفاده از علم جرم‌شناسی و جامعه‌شناسی می‌توان جنسیت نویسنده‌ی مطلب را تشخیص داد.»
آقای بیژن در ادامه می‌گوید که پیامد استفاده از حساب‌های جعلی با محتوای فریبنده در صفحات اجتماعی جعلی، باورمندی عمومی را نسبت به رسانه‌ها کاهش خواهد داد.
مریم معروف آروین، مسوول جنبش شنبه‌های ارغوانی به این نظر است که عدم مشروعیت حاکمیت طالبان توسط جامعه‌ی جهانی در طول دو سال گذشته، باعث شده که این گروه با راه‌اندازی حساب‌های کاربری با نام و عکس زنان در پلتفرم ایکس، به‌گونه‌ی نظام‌مند تلاش کنند تا در سطح بین‌المللی برای حاکمیت خودخوانده‌‌ی خود«اعتبار بخشی» کنند.
او گفته: « طالبان در طول بیست سال اخیر با استفاده از لباس زنان انتحار و انفجار کرده‌اند و حالا برای خود اجازه می‌دهند که از نام زنان استفاده کنند و بارها با این حساب‌ها در کامنت‌های برای زنان معترض فحش و ناسزا گفتند و حتا اخطار داده‌اند.»
از نظر لیلا بسیم، مسوول جنبش خودجوش زنان معترض، استفاده از حساب‌های کاربری با نام زنان و پوشش مورد نظر طالبان، به هدف سفیدنمائی از سیاست‌های«زن‌ستیزانه» طالبان است.
به‌گفته خانم بسیم، حساب‌های کاربری با نام و عکس زنان در افغانستان توجه زیادی را به خود جلب می‌کند و پیام‌ها به‌گونه‌ی سریع منتقل می‌شود: «زمانی‌که زنان در شبکه‌ی اجتماعی ایکس در مورد ایدیولوژی طالب بحث می‌کنند و از آن حمایت می‌کنند، در آن‌جا ده‌ها اکونت دیگر زیر آن پست نظر می‌دهند و این بدین معنا است که زنان در افغانستان از عملکرد طالبان حمایت می‌کنند و زنان معترض کتله‌ی کوچکی اند که با استفاده از پروژه‌های غرب تمویل می‌شوند و از خواسته‌های زنان در افغانستان نمایندگی نمی‌کنند.»
