هانیه فروتن
طیبه، نام مستعار زنی است که تا قبل از ۱۵ اگست ۲۰۲۱ در وزارت امور زنان مشغول به کار بود. او پس از بازگشت طالبان، عضو فعال نخستین گروه معترض زنان بود که به خیابان‌ها آمدند و شعار «نان، کار، آزادی» را فریاد زدند. طالبان او را به‌عنوان یکی از عاملان اصلی اعتراضات شناسایی کرده و به زندان انداخت. این گزارش، روایتی‌ست از آنچه که طیبه در زندان طالبان با آن مواجه شده است.
این فعال حقوق زن،۳۶ ساعت را در بند طالبان، در سلول انفرادی گذراند و با پادرمیانی بزرگان محل و با قید ضمانت آزاد شد. اما او در همین مدت کم در بازجویی طالبان هم شکنجه جسمی دید و هم شکنجه روحی شد: «اسمم را نمی‌گرفتند، می‌گفتند فاحشه زود بگو برای کی کار میکنی؟ جاسوس کی استی؟»
طیبه و دوستانش صبح روز شنبه، ۱۲ اگست سال ۲۰۲۳ قرار بود به مناسبت هفته‌ی همبستگی و دو سالگی سقوط کابل بدست طالبان به خیابان‌ها بیایند و به سیاست‌های زن‌ستیزانه‌ی طالبان اعتراض کنند. وقتی آماده می‌شد تا با دوستانش هماهنگ شود، به او خبر رسید که خانهاش در محاصره‌ی طالبان است.
به گفته‌ی خودش: «حدود ۲۰ نفر مرد تا دندان مسلح که گویا به دنبال یک قاتل خطرناک آمده باشند با سر و صورت‌هایی که ازش وحشت می‌بارید، وارد حویلی شدند و گفتند کسی شور نخوره، تلفن‌ها و خانه را بررسی کردند و بعدا چشمم را بسته، به زور سوار رنجر شدم.»
طیبه گفته است، او را از خانهاش مستقیم به «اداره استخبارات کابل» منتقل کردند؛ جایی که به گفته زنان بازداشتی، نظامیان طالبان به معترضان زن توهین می‌کنند و هیچ قانونی برای بازجویی یا تفهیم اتهام وجود ندارد.
به گفته‌ی طیبه، هر کسی به نوبت خود، از او بازجویی می‌کرد. آن‌هم با لحن زشت و توام با خشونت‌های فیزیکی: «هرکدام شان که می‌آمد همین یک سوال را می‌پرسید: با کی کار میکنی؟ از کی پول می‌گیری و چقدر پول گرفتی که این راه‌پیمایی را هماهنگی کنی؟»
تقریبا همه‌ی زنانی که از زندان طالبان رها شده و از تجربه‌ی‌شان سخن گفته‌اند، موضوع شکنجه‌ی شدید، بدرفتاری و نقض حریم خصوصی‌شان را توسط طالبان تایید کرده‌اند. موضوعی که نهادهای ناظر بین‌المللی نیز آن را تایید کرده‌اند. اما برای برخی زنان وضعیت بدتر از این هم پیش آمده است.
روزنامه گاردین و رسانه رخشانه در گزارش مشترکی به نوار ویدیویی دسترسی پیدا کردند که نشان می‌داد یک زن معترض در زندان طالبان مورد تجاوز گروهی از سوی جنگ‌جویان این گروه قرار گرفته است. طالبان از عمل تجاوز فیلم گرفته و بعدا ویدیو را به او فرستاده و گفته‌اند که اگر خاموشی اختیار نکند، ویدیو را عمومی خواهند کرد. در ویدیو دیده می‌شود که این خانم در حین تجاوز، لت‌و‌کوب می‌شود و مورد خشونت کلامی قرار می‌گیرد.
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان، ادعای تجاوز جنسی گسترده علیه زنان در زندان‌های این گروه و حتا موضوع بدرفتاری را همواره رد کرده است.
اما هدر بار، معاون بخش حقوق زنان در دیدبان حقوق بشر گفته است که طالبان با معافیت کامل در مقابل شکنجه، به ویژه در پشت دیوارهای زندان به اعمال خود ادامه می‌دهند.
لیستی از اسم و شماره تماس تمام دختران معترض در اداره استخبارات طالبان به طیبه داده شد و از او خواسته شد که به تمام شماره‌های آمده در لیست تماس بگیرد و مظاهره را فورا متوقف کند. طیبه گفته، طالبان او را تهدید کردند که اگر این کار را نکند با او طور دیگری رفتار می‌کنند.
تهدید به کشتن، توهین و اعمال خشونت‌های فیزیکی از شیوه‌‌های رایج بازجویی در ارگان‌های امنیتی طالبان است. طیبه می‌گوید: «با قنداق تفنگ به صورتم کوبیدند و وقتی هم که قرار بود مرا آزاد کنند، تهدید کردند که اگر دوباره دست به اعتراض بزنم، مرا می‌کشند.»
به گفته‌ی طیبه: «طالبان با استفاده از نقاط ضعف زنان زندانی آنان را تهدید می‌کنند تا بعد از رهایی، سکوت اختیار کرده و آنچه بر سر آنان در زندان گذشته را بازگو نکنند. از بدگویی‌ها در مورد طالبان خودداری کنند وگرنه آنها (طالبان) بلدند چگونه از این ضعف استفاده کنند.»
طالبان برای اینکه زندانیان را پس از آزادی هم زیر کنترل خود داشته باشند، از آنها چیزهایی ثبت می‌کنند؛ مثلا در چندین مورد که قبلا مستند شده، طالبان از زنان زندانی در موقعیت‌های نامناسب در زندان فیلم گرفته و آنها را تهدید کرده که اگر پس از آزادی علیه طالبان چیزی بگویند، فیلم را منتشر می‌کنند و این در جامعه‌ی سنتی افغانستان زنان را در معرض آسیب‌های جدی قرار می‌دهد.
در ورقه‌ی تضمینی که اداره استخبارات طالبان از طیبه گرفته، نوشته شده که او بعد از آزاد شدن، به هیچ وجه نباید پایش را از خانه بیرون بگذارد. در تضمین‌نامه طیبه آمده بود که در صورت نیاز خیلی فوری، ملای مسجد به طالبان اطلاع بدهد و آنان خود او را نزد دکتر خواهند برد.
طالبان طیبه را تهدید کردند که در صورتعدم پایبندی به این تعهد اجباری، آنان افرادی که ضامن او شده بودند را نیز زندانی خواهند کرد.
اما آزادی طیبه ختم ماجرا نبود. تنها 20 دقیقه از رسیدن‌اش به خانه گذشته بود که نیروهای حوزه امنیتی طالبان به خانهاش یورش بردند. طیبه می‌گوید باز هم مردان مسلح و خشمگین طالبان از حوزه‌ی … امنیتی آمده بودند و با لگد به دروازه می‌کوبیدند: «همین‌که دروازه را باز کردم گفتند می‌کشیمت، تو نام ما ره بد کردی. از استخبارات زنگ زدند که از حوزه شما یک زن دست به اعتراض زده… شاید به اندازه‌ای که از دست نفرای حوزه لت خوردم، از اداره استخبارات طالبان لت نخورده باشم. در روی حویلی خودم، پیش چشم خانواده‌ام لت‌وکوبم کردند. همسایه‌ها از پنجره‌های خانه خود دست زیر الاشه گرفته فقط تماشا کردند. یک نفر هم جرأت نکرد و یا هم نخواست از این جنایت طالبان فلم بگیرد تا شاید سالها بعد مردم می‌دیدند که این گروه در برابر یک زن چگونه برخوردی داشته‌اند.»
روند مزاحمت‌های طالبان و سر زدن به خانه‌‌ی طیبه هفته‌ها ادامه یافت و سرانجام یک بار دیگر جنگ‌جویان این گروه به خانه او یورش بردند: «همین‌که دروازه ره باز کدم و پرسیدم چه گپ است، یکی شان سلاح خوده بیخ گلویم ماند. گفت بازهم ده خانه‌ات نفر جمع کردی، می‌خواهی مظاهره کنی؟ تا گفتم نه و خواستم از خود مقاومت نشان بدهم که تیر سلاحش گلویم ره پاره کرد. زخمم در حدی بود که نیاز به بخیه داشت و با همان سر و صورت آلوده به خون مرا با خود بردند.»
طیبه نخواست جزئیات بیشتری از دومین بار بازداشت شدنش از سوی طالبان ارائه کند اما تصریح کرد که این بار حوزه طالبان از او تعهد گرفتند که از این اتفاق پیش هیچ کسی و هیچ جایی صحبت نکند.
طیبه با زخم‌هایی که در دو سال زندگی زیر سایه طالبان تجربه کرد، سال گذشته مجبور به ترک خانه و عزیزانش شد و به پاکستان پناه برد.
موارد شکنجه‌ی زنان در زندان‌های طالبان توسط رسانه‌های در تبعید، ناظران حقوق بشر و آژانس‌های بین‌المللی به شمول دفاتر سازمان ملل در افغانستان مستند شده و تمام این مستندات نشان می‌دهد که طالبان از هیچ ظلمی در حق زندانیان به ویژه زنان زندانی دریغ نمی‌کنند.
رخشانه پیش از این نیز به صورت مستقل و یا در همکاری با رسانه‌های بین‌المللی تجربه‌ی زنان معترض از بودن در زندان‌های طالبان را مستند کرده بود که طیف وسیعی از غیرانسانی‌ترین شکنجه‌های طالبان را در زندان‌های این گروه نشان می‌دهد که در حق زنان زندانی روا داشته‌اند.
توصیفی که طیبه از 36 ساعت زندان طالبان می‌کند این است: «تلخ و کابوسبار.»
