غرامت ۶ میلیونی پس از ۳۱ سال؛ تاوان طالبان به‌خاطر گم‌شدن یک «رمه‌گوسفند» روی‌دست مردم مالستان

الیاس احمدی

یافته‌ها نشان می‌دهد که طالبان در ولسوالی مالستان ولایت غزنی اخیرا با زور و تهدید از ساکنان محل بیش از ۶ میلیون و ۲۵۰ هزار کلدار پاکستانی، غرامت گوسفندانی را گرفته‌اند که  در سال  1369 گم شده‌اند. این گوسفندان متعلق به ساکنان پشتون‌تبار در ولسوالی اجرستان ولایت غزنی بوده است.    

در سندی که به دست رسانه‌ی رخشانه رسیده، دفتر فرماندهی طالبان در غزنی طی مکتوبی از تمام ساکنان محل خواسته‌اند که این پول را پرداخت کنند. به گفته‌ی ساکنان محل، طالبان در صورت پرداخت نشدن تمام پول، مردم را تهدید نظامی کرده‌اند.

مردم می‌گویند که بیشتر این پول پرداخت شده است؛ اما چهار قریه‌داری که تا اول ماه حوت سال گذشته پول را جمع نکرده بودند، از سوی طالبان زندانی شده و پس از تعهد دوباره مبنی بر جمع‌آوری پول، از زندان آزاد شده‌اند.

 ساکنان محل در ولسوالی مالستان می‌گویند، در حکومت قبلی طالبان، مردم مجبور به پرداخت خسارت ۴۰۰ راس گوسفند شده بودند. اکنون پس از ۳۱ سال، دوباره از مردم درخواست غرامت ۷۵۰ راس گوسفند شده‌ است. براساس گفته‌های مردم، یکی از کسانی که این بار درخواست غرامت کرده، «جاوید فرزند روزی خان» از افراد سرشناس قطعه سرخ طالبان در ولایت ارزگان است.

ذبیح الله مجاهد سخنگوی طالبان در مورد این ادعا به سوال‌های رسانه‌ی رخشانه پاسخی نداد. اما سخنگوی فرماندهی پولیس طالبان در غزنی،  بدون پرداختن به جزئیات این جنجال، به جواب رسانه‌ی رحشانه گفت: «به زحمت و تلاش قوماندان محترم ولایت غزنی، باز محمد فیضان و معاون اداری، محترم مولوی زاهدالله شرافت، دشمنی دوقوم بعد از ۳۲ سال مبدل به دوستی شد.»

شرح ماجرا

در اوایل سال ۱۳۶۹، جنگی میان ساکنان ولسوالی‌های اجرستان و مالستان ولایت غزنی در منطقه مرزی «دایه» صورت گرفته بود. افراد سال‌مند که هنوز ساکنان ولسوالی مالستان‌اند و این جنگ را به یاد دارند، می‌گویند که در این جنگ تعدادی از هزاره‌هایی که در منطقه دایه مربوط به ولسوالی اجرستان روی زمین‌های پشتون‌ها دهقانی می‌کردند، متضرر شدند. ادعا می‌شود که از جمله پنج نفر از این دهقان‌ها توسط پشتون‌ها در داخل چاه انداخته شده و کشته شدند. 

عزیزالله علی‌زاده مالستانی که حدود ۶۰ سال سن دارد و از نزدیک شاهد آن درگیری‌ بوده می‌گوید، در این جنگ‌ به هزاره‌ها خسارات زیادی وارد شد: «خانه‌های قریه قُشنک ولسوالی مالستان که ۳۶ خانه بودند، مکمل سوخت و حدود ۴۰۰ راس گاو از همین قریه برده شد.»

براساس گفته‌های شاهدان، در تلافی این خسارات، «رمضان سلحشور» که در این جنگ برادرش را از دست داده بود، رمه‌‌ی مربوط به پشتون‌ها را ربوده و در مرکز غزنی به فروش رسانده بود.

اما بعدا رمضان سلحشور در جنگ‌های میان گروهی در قریه لومان ولسوالی جاغوری ولایت غزنی کشته شد. خانواده‌‌ی او از افغانستان مهاجرت کردند و تا به امروز هیچ‌گاهی به کشور بر نگشته است. رسانه‌ی رخشانه موفق به صحبت با خانواده آقای سلحشور نشده است.

این جنگ در آن زمان با پا درمیانی بزرگان از دو لسوالی اجرستان و مالستان خاتمه یافته بود. در آن زمان، ضمن تعهد ایجاد آتش‌بس دایمی، میان گروه‌های درگیر جنگ، یک فیصله‌ی ۱۲ ماد‌ه‌‌ای نیز صورت گرفته بود.

در ماده ششم این فیصله چنین آمده: «استرداد گوسفند‌های سه خانه قوم تره‌کی و دو خانه قوم تَغر از سوی مالستانی‌ها.» در این ماده، تعداد گوسفندها و اسم صاحبان آن مشخص نیست و هیچ ماده‌ی دیگر توضیح بیشتری در زمینه ندارد.

پس از ۳۱ سال، اکنون طالبان مردم را بر اساس همین ماده مجبور به پرداخت خساره کرده‌اند.

بزرگان مالستان می‌گویند، در دوره حکومت قبلی طالبان، فردی بنام «خزان» با همکاری طالبان و با استناد بر همین ماده، مردم قریه زردک ولسوالی مالستان را مجبور به پرداخت قیمت ۴۰۰ راس گوسفند کرده بود. این بار نیز چهار نفر که پشتون‌تبار اند، خواستار پرداخته شدن قیمت ۷۵۰ راس گوسفند از سوی ساکنان ولسوالی مالستان هستند.

بنا به گفته‌های منابع مردمی کسانی که ادعای غرامت دارند، عریضه‌های متعددی را با عنوان‌های مختلف در غزنی، دایکندی و ولسوالی مالستان، به اداره‌های امنیتی و عدلی طالبان سپرده‌اند.

حاجی ملک (مستعار) یکی از افرادی است که از نزدیک درگیر این ماجرا بوده است. او می‌گوید: «یکی آمده ادعا کرده که همان آدمی است که رمه‌اش گم شده طالب هم قبول کرده و با زور، ماده مجهول فیصله ۱۳۶۹ را سر مردم تطبیق می‌کند.»

به گفته‌ی حاجی ملک، پشتون‌های مدعی خسارت، با حمایت طالبان با زورگویی و توهین، با متنفذین ولسوالی مالستان برخورد می‌کنند. او از روزی قصه می‌کند که در حضور او و تعداد زیادی از کسانی که برای حل این معضل گرد هم آمده بودند، پیرمحمد از مدعیان غرامت، عبدالحیکم توکلی را که بالاتر از ۹۰ سال سن دارد و رییس شورای علمای ولسوالی مالستان است، کافر خوانده است.

طرف دعوا کیست؟

براساس گفته‌های ساکنان ولسوالی مالستان پیرمحمد فرزند وزیر، جاوید فرزند حاجی‌روزی‌خان،‌ عبدالله خان فرزند تور و شرافت‌الدین یک طرف دعوا و مدعی اند، گوسفندانی که در سال ۱۳۶۹ گم شده، مربوط آن‌ها است. مردم در مورد سه نفر مدعی چیزی نمی‌دانند؛ اما می‌گویند، ّجاوید فرزند روزی خان یکی از افراد شناخته شده‌ی قطعه سرخ طالبان در ولایت ارزگان است. رسانه‌ی رخشانه با تلاش زیاد، موفق به مصاحبه با افراد مدعی در این قضیه نشد.

در مکتوبی که از طرف خلیفه محمد اسحق آخوندزاده، والی طالبان در غزنی و قوماندان امنیه این‌گروه در این ولایت برای مولوی عبدالله منتقم ولسوال طالبان در مالستان فرستاده شده، آمده است که در خصوص این مساله در چوکات شریعت اسلامی رسیده‌گی شود.

آیا فیصله طالبان قانونی است؟

اما بر اساس گفته‌های مردم، طالبان این قضیه را بدون توجه به راه‌ حل‌های حقوقی و شرعی فیصله کرده است. بر این اساس که بازمحمد فیضان، قوماندان امنیه طالبان در غزنی با گرفتن اختیار از دو طرف دعوا، فیصله کرده است که ۶ ملیون و ۲۵۰ هزار کلدار پاکستانی به پشتون‌هایی که ادعای خسارت دارند در مدت یک ماه پرداخت شود.

اما بزرگان ولسوالی مالستان به رسانه رخشانه گفته‌اند که بازمحمد فیضان بر اساس مجبوریت و زیر فشار از آن‌ها اختیار گرفته‌اند.

یکی از متنفذین محلی مالستان که نمی‌خواهد نامی از او برده شود، می‌گوید: «ما نمی‌فامیم گناه ما چیست، به بهانه‌های مختلف سر همی مساله اذیت می‌شدیم تا سرانجام مجبور به رضایت دادن شدیم.»

احسان قانع، کارشناس مسایل حقوقی، به رسانه‌ی رخشانه می‌گوید، این فیصله طالبان قانونی نیست: «قوماندان امنیه یک ولایت در اداره‌ی خود طالبان هم دارای صلاحیت صدور حکم و اجرای آن نیست. و حکمی که در اثر بازداشت و تهدید باشد، مبنای قانونی ندارد.»

آقای قانع هم‌چنان می‌افزاید که همنوایی و صدور فیصله قوماندان امنیه طالبان در غزنی با یک طرف دعوای حقوقی که هم‌تبار خودش است، می‌تواند در حد یک جرم در حقوق شرعی و بین‌المللی قلمداد شود.

داکتر امین احمدی، استاد دانشگاه نیز می‌گوید، کاری که طالبان می‌کند حتا شرعی نیست: «در اسلام مسوولیت کیفری و مدنی فردی است. از منظر آیات قرآنی، نمی‌توان ادعا کرد که مسوولیت جمعی باشد و تمامی ساکنین یک منطقه قابل محاکمه؛ بلکه در قرآن هرکس مسوول اعمال خویش دانسته شده است که مطابق اصل فردی بودن مسوولیت است.»

احسان قانع می‌گوید که پس از ظهور اسلام قاعده‌ای که بر اساس آن باشنده‌های یک محل را به جرمی که افراد مشخصی آن‌را مرتکب شده،‌ مجازات کنند، در جهان وجود نداشته است. او با اشاره به فیصله‌ای ۱۳۶۹، تصریح می‌کند: «فیصله یا جرگه‌های قومی، اعتبار حقوقی نداشته و هیچ مسوولیت فردی را به‌وجود نمی‌آورد.»

آقای قانع هم‌چنان می‌افزاید که هم‌نوایی قوماندان امنیه طالبان با یک طرف دعوا به این معناست که اداره طالبان در غزنی در راستای تبعیض قومی عمل خلاف عدالت را انجام داده است؛ ضمن این‌که از لحاظ حقوقی می‌توان به‌عنوان نقض فاحش حقوق‌بشر نیز قلمداد کرد.

از سوی دیگر از نظر حقوقی، پس از گذشت حداکثر ۱۶ سال، اگر طرفین دعوای حقوقی در خصوص سرقت، به دادگاه مراجعه نکند،‌ دعوا باطل می‌شود،‌ در حالی‌که از ماجرای  گم‌شدن رمه که عارضین ادعا می‌کنند، ۳۱ سال گذشته است. در طول این ۳۱ سال یک دوره حکومت به‌دست طالبان نیز بوده است.

حاجی ملک که خود در جلسه فیصله قمندان امنیه طالبان در غزنی حضور داشته، به رسانه‌ی رخشانه می‌گوید که فرمانده پلیس طالبان از هزاره‌های یک طرف این دعوا، ضمانت جمع آوری پول را گرفته است. طالبان اسناد ملکیت‌های حاجی نیاز دانش و قاسم علی محقق را به عنوان ضمانت گرفته‌اند.

اسنادی که رسانه‌ی رخشانه به آن دست یافته است، نیز این ادعا را تایید می‌کند.

مردم می‌گویند، در نخستین روز ماه حوت،‌ حاجی صداقت، سید شاه‌رضا، حاجی مبلغ، حاجی‌رضایی و جاوید از قریه‌داران ولسوالی مالستان، ۴ میلیون و ۱۵۰ هزار کلدار را با حضور فرمانده پولیس طالبان در غزنی، به پیرمحمد، عبدالله جان و جاوید پرداخته است. بازمحمد فیضان، فرمانده پولیس طالبان در غزنی، تعدادی از قریه‌داران قریه‌های مالستان را به‌جرم کامل نبودن مبلغ خواسته شده، بازداشت کرده و پس از پادرمیانی موی‌سفیدان و تعهد دوباره برای پرادخت ۲ میلیون و یک‌صدهزار کلدار دیگر، از بند رها می‌کند.

 منابع به رسانه‌ی رخشانه می‌گویند، چهار تن دیگر از قریه‌داران ولسوالی مالستان به‌نام‌های شوکت، عبدل و خدابخش مشهور به شاه‌باران و اکبری به جرم این‌که از قریه‌های‌شان پول جمع‌آوری نکرده‌اند، در باز داشت طالبان بودند تا این‌که با تعهد بر جمع‌آوری پول از بند این گروه خلاصی یافتند.

یکی از بزرگان  مالستان که نمی‌خواهد نامی از او در گزارش ذکر شود، می‌گوید که اگر کدام خانواده‌ای در پرداخت این مبلغ سهم نگیرند، طالبان با زور، پول را می‌گیرند.

در نامه‌ای که مولوی عبدالله منتقم، ولسوال طالبان در ولسوالی مالستان به چمن‌علی توکلی، یکی از بزرگان میرآدینه، مرکز مالستان ارسال کرده، آمده است: «نظر به فیصله محترم قوماندان امنیه ولایت غزنی، مولوی بازمحمد منتقم و دستور ایشان،‌ به شما دستور داده می‌شود،‌ پول قیمت گوسفندهای پیرمحمد و شرف‌الدین و جاوید و عبدالله‌خان را  از مربوطین خویش جمع‌آوری… تحویل نموده، رسید اخذ نمایید در غیر آن حق شکایت را نداشته و اقدام نظامی خواهد شد.»

جیب خالی مردم

گفت‌وگوهایی که خبرنگار رسانه‌ی رخشانه با بیش از ده باشنده قریه‌های مختلف ولسوالی مالستان انجام داده است، باشنده‌های عادی این ولسوالی با آن‌که اکثریت آن‌ها از ۴۵۰-۶۵۰ افغانی پرداخته‌اند، می‌گویند نمی‌دانند طالبان چرا این پول را از آنان می‌گیرد. در گفته‌های این افرد، آن‌چه مشترک است این است که هیچ‌کدام به رضایت کامل این پول را نپرداخته‌اند، تهدید طالبان آن‌ها را مجبور کرده‌، تا این مبلغ را بپردازند.

 صادق پیرمرد ۸۰ ساله که دار و ندارش را در حمله شش ماه پیش طالبان بر مالستان از دست داده است، ۴۵۰ افغانی به قریه‌دار قریه‌ی شان تحویل کرده تا به دست افراد طالبان برسد. اما او توان ندارد که خانم بیمارش را به داکتر ببرد. او می‌گوید، مجبور شده این پول را که به درستی نمی‌داند چرا باید بپردازد، پرداخته است.

یکی دیگر از باشنده‌های مالستان که مسوولیت جمع‌آوری پول قسمتی از یکی از قریه‌های مالستان را بر عهده داشته، به شرط حفظ هویتش،‌ می‌گوید، خودش به چشم سر دیده که مردم تخم‌مرغ و محصولات ناچیز مواشی‌شان را فروخته‌اند، تا بتوانند این مبلغ را پرداخت کنند، در حالی‌که خود شان نان کافی برای خوردن ندارند: «مجبوری‌ست برادر، اگر نپردازیم،‌ با میل کلاشنیکوف از ما می‌گیرن وگرنه مه راضی نیستم یک سوزن سر این مساله پرداخت کنم.»

محمد طاهر (مستعار) از قریه‌داران ولسوالی مالستان نیز می‌گوید، بسیاری از خانواده‌هایی که او از آن‌ها پول جمع‌آوری کرده‌اند، نان شب‌شان را ندارند؛ اما با فروش پشم گوسفندشان این مبلغ را پرداخته‌اند. او هم‌چنان از خانواده‌ای یاد می‌کند که به سبب ناداری و تهدید طالبان به گریه افتاده بوده و سرانجام او خودش مجبور شده به‌جای آن‌فامیل ۴۵۰ افغانی بپردازد.  

طالبان در حالی مردم مالستان را مجبور به پرداخت پول می‌کنند که در جریان حمله شش ماه پیش طالبان، بر ولسوالی مالستان، خانه‌های زیادی به سرقت رفته و بنا بر اظهارات محمدطاهر، حتا مسجد نیز در امان نمانده است: «حتا مسجد قریه دان‌بوم ولسوالی مالستان چور شد، خانه‌ها ره خو بان!»

اخاذی از مردم

اولین موردی نیست که مردم از اخاذی طالبان شکایت دارند. براساس گفته‌های مردم، تا کنون طالبان حدود ۹ میلیون افغانی عشر، ۶۰۰ هزار کلدار پاکستانی به‌خاطر قتل مرموز یک فرد پشتون‌تبار در ولسوالی قره‌باغ غزنی از مردم ولسوالی مالستان جمع آوری کرده‌اند.  

عده‌ای از قریه‌داران و دکانداران بازار میرآدینه ولسوالی مالستان به رسانه‌ی رخشانه گفته‌اند در حالی‌که تعداد زیادی از خانواده‌ها در ولسوالی مالستان نیاز شدید و فوری به کمک‌های سازمان‌ جهانی غذا (WFP) دارند؛اما طالبان در این ولسوالی مقدار قابل توجهی از این کمک‌ها را حیف و میل کرده اند.

 براساس گفته‌های قریه‌دارن ولسوالی مالستان سهم این ولسوالی از بسته‌های کمکی در هر دور ۱۵۰۰ کارت است و از این میان،‌ ۱۰۰ کارت آن‌را طالبان برای خود می‌گیرند. بر اساس گفته‌های منابع مردمی از ولسوالی مالستان، تا کنون، طالبان حداقل  شش‌صد بسته‌ی کمکی که باید به مردم این ولسوالی توزیع می‌شد را خود شان گرفته‌اند.

یکی از شاهدان عینی که شاهد فروش کمک‌های سازمان‌ جهانی غذا در بازار میرآدینه توسط افراد طالبان بوده، به دلیل مشکلات امنیتی نخواست نامش در گزارش ذکر شود گفت: «شخصاً شاهد بوده‌ام که طالبان، آرد‌های دبلیو اف‌پی را از ۴هزار و ۶۰۰ افغانی تا ۴هزار و ۸۰۰ افغانی به‌فروش رسانده‌اند.»