نویسنده: کارتوس(اسم مستعار)
دور و اطراف مسجد جامع «امام زمان» در ساحه‌ی پل‌خشکِ دشت برچی از مربوطات غرب کابل در نخستین ساعات صبح روز جمعه(۱۳هم دلو) پر از نیروهای نقاب‌پوش و استخبارات طالبان بود. کوچه‌های منتهی به این مسجد را به‌روی وسایط نقلیه مسدود کرده بودند. اداره‌ی استخبارات طالبان برنامه‌ای را تحت عنوان «گردهمایی مردمی جهت تحلیل و بررسی حوادث اخیر کابل» برنامه‌ریزی کرده بود.
هدف اصلی برنامه این بود که طالبان قصد داشتند با روی صحنه آوردن شماری از عالمان دین، بازداشت خودسرانه‌ی زنان و دختران به بهانه‌ی «بی‌حجاب» را توجیه و سفید نمایی کنند. کاری که اخیرا انتقادهای زیادی بر علیه طالبان برانگیخته است. بسیاری این کار طالبان را «اختطاف» عنوان داده‌اند.
من نیم ساعت قبل از شروع برنامه به مسجد رفتم. منتظر ماندم تا برنامه شروع شود. در شروع، برنامه طبق پلان طالبان پیش‌رفت. مثل همیشه سخنرانی‌ها در محور کلیشه‌ی اتحاد و همبستگی تاریخی اقوام در افغانستان چرخید. از جمله مدارعلی کریمی مقام هزاره‌تبار در حکومت طالبان جز سخنران‌های اصلی برنامه بود.
نوبت که به او رسید، در شروع به رسانه‌ها حمله کرد و گفت که اتفاقات اخیر تقصیر رسانه‌ها است. اشاره او به افشاگری و اطلاع‌رسانی رسانه‌ها از بازداشت زنان توسط طالبان به بهانه‌ی « بی‌حجابی» بود. او دستور گرفته بود که رویدادهای اخیر و به‌خصوص بازداشت‌های دختران به بهانه‌ی « بی‌حجابی» را لاپوشانی کند. آقای کریمی مدعی شد که رسانه‌ها به‌خاطر دریافت پول، این نوع گزارش‌های ساختگی را منتشر می‌کنند.
سخنران بعدی آیت‌الله واعظزاده بهسودی بود. روحانی سرشناس در میان شیعیان افغانستان که به عنوان مرجع تقلید مذهبی شناخته می‌شود. او سخنران اصلی این برنامه توسط گروه طالبان انتخاب شده بود. طالبان انتظار داشتند که سخنان آیت‌الله بهسودی می‌تواند رو سیاهی دیگری را که اخیرا با بازداشت خودسرانه‌ی زنان به بار آورده‌اند، توجیه کند.
ظاهرا انتخاب آقای بهسودی یک دلیل دیگری هم داشت، زیرا او از آغاز حاکمیت طالبان موضع نرمی و مسالمت‌آمیز در مقابل این گروه داشت. حتا در شروع حاکمیت طالبان در برنامه‌ای که در غرب کابل برگزار شده، او به صورت تلویحی از طالبان حمایت کرده بود.
وقتی آقای بهسودی شروع به صحبت کرد، دیگر برنامه‌ی طالبان طبق خواست آن‌ها پیش نرفت. برای اولین‌بار یک روحانی سرشناس عریان و تند به انتقاد از طالبان زبان گشود. واقع این بود که سخنرانی بهسودی در این برنامه یکی از سخنرانی‌های تاریخی بود. دستکم برای من.
در وقت سخنرانی او، لحظه‌ای به یاد عبدالعلی‌مزاری، شهید وحدت ملی کشور افتادم و گریستم. این گریه، گریه‌ی شوق بود. شوق از این که آقای بهسودی چشم در چشم طالبان اشتباهی بزرگ این گروه را در مورد کشتن استاد مزاری به صورت آن‌ها می‌زد. البته تنها من این‌طور نبودم؛ جوانی‌که سمت چپ من نشسته بود نیز گریه می‌کرد و به شدت احساساتی شده بود از بس که در نعره‌ی الله اکبر با تمام توان فریاد می‌زد، گونه‌اش سرخ و صدایش درشت شده بود. اشک‌هایش بی‌اختیار سرازیر می‌شد و فریاد می‌زد: «نعره‌ی تکبیر» و دیگران به دنبال او سه مرتبه فریاد می‌زدند: «الله اکبر»
آقای بهسودی در مورد زنان چه گفت؟
واعظزاده بهسودی در این برنامه به تساوی حقوق زن و مرد، روش‌های درست امر به معروف و نهی از منکر و چندی از اشتباهات تاریخی گروه طالبان در برابر مردم هزاره سخن گفت.
بهسودی سخنرانی خود را با یک جمله‌ی انتقادی آغاز کرد. او گفت: «خواهران و برادران! هر چند که می‌بینم شاید خواهری در این محفل نباشد؛ اما بالواسطه صدایم را می‌شنوند. یا شاید در بیرون از مسجد، جمعی از خواهران حضور داشته باشند و من مخاطبم دایما مرد و زن افغانستان است. چون پیغمبر زن را می‌ستاید و در نظام خلقت تبعیضی بین مرد و زن وجود ندارد.»
این بیانات آقای بهسودی به‌صورت تلویحی انتقاد از عملکرد طالبان در مدت دونیم سال حکومت این گروه در کشور است که زنان و دختران از حق تحصیل، کار و آزادی‌های فردی و اجتماعی خود توسط طالبان محروم شده‌اند.
آقای بهسودی گفت که امر به خوبی و نهی از بدی دو فریضه‌ی دینی است و کسی که امر به خوبی و نهی از بدی می‌کند در نخست باید این دو فریضه را بشناسد که چه بد است و چه خوب، یا به چه کاری امر و از چه کاری منع کند و نحوه‌ی اجرای این دو فریضه نیز تخصص خودش را می‌خواهد.
بهسودی می‌افزاید: «حالا که این معضل اخیر پیش آمد، به‌نظر من مشکل اصلی در نحوه‌ی اجرای امر به خوبی و نهی از بدی بود.»
او گفت: «حدود شش ماه پیش، شش نفر از امر به معروف در دفتر من آمدند و مطرح کردند که ما می‌خواهیم اقدام جدی کنیم و اردو بیاریم، تانک و رنجر بیاریم، نظر شما چیست؟ من گفتم امر به خوبی و نهی از بدی را هیچ کسی منکر نیست؛ اما در روش آن احتیاط لازم است. هوش کنید دست به خشونت نزنید. اقدام نظامی نکنید. نصیحت اگر روشمند نباشد، اثر معکوس خواهد داد.»
هم‌چنان آقای بهسودی گروه طالبان را در روش حکومت‌داری و برخورد با شهروندان کشور به ملایمت فراخواند و افزود: «خداوند به موسی و هارون دستور داد که فرعون را با ملایمت به یکتاپرستی دعوت کنید. شما با فرعون هم نباید رفتار خشین داشته باشید و شما طبعا از موسی و هارون برتر نیستید و مردم هم فرعون نیستند.»
من برداشتم این بود که اشاره این روحانی سرشناس به رویه‌ی خشن حکومت‌داری طالبان در برابر مردم است. همه می‌دانیم که طالبان از شروع حاکمیت دوم خود رفتار خشونت‌بار با مردم داشته‌اند. تا کنون قتل‌های خودسرانه، بازداشت و شکنجه‌های بی‌شماری مستند شده است. این روند هم‌چنان با قدرت خود ادامه دارد. هیچ زمانی چنین رعب و وحشت بر زندگی مردم از سوی حاکمیت مستولی نبوده است.
سخنرانی آقای بهسودی از بازداشت زنان فراتر بود. او در ادامه‌ی سخنرانی خود به سه اشتباه تاریخی طالبان علیه مردم هزاره و شیعه اشاره کرد و گفت که این اشتباهات فاصله‌ی مردم را از [این گروه] بیشتر کرده است: «اشتباه اول شما قتل مزاری[استاد عبدالعلی مزاری، شهید وحدت ملی افغانستان] بود. آقای مزاری رهبر ما بود. به شما اعتماد کرد. خودش را به دامن شما انداخت و گفت که اوغان[افغان] دامن دارد؛ اما ندیدیم این دامن را.»
آقای بهسودی خطاب به طالبان گفت که اشتباه دوم شما حذف فقه جعفری از نصاب تعلیمی است: «مذهب نقطه‌ی بسیار حساس است و شما فقه جعفری را از نصاب انداختید در حالی‌که این مردم چهارده قرن است که با این مذهب زندگی کرده‌اند.»
واعظزاده بهسودی گفت: «اشتباه سوم که بسیار حساس است، مساله‌ی [ناموس] است. وقتی کار به مساله‌ی ناموس برسد، موضع خیلی حساسیت‌برانگیز می‌شود و مردم آرام نمی‌نشینند.»
تلاش برای جلوگیری از یک روسیاهی دیگر
به نظر می‌رسید، تعداد بیشتری از چهره‌های نظامی طالبان در این محفل حضور داشتند. من تنها مولوی نظامی، رییس اداره‌ی استخبارات طالبان را شناختم. ناگفته نماند که مولوی نظامی، رییس اداره‌ی ۰۵ استخبارات طالبان روز پنج‌شنبه به دفتر آقای بهسودی رفته و از او خواسته بود که باید در این برنامه سخنرانی و مردم را به آرامش دعوت کند.
این را آقای بهسودی در سخنرانی خود گفت. او به آقای بهسودی گفته بوده که در سخنرانی خود به مردم بگوید، هیچ زن یا دختری از غرب کابل بازداشت نشده و همه شایعاتی هستند که توسط رسانه‌های مخالف این گروه ساخته و بافته شده‌اند.
سخنان آقای بهسودی رو سیاهی تازه‌ی برای طالبان به بار آورده است. این صحبت‌ها بازتاب گسترده‌ی یافته است. هرچند که اسختبارات طالبان تلاش کرد از رسانه‌ای شدن آن جلوگیری کند.
بعد از ختم سخنرانی آقای بهسودی، این برنامه هم به‌پایان رسید. وقتی خبرنگاران داشتند وسایل خود را جمع می‌کردند، چند مامور استخبارات طالبان آن‌ها را با خود بردند. حس کردم مشکلی پیش آمده است و از روی کنجکاوی با فاصله‌ی اندکی آن‌ها را دنبال کردم.
گروه طالبان خبرنگاران را در اتاق محافظان مسجد برد. صوفی گردیزی، عضو دیگر طالبان هم آنجا بود. خبرنگاران را در داخل آن اتاق بردند و دروازه را هم بستند. من دیگر ندیدم آنجا چه اتفاقی افتاد. صبر کردم تا آن‌ها بیرون شوند. همانجا[داخل حویلی مسجد و در نزدیکی اتاق محافظان] ایستاد بودم و افرادی که در داخل مسجد جا نشده بودند، نیز آنجا سفره پهن کردند. از منم دعوت کرد که سر سفره بنشینم. من هم سر سفره نشستم و از قضا دو عضو گروه طالبان کنارم نشستند. با آن‌ها در یک سفره و از یک کاسه غذا خوردم. راستش اصلا مزه‌ی آن قابلی را نفهمیدم؛ نه از روی ترس، از روی تنفر.
همان‌طور که سر سفره نشسته بودم، چشمم به سمت دروازه‌ی اتاق محافظان بود که خبرنگاران چه وقت بیرون می‌شوند. اندکی طول کشید. برای شان غذا بردند. بیرون که شدند من هم به دنبال آن‌ها راه افتادم. از مسجد که بیرون شدیم با یکی از خبرنگاران سر صحبت را باز کردم و پرسیدم، آنجا چه گذشت؟
گفت: «استخبارات و صوفی گردیزی تلفن‌ها، کامره‌ها و صدا ریکاردرهای ما را چک کردند. فایل‌های مربوط به آقای بهسودی را پاک کردند و علاوه بر آن، تهدید کردند که حتا یک کلمه از صحبت‌های بهسودی را نشر نکنیم.»
