دشمن پنهان در سینه زنان

محدثه براتی

بدن زنانه به مثابه«عورت» همیشه در جامعه‌های سنتی تابویی است که نام بردن از آن شرم پنداشته می‌شود. سرطان سینه یکی از شایع‌ترین نوع سرطان است که سالانه صدها زن در سراسر افغانستان به ویژه در ولایت هرات به آن مبتلا می‌شوند. 

مرکز تشخیص سرطان سینه در هرات، مکان شلوغی است. روزانه ده‌ها زن به‌خاطر تشخیص سرطان سینه در آن‌جا مراجعه می‌کنند. زنانی که اکثریت از سر ناآگاهی گرفتار این مرض مهلک شده‌اند.

نام بردن از اعضای بدن زنان، تابویی است که جامعه سنتی افغانستان آن را به‌عنوان یک امر طبیعی نپذیرفته و اکثر اوقات زنان هنگامی که دچار مریضی می‌شوند، مردان خانواده آن را نادیده گرفته و برای تداوی آن هیچ اقدامی نمی‌کنند و یا گاهی حتا آن را با فکاهی‌های جنسیتی مسخره می‌کنند. این‌گونه برخوردهای غیر اخلاقی و غیر انسانی، سبب شده است که سالانه ده‌ها زن به دلیل ترس از این که آبروی خانواده بریزد، درد‌شان را در خاموشی تحمل می‌کنند.

 بیماری مثل سرطان سینه یکی از بیماری‌های رایج در بین زنان است.اکثریت زنان در مورد این بیماری آگاهی ندارند و هنگامی گرفتار این مرض می‌شوند، آن را از خانواده شان پنهان می‌کنند که این روش سبب شده سالانه ده‌ها زن جان‌های شان را در افغانستان از دست بدهند.

بسیاری از زنان به دلیل ناآگاهی و البته آن چه که«شرم» خوانده می‌شود از خطر«سرطان سینه» بی‌اطلاع هستند و زمانی هم که به داکتر مراجعه می‌کنند بسیار دیر شده است.

بی بی گل ۴۸ ساله که به این مرکز تشخیصیه آمده می‌گوید:« مدت زیادی درد شدیدی در ناحیه‌ی سینه داشتم. به کسی در مورد درد سینه ام چیزی نمی‌گفتم چون می‌شرمیدم و امیدوار بودم که این درد روزی بهبود یابد چون نمی‌توانستم به کسی بگویم می‌خواستم خاموشانه آن را تحمل کنم». 

او گفت که پس از مدتی هنگامی که دردش افزایش می‌یابد اطلاع حاصل می کند که به بیماری سرطان مبتلا شده و حالا روند درمان را آغاز کرده است. بی بی گل می‌گوید از این‌که دردش را به کسی بگوید «شرم» داشته اما سرانجام مجبور شده تا به دنبال راه حل و تسکین درد باشد.

نوریه احدی، زن دیگری است که برای تشخیص دردش به مرکز ماموگرافی آمده است؛ او می‌گوید بیماری‌اش اندک است و هنوز به حد سرطان نرسیده است؛ اما اگر پیش‌گیری نکند، امکان دارد به سرطان مبتلا شود.

مانند بی بی گل و نوریه، زنان زیادی از خطر بیماری سرطان پستان بی‌خبر هستند. به‌خصوص زنانی که در روستاها زندگی می‌کنند بدون آن که از این مرض کشنده آگاهی حاصل کنند، به دام آن می‌افتند.

عادله کبیری، محقق و استاد دانشگاه سال قبل در این باره تحقیقی را با اشتراک ۷۵۴تن زن انجام داده است. نتایج این تحقیق نشان داد که تنها چیزی بیش از سه درصد اشتراک‌کنندگان در مورد سرطان پستان آگاهی داشتند و با روش «خودآزمایی» آشنا بودند.

معاینه ماهانه سینه توسط خود شخص، «خودآزمایی» نامیده می‌شود که از دید متخصصان، یکی از راه‌های تشخیص زودهنگام سرطان است. خانم کبیری می‌گوید که آگاهی پایین زنان، تشخیص و درمان این بیماری را دشوار ساخته است.

در هرات تنها یک مرکز برای تشخیص سرطان سینه در بخش نسائی ولادی این ولایت وجود دارد.

در این مرکز، فقط نوعیت غده که ممکن است سرطانی باشد، تشخیص داده می‌شود و مراحل درمان باید بیرون از کشور انجام شود. درمان سرطان سینه در بیرون از افغانستان، خود چالش بزرگی برای این زنان است. فقر اقتصادی و بی‌ارزش شمردن درد زنان باعث شده است که کم‌تر زنی به‌شکل معیاری درمان شود.

تغییر رنگ و اندازه و خارج شدن خون و عفونت از پستان یکی از علایم بیماری سرطان سینه در میان زن‌ها است.

داکتر فرزانه رسولی، مسئول بخش ماموگرافی در هرات می‌گوید هر سال شمار بیماران این بخش در حال افزایش است. اما امکانات این بخش هنوز به‌صورت ابتدایی وجود دارد و هیچ‌گونه اقدامی برای مجهز شدن آن صورت نگرفته است.

او گفت ام‌روزه زنان بیشتری از خطر سرطان سینه، آگاهی حاصل کرده‌اند و این دلیلی شده تا زودتر به مرکز ماموگرافی مراجعه کنند و روزانه شاهد حضور زنان زیادی باشیم.

بر اساس آمار‌ها در ولایت هرات، در سال ۲۰۱۸، ۴۵ مورد ابتلا و ۴ مورد مرگ، در سال ۲۰۱۹، ۶۴ مورد ابتلا و ۵ مورد مرگ و در سال ۲۰۲۰ از ۷۹۲ مورد مراجعه‌کننده، ۸۴ مورد سرطان تشخیص داده شده و ۲ مورد فوتی به ثبت رسیده است.

با گذشت ۳ ماه از سال ۲۰۲۱ نیز ۲۸۶ مورد مراجعه‌کننده، ۲۶ مورد مبتلا به سرطان تشخیص داده شده است. بیشتر مبتلایان به سرطان سینه بین سنین ۴۰ تا ۴۵ سال قرار دارند؛ ولی تعداد اندکی از بیماران بین سن ۱۸ تا ۳۲ سال نیز ثبت شده‌است. 

با همه‌ی این‌ها هنوز زنان زیادی از خطر سرطان سینه آگاهی ندارند و نیاز است تا دولت به ویژه وزارت صحت عامه، برنامه‌های بیشتری را در این راستا روی دست گیرد و مراکز تشخیص و درمان را نیز بیشتر بسازد.