شیرین یوسفی
«پیرمرد یک‌باره آمد و برایم گفت نمی‌شرمی با ای لباس کوتاه بیرون آمدی دختر فاحشه؟» محجوبه ۲۳ ساله چهار روز پیش در پل‌خشک شهر کابل در حال برگشت از سرکار به خانه بود که پیرمردی سر راهش سبز شد و بدون دلیل شروع کرد به شماتت او.
محجوبه در یک مکتب خصوصی در منطقه غرب کابل آموزگار است. او می‌گوید، روزی که این مشکل برایش پیش آمد، کت‌دامن تیره رنگی که تا زانو می‌رسید، روی شلوار جین پوشیده بود و موهایش نیز کاملا زیر روسری سفیدی پنهان بود.
محجوبه که این روزها به‌عنوان یک دختر از کمترین حقی در سایه‌ی حاکمیت طالبان برخوردار نیست، می‌گوید، پیر مرد برایش گفته است: «تمام بدبختی کشور از دست شما دخترا است. اگر طالب، داعش و هر چه است از دست شما دخترهای فاحشه است. وقتی من صدایم را بلند کردم که به شما ربطی ندارد، تمام مردان جمع شد مثل این‌که کدام مجرم را گرفته باشد. با نگاه‌های‌شان قورتم می‌داد. اصلا راه خوده گم کرده بودم.»
سال گذشته در چنین روزهایی ولایت‌های افغانستان یکی پس از دیگری به دست طالبان در حال سقوط بود. دو هفته بعد، کابل سقوط کرد و حکومت قبلی افغانستان به تاریخ پیوست. با سقوط حکومت ورق برای بسیاری برگشت از جمله زنان.
طالبان محدودیتی که در قریب به یک سال گذشته علیه زنان وضع کرده، زیاد است. اما دختران که در این گزارش از تجربه زندگی خود در سایه‌ی حکومت طالبان صحبت کرده، مدعی‌اند که خیابان‌آزاری و مجموعه‌ا‌ی از رفتارها و ارزش های زن آزار که از خشونت جنسی تا متلک را در بر می گیرد، بیشترشده است.
خیابان‌های ترس‌ناک کابل
آن‌ها گفته‌اند که خیابان‌آزاری جرمی که دیگر دیده نمی‌شود و آن‌ها اغلب به‌عنوان قربانی مقصر دانسته شده‌اند. به همین خاطر جاده‌های کابل ترس‌ناک‌تر شده است.
۲۰ روز پیش، زهرا محبی در حال برگشتن از دانشگاه بود که در کوته‌سنگی کابل دستی از پشت بدن او را لمس کرد. وقتی برگشت، دید که مرد میان‌سالی این کار را کرده بود.
زهرا دانش‌جوی دانشگاه کابل است. او به رسانه‌ی رخشانه گفته است که پس از داد و بیداد، مردمی که دور آن‌ها جمع شده بودند، او را مقصر شناخته‌اند: «گپ ما بالا رفت. تمام مردم من را مقصر می‌دانست که چرا از خانه بیرون آمدیم و مثل زنان بیراه صدای خوده بلند کردیم.»
حدود ۲۰ روز از این اتفاق گذشته است. اما هنوز ذهن زهرا درگیر این ماجرا است. روزی که او مورد آزار جنسی قرار گرفت، لباس سیاه و بلندی بر تن داشت و تازه از دانشگاه برگشته بود. طالبان پوشش لباس سیاه بلند را در دانشگاه‌ها اجباری کرده است.
زهرا به رسانه‌ی رخشانه گفته است: «وقتی گفتم که به حوزه زنگ می‌زنم، پیر مردی میگه برو حوزه که یک چند روز زیر لینگ طالبا خواب شوی. تمام راه را گریان کرده آمدم، حتا نتوانستم در خانه بگویم که چه اتفاقی افتاده.»
از نظر زهرا و دیگر دختران، این رفتارها به هدف جلوگیری از خارج شدن آن‌ها از خانه صورت می‌گیرد. به همین خاطر مورد حمایت طالبان هم است.
قبل از طالبان، خیابان‌آزاری در افغانستان برای زنان و دختران پدیده‌ی آشنایی بود. اما از نظر شمسیه بهار خانم جوانی که در پل‌سرخ کابل آرایش‌گاه زنانه دارد، در سایه‌ی طالبان این پدیده هم بیشتر شده و زنان به خاطر ترس از طالبان مجبور به سکوت هستند.
او به رسانه‌ی رخشانه گفته است، از بیشتر مشتریانش داستان‌هایی از آزارهای کلامی و جنسی که در خیابان‌ها دیده‌اند، شنیده است: «تنها از سوی پسران جوان نیست. حتا مردان پیر به این‌که کمی چادرت پایین بیفته گیر می‌دهند.»
بیتای ۲۰ ساله برای کوتاه کردن موهایش در آرایش‌گاه شمسیه روی نیمکتی نشسته است. وقت صحبت از خیابان آزاری زنان شد، او هم تجربه‌ی خودش را گفت. سه روز قبل چند مرد او را ایستاد و برایش سرزنش‌گونه گفته است که لباس‌هایش کوتاه است: «مردان هم در جامعه می فهمند که طالبان به زنان هیچ گونه اهمیت نمی‌دهند، پس از هیچ‌گونه رفتار خشونت‌آمیز، توهین و تحقیر شان دریغ نمی کنند.»
تیغ زن آزار درخیابان‌ها چرا تیزتر شده؟
خیابان‌آزاری یک نوع خشونت است که احساس خطر و آسیب‌پذیری زنان را در پی دارد. از نظر اجتماعی این پدیده سرانجام از خارج شدن زنان از خانه جلوگیری می‌کند.
بیسوادی، عدم اگاهی شهروندان و نبود مرجع قانونی قبلا از دلایل اصلی خیابان آزاری زنان در افغانستان شناخته می‌شد، اما از نظر فعالان حقوق زن در افغانستان نگاه زن‌ستیزانه طالبان حالا عامل اصلی رفتارها و ارزش های زن‌آزار در افغانستان به شمار می‌رود که تیغ جامعه را علیه زنان تیزتر کرده است.
حدیث ماندگار، فعال حقوق زن و استاد دانشگاه می‌گوید، سیاست تفکیک جنسیتی و قوانین محدود کننده علیه زنان از سوی طالبان پدیده خیابان آزاری را افزایش می‌دهد: «زمانیکه یک‌باره مردان با زنان در جامعه مقابل می شوند دست به هر نوع رفتار ناشایست می‌زنند. با آمدن طالبان، این تفکیک‌ها بیشتر شده است.»
از نظر این استاد دانشگاه، سیاست زن‌ستیزانه طالبان این پیام را به جامعه القا می‌کند که زنان تنها برای برآورده کردن نیازهای جنسی مردان است و بس: «نبود هیچ‌گونه مرجع که از زنان بتوانند حمایت کنند به مردان اجازه داده است که بدون هیچ‌گونه نگرانی دست به هر نوع رفتار در جامعه بزنند.»
نیلوفر پارسا از فعالان حقوق زن در کابل در پاسخ به این پرسش رسانه‌ی رخشانه که چرا پدیده‌ی خیابان آزاری در افغانستان بیشتر شده، گفته است: «از یک‌سو طالبان زمینه را برای زنان تنگ کرده و از سوی دیگر، شمار از مردانی که کمتر از طالب نیستند و بیشتر از طالبان به زنان ضربه می زنند موقع پیدا کرده است.»
