عاطفه علی‌زاده
مسئولان صحت‌روانی در غرب افغانستان می‌گویند که در چهار ماه گذشته بیش از ۶هزار تن در این بخش مراجعه کرده‌اند که ۸۰درصد آن را زنان تشکیل می‌دهند.
براساس گفته‌های وحید نورزاد، مسئول بخش صحت روانی در هرات، بیشتر مریضان از ولایت‌های جنگ‌زده هستند. او افزود که خشونت‌ها زمینه‌ی ابتلا به اختلالات روانی را افزایش می‌دهد:«مریضانی هم از ولایت‌های مانند نیمروز، بادغیس و فراه مراجعه می‌کنند که از شدت ترس قدرت حرف زدن را از دست داده‌اند.»
وارد شفاخانه‌ی صحت روانی می‌شوم، فضا از شدت کثرت مریضان خفقان‌آور شده است. با هر کسی که تماس چشمی می‌گیرم، بیزاری و خستگی از چشمان‌شان فوران می‌کند.
کنار زنی می‌نشینم که صورتش از فشار روانی زیاد درهم رفته و توانی برای صحبت کردن ندارد. اسمش گل بی‌بی است و خواهرش می‌گوید که ۴۷سال او است و ۲۵سال در یک مکتب دخترانه مشغول آموزگاری بوده و حالا خبری از آن مکتب و درس و دختران نیست و مکتب به ویرانه بدل شده است.
حبیبه، خواهر گل بی‌بی می‌گوید که هفت تن از مردان خانواده‌ی آن‌ها که شامل نوجوان نیز است، در جبهه علیه طالبان می‌جنگند و هیچ مردی در خانه باقی نمانده و زنان خانواده از نگرانی، به مرز جنون رسیده‌اند.
او می‌گوید: «خواهرم ده روز است که با خود حرف می‌زند. به یک‌بارگی خود را می‌زند و موهای خود را می‌کند و از حال می‌رود. کل زنان به نیمروز از دست جنگ می‌خواهند دیوانه شوند».
بر اساس تازه‌ترین آمار کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان ، حدود یک میلیون خانواده طی جنگ‌های اخیر از ۲۶ ولایت آواره شده‌اند. این نهاد این آمار را در ۲۰ سال اخیر بی‌سابقه خوانده و جنگ را بیش‌ترین عامل این آوارگی دانسته است.
اکثریت بی‌جا شدگان از ولایت‌ها و به‌خصوص ولسوالی‌های ناامن هستند که هر ازگاهی به‌دست طالبان سقوط کرده است.
گل احمد، باشنده‌ی ولایت بادغیس است او ۲۰ روز می‌شود که به همراه با ده خانواده‌ی دیگر به هرات آمده‌اند. آن‌ها نه جای مناسب برای بود و باش و نه هزینه‌یی برای خورد و خوراک‌شان دارند.
او می‌گوید:« زن‌ها و بچه‌های ما کم مانده دیوانه شوند. همیشه گریه می‌کنند و بچه‌ها جیغ می‌زنند». گل احمد از تنش ذهنی کودکانش می‌گوید از این‌که با شنیدن صدای چرخبال های جنگی و یا شلیک گلوله یا راکت در روستای‌شان آن‌ها حتی غش می‌کردند و او ناگزیر می‌شود که یک سحرگاه قبل از شروع آتش فرار کنند.
وحید نورزاد، مسئول بخش صحت روانی شفاخانه حوزه‌یی هرات می‌گوید:« نیاز است که مردان و بزرگان خانواده کودکان را از خبرهای جنگ و خشونت‌ها دور نگه دارند».
او می‌گوید که شماری با نشر خبرهای جعلی در فضای مجازی به شایعات جنگ بیشتر دامن می‌زنند و روان خود و خانواده را تخریب می‌کنند.
این روانشناس تاکید می‌کند:«هر پدیده‌یی که ما از بیرون داخل خانه می‌آوریم، می‌تواند ذهن ما را درگیر کند و آرامش را از ما بگیرد. چون خبرهای بد درون‌مان را دچار تنش کرده و این تنش به آسانی از بین نمی‌رود».
محمد شفیق عمیر، متخصص اعصاب و روان در هرات می‌گوید که با گسترش جنگ، شمار بیماران با اختلالات اضطراب و استرس بیشتر شده است. و گاهی آن‌ها با کمبود بستر مواجه می‌شوند.
او گفت:«رشته‌های عصبی بسیار باریک‌اند و هر نوع شوک می‌تواند روی این رشته‌ها آسیب جبران‌ناپذیری را وارد کند».
او با تاکید بر وضعیت جنگی موجود می‌گوید خانواده‌ها نمی‌توانند از جنگ دور باشند؛ اما حداقل می‌توانند اطلاعاتی که به ذهن‌شان وارد می‌شود را مدیریت کنند.
بیش‌ترین قربانی روانی جنگ را زنان در کشور تشکیل می‌دهند؛ زیرا آن‌ها با عامل‌های مختلف جنگی درگیر اند و هزینه‌ی روانی بیش‌تری را متحمل می‌شوند.
