زیبا بلخی
«در مدت چهارماه تا حال دوبار تلفنم را دزد برده. وقتی هر دوبار بخاطر شکایت به حوزه امنیتی رفتم به خودم بدون محرم اجازه داخل شدن را ندادند و وقتی هم که محرم را باخود بردم متاسفانه هیچ نتیجه مثبتی تا حالی نگرفتم.»
گفتههای رحیمه دختر ۲۸ساله ساکن ولایت بلخ است که مدعی است در چهارماه گذاشته دوبار مورد سرقت خیابانی قرار گرفته است.هر دو بار در فاصلههای کمتر از یک کیلومتری حوزهی امنیتی طالبان برای او اتفاق افتاده است.
رحیمه میگوید، بار اول حدود چهار ماه قبل دزدان مسلح تلفناش را به سرقت بردهاند: «ساعت ۲بجه چاشت بود در منطقه مخابرات. در صورتی که بین شهر است و پر از مردم و در فاصله کمتر حوزه امنیتی سوم قرار دارد، اما خیلی به سادهگی دزدان تلفنم را گرفتند. تلفنم در دخل دستکولم ( کیفدستی) بود هم دستکول و هم تلفن را برد چون مسلح بود نتوانستم همرایش بجنگم تا مانعاش شوم.»
رحیمه میگوید، در حالی که طالبان ادعا دارند پس از به قدرت رسیدن آنان جرایم خیابانی در افغانستان ریشهکن شده، این موضوع در شهر مزار شریف برعکس بوده است.
دومینبار نیز حدود یک هفته پیش دزدان مسلح موترسیکلسوار درمنطقه «مولاعلی» در ناحیه هفتم از نزدیک حوزه امنیتی طالبان تلفن رحیمه را به سرقت بردهاند: «حتا بدون ترس و هراس نمیتوانیم دیگر در داخل شهر گشتو گذار کنیم. هر دوبار که دزدان تلفنم را دزدیدند مسلح بودند و در کوچههای پر ازدحام بودند. بار دوم در کوچه مولاعلی نزدیک حوزهامنیتی هفتم تلفن را دزد زدند. ساعتهای ۳ بجه بود که یکی از دوستهایم زنگ زده بود همرایش گپ میزدم که یک موترسایکل سوار پیش رویم توقف کرد و تلفنم را از دستم کش کرد و سریع حرکت و رفت.»
مثل همیشه کاری از دست رحمیه در دومین رویداد نیز ساخته نبود. مردم هم در مقابل دزدان مسلح کاری از دست شان ساخته نبودند.
طالبان مدعی اند که ریشه سرقتهای خیابانی و جنایتهای کوچک را در افغانستان کنده است. معضلی که در زمان حکومت پشین افغانستان بسیار پر رنگ بود. تاکنون طالبان بارها افرادی را به اتهام سرقت کشته و اجساد آنها در خیابانهای در معرض دید عموم گذاشتهاند. یا هم افرادی را با صورت سیاه شده در شهر تشهیر کردهاند.
اما زنان در بلخ میگویند، جرم و جنایت حتا از گذشته هم بیشتر شده است. رحیمه به رسانهی رخشانه گفته است: «در هر دوبار که تلفنم را دزد برده در منطقهای رخ داده که رفت و آمد مردم زیاد بود. شاید از یک کیلومتر بیشتر تا حوزه امنیتی فاصله نداشته. پس وقتی طالبان میایند و از تامین امنیت گپ میزنند، چرا دزدان به این سادهگی و در نزدیک حوزه امنیتی دست به سرقت میزنند. این نشان میدهد که چقدر در بخش تامین امنیت کمکاری دارند.»
اما این مشکل برای زنان بیشتر دردسر آفریده است. به قول رحیمه، آنها به قربانیان بیدفاع سارقان خیابانی بدل شده است. زنان به سختی میتوانند موارد سرقت را در نهادهای امنیتی طالبان ثبت یا پیگیری کنند.
رحیمه گفته است: «حوزه هفت در منطقهای که تلفنم را دزد زد، خیلی نزدیک بود و دقیق دیدم دزد با موترسایکلش در همو سرک حوزه رفت من هم زود رفتم حوزه چون گفتم دیر نشده شاید بتوانند تلفنم را دوباره پیدا بکنند، اما وقتی رفتم طالب که در پیش دروازه حوزه بود برایم گفت حق نداری داخل بروی. برو و برادر یا پدرت را بیار. آنها مشکلت را با ما درمیان بگذارند.»
این مساله باعث شد که رحیمه از شکایت و پیگیری حتا صرف نظر کند. زیرا از نظر او چنین کاری بیفایده است و نشان میدهد که طالبان به امنیت اجتماعی زنان ارزشی قایل نیستند: «تا خانه میرفتم و محرم با خودم میاوردم دیگه بسیار دیر میشد. به او خاطر باز پشتش را نگرفتم. چرا باید در قسمت تامین امنیت هم زن و مرد را جدا بکنند؟ مگر ما جز از این شهر و وطن نیستیم؟ این بیتوجهی باعث میشود تا دزدان به راحتی و سادهگی از پیش ما دختران دزدی بکنند.»
در تازهترین مورد به تاریخ ۲۹عقرب سال جاری یک زن ۳۰ ساله به نام گلالی در روستای «سرآسیاب» ولسوالی چمتال ولایت بلخ از سوی دزدان مسلح در خانه و مقابل چشمان اعضای خانوادهاش به قتل رسیده است.
منابع در صحبت با رسانهی رخشانه گفته بودند که دزدان ۱۵هزار افغانی و جواهرات این خانم را نیز باخود بردهاند. این منابع، طالبان را متهم به قتل این زن جوان نموده و گفته بودند که طالبان حوالی ساعت ۹ شب وارد خانهی این زن شده و او را پس از لتوکوب در مقابل چشمان اعضای خانوادهاش تیرباران کردهاند.
نبیلا(مستعار) ۲۶ساله از ساکنان در شهر مزارشریف است که حدود هشت ماه قبل دزدان تلفناش را در منطقه «کارته صلح» شهر مزارشریف به سرقت بردهاند.
ساعت ۹ قبل از ظهر هنگامی که نبیلا در حال رفتن به سوی وظیفهاش بود در داخل کوچهی خانهاش واقع در منطقهی پرجمعیت کارته صلح شهر مزارشریف و نزدیک حوزه هفتم امنیتی شهر مزارشریف به دام یک دزد موترسایکل سوار مسلح افتاد.
او میگوید: «روبروی کوچه ما حوزه هفت است. از پیاده رو طرف محل وظیفهام روان بودم که یک موترسایکل سوار پهلویم توقف داد. دست به دستکولم انداخت من هم دستکول خود را محکم گرفت و چیغ زدم تا کسی به کمکم بیاید، اما کسی نیامد… به زمین افتیدم. دزد موترسایکل خود را روشن کرد و تا چند قدم مه افتاده به زمین از پشت موترسایکلش کش شدم، چون بند دستکول به دست من بودم و خود دستکولم به دست دزد. خیلی مقاومت زیاد کردم کسی به کمکم نیامد و بند دستکولم کنده شد و دزد موفق شد دستکول و تلفن را ببرد.»
به همین خاطر نبیلا وقتی از خانه بیرون میشود، در ترس و ناامنی به سر میبرد: «اینکه میگویند امنیت را تامین میکنیم در حد شعار باقی نماند. با محدودیتهای که برزنان وضع کردند از لحاظ روحی و روانی امنیت بیازو نداریم، حداقل امنیت جانی ما را تامین بکنند.»
مبینه(مستعار) ۲۰ساله نیز از جمله دخترانی است پس از سرقت تلفناش در نزدیکی حوزه امنیتی طالبان برای شکایت به حوزه دوم امنیتی رفته، اما حتا برای ثبت شکایت او به داخل اجازه داده نشده است.
مبینه میگوید، دوماه قبل حوالی ساعت ۱۱ قبل از ظهر هنگامی که از شهر به خانهاش در منطقه «کارته باختر» بر میگشت، مورد سرقت قرار گرفت: «تلفنم در دستم بود و میخواستم به مادرم زنگ بزنم که یک فرد موترسایکل سوار در پیش رویم آمد و دهن و بینیاش با دستمال پوشیده بود. تلفن را از دستم به سرعت گرفت و رفت. همان دقیقه هیچ عکسالعمل از خود نشان داده نتوانستم و حیران ماندم. تلفنم را تازه یک ماه میشد خریده بودم.»
مبینه میگوید او تصمیم گرفته که برود به حوزه امنیتی طالبان و شکایتاش را ثبت کند؛ اما برای او گفته شده است که باید با خود یک محرم مرد داشته باشد تا اجازهی ورود به داخل حوزه برایش داده شود.
او گفت: «تصمیم گرفتم بروم حوزه شاید برایم کمک بتوانند… وقتی حوزه رفتم یک طالب که در پیش دروزاه ایستاد بود و پرسید چه کار داری. وقتی قضیه را برایش گفتم. گفت، برو یک محرم با خود بیار و بعد میتانی داخل شوی و قضیه را بگویی. از یک طرف دزدی سرم تاثیر کرد و از طرف دیگر این رفتار طالبان که بیتوجه به اتفاق که بالایم افتاده میگویند تو زن هستی حق داخل شدن نداری و باید محرم با خود بیاوری.»
از نظر مبینه نیز ادعای طالبان در تامین امنیت فقط یک شعار است. او میگوید، وضعیت دستکم برای زنان بدتر از گذشته شده است: «در روز روشن وقتی راحت دزد، دزدی میکند و ما بانوان هم بخاطر شکایت وقتی به نهادهای امنیتی شان مراجعه میکنیم و برای ما اجازه داده نمیشود این خود آشکار نشان میدهد که چقدر طالبان در جلوگیری از جرایم جنایی ناتوان هستند و نمیتوانند تامین امنیت بکنند… ما وقتی میایم شکایت میکنیم بهانه میآورند و به دلیل جنسیت حاضر نیستند حرف ما را بشنوند.»
در همین حال شماری از آگاهان اجتماعی دلیل افزایش سرقتهای مسلحانه و جرایم جنایی در ولایت بلخ را ضعف طالبان میدانند.
محمد ناصر میرویس(مستعار) وکیل مدافع و استاد پیشین در دانشکده حقوق و علوم سیاسی در یک دانشگاه خصوصی در بلخ به این نظر است که نیروهای طالبان در مقابله با جرایم آموزش ندیدهاند.
آقای میرویس میگوید: «دلیل افزایش دزدیها در حکومت طالبان این است که نیروهای این گروه تدابیر امنیتی درست ندارند، افراد مسلکی درست ندارند، به مشکلات مردم رسیدهگی کرده نمیتوانند اینها پرسونل زیاد ندارند. پرسونل شان کم است و جدی و مسکلی نیستند.»
فعالان حقوق زن میگویند گروه طالبان به دلیل خصومتی که با زنان و دختران دارند حتا در نهادهای دولتی و امنیتی نیز رفتار تبعیضآمیز دارند.
زهره اختری، فعال حقوق زن میگوید حق شکایت و رسیدهگی به چالشهای امنیتی نیز یکی از حقوق زنان است که در حکومت طالبان این حق نیز ازآنان سلب شده است: «اینکه میگویند، بدون محرم وارد نهادهای امنیتی شده نمیتوانید یعنی غیر مستقیم میخواهند بگویند ما به چالشهای شما رسیدهگی نمیکنیم. موبایل دزدی در کل در افغانستان افزایش پیدا کرده وقتی دختری برای شکایت به حوزه امنیتی میرود نه تنها اینکه حرفهای شان شنیده نمیشود بلکه طالبان به این دختران توهین نیز میکنند و میگویند دختر را چی به تلفن که همراه شان میگردانند. زن باید از تلفن استفاده نکند و همین قسم تحقیر و توهینهای دیگری. در حالی که وظیفه نهادهای امنیتی است تا بدون تبعیض به شکایات همه اقشار جامعه رسیدهگی بکنند.»
این بانوان میگویند گروه طالبان باید برای تامین ایجاد امنیت و نظم در شهرها جلو دزدان را بگیرند و امنیت مردم را تامین کنند.
