شیرین یوسفی
رسانه‌ی رخشانه به لیستی از نتایج دانشگاه کابل و پلی‌تخنیک دست پیدا کرده که نشان می‌دهد دست‌کم در هفت دانشکده بیشتر دخترانی از قوم هزاره در یک یا چند مضمون ناکام گذاشته شده است. اتفاق پرسش‌برانگیز که قبلا بی‌سابقه بوده است.
دست‌کم 10 دانشجوی دختر از دانشگاه کابل و پلی‌تخنیک در گفت‌وگو با رسانه‌ی رخشانه گفته‌اند که فقط به خاطر هویت قومی شان ناکام گذاشته شده‌اند.
براساس اطلاعات رسیده، کمیته رسیدگی به در خواست اعتراضی دانشجویان در مورد امتحان از دانشگاه کابل در عمل وجود ندارد. از قول دانشجویان، مسوولان دانشکده‌ها به جای رسیدگی به اعتراض دانشجو، به آن‌ها می‌گویند که خودشان مشکل را با استاد حل کنند.
شکایت دانشجویان بیشتر از کسانی است که به تازگی و در زمان حاکمیت طالبان به سمت استاد در این دانشگاه منصوب شده‌اند و مضامین خاصی را درس می‌دهند.
به درخواست دانشجویان، در این گزارش از ذکر نام مضمون و دانشکده به خاطر مصوونیت دختران خودداری می‌شود. نام‌های استفاده شده در این گزارش نیز مستعار هستند.
معصومه‌ی 22 ساله می‌گوید، هفت دختر هزاره در یک صنف همه در یک مضمون خاص ناکام گذاشته شده است. او گفته است که استاد به جای شنیدن صدای آن‌ها، اعتراض شان را به سخره گرفته است. «در شوقه که ببینیم، فقط دخترهای هزاره را چانس داده (ناکام گذاشته) در حالی که ما سوالات را درست حل کردیم. وقتی با استاد حرف زدیم و دعوای پارچه کشیدن کردیم، گفت اگر در پارچه هم کامل گرفته باشید، کارخانگی و نمره سیمینارتان پیشم کم است. با تمسخر گفت، پس به ناحق زحمت نکشید.»
ذکیه‌ی 23 ساله و هم‌صنفی معصومه نیز می‌گوید، رفتار اکثر استادان با دانشجویان هزاره تبعیض‌آمیز است. «وقتی با استاد دعوا کردم و گفتم که چرا نمره من کم شده و چانس خوردم (ناکام شدم) با تهدید گفت، برو همی نمره را هم می‌گیرم و نکست (تکرار صنف) می‌کنم. خوش باش که چانس دادم (ناکامت گذاشتم).»
با آمدن طالبان، شمار زیادی از استادان دانشگاه‌ها مجبور به ترک افغانستان شده‌اند. براساس یک تحقیق رسانه‌ی بی‌بی‌سی فارسی از زمانی که طالبان کنترل افغانستان را به دست گرفته‌اند، 229 استاد از سه دانشگاه بزرگ کابل، هرات و بلخ از کشور خارج شده‌اند. در این تحقیق آمده است، بیشترین تعداد استادان از دانشگاه کابل انصراف داده‌اند که شمارشان به 112 نفر رسیده است. گفته می‌شود، به جای این استادان، عمدتا افرادی با رویکرد طالبان گماشته شده‌اند.
مهتاب 21 ساله هم می‌گوید، بیشتر استادانی که با دختران هزاره رفتار تبعیض‌آمیز دارند، تازه به دانشگاه آمده‌اند. او به رسانه‌ی رخشانه گفت: «به نحوی در زمان تدریس شان تبلیغات طالبان را می‌کنند. وقتی ما را چانس می‌دهند (ناکام می‌گذارند) و درخواست می‌کنیم، می‌گویند، روش حل تان اشتباه است و هزار دلیل بی‌منطق دیگر.»
در سیستم دانشگاهی افغانستان اصطلاح « چانس دوم» به حالتی گفته می‌شود که دانشجو در امتحان اول نمره معیار کامیابی را نگرفته، اما برایش فرصت شرکت برای بار دوم در امتحان داده می‌شود.
تبعیض قومی در دانشگاه‌ها چیزی تازه‌ا‌ی نیست. قبلا هم در این مورد شکایت‌های زیادی شده است. اما به گفته دختران دانشجو، وضعیت تبعیض‌آمیزی که در زمان طالبان در دانشگاه‌ها در حال وقوع است، بی‌پشینه است.
مرضیه‌ی 22 ساله در خوابگاه دخترانه دانشگاه کابل زندگی می‌کند. مرضیه می‌گوید، کارش تنها درس خواندن است. او با نشان دادن حجم کتابی که در دست دارد می‌گوید: «من هر مضمون را حداقل چهاربار می‌خوانم و این‌طور هم نیست که من سوالاتم را حل نکنم. استادان نمرات ما را کم می‌کنند. در یک مضمون مطمئن بودم که از 80 بالا می‌گیرم، اما چانس خوردم (قبول نشدم).»
طبق معمول، اعتراضی که با پاسخ سربالا جواب داده شده است: «پیش استاد رفتم. گفت که دختر دهات (روستا) هستی. در سیستم نمی‌فهمی. هنوز مه را نشناختی. با روشم آشنا نیستی. با گریان از دفترش بیرون شدم.»
مرضیه می‌گوید، در خوابگاه دخترانه دانشگاه، شش دختر هزاره هم‌اتاقی هستند که همگی در یک یا چند مضمون ناکام گذاشته شده‌اند.
مرضیه در امتحان کانکور با گرفتن نمره 320 به دانشکده دل‌خواهش راه یافته است. اما این روزها وضعیتی وجود دارد که او را نگران کرده است. «استادان ما را مجبور می‌کنند که ترک تحصیل کنیم. هر روز بهانه نو. فقط به‌خاطر این‌که هزاره هستیم. گفته می‌توانم که بیشتر استادان ما افراد خود طالبان است و شدیدا متعصب.»
طالبان مخالف آموزش زنان هستند. به همین خاطر، تحت فشارهای بینالمللی با تاخیر چندین ماهه، دروازه دانشگاه‌ها را به روی دختران بازکردند. در حالی که هنوز دختران بالاتر از صنف ششم اجازه رفتن به مکتب را ندارند.
تعدادی از دختران مدعی هستند که برخی از استادان از روی نام‌هایی که ماهیت قومی و مذهبی آن‌ها را نشان می‌دهند، نمره کم کرده است. مثل سیما که گفته است: «هم‌صنفی‌هایم که اسم پدرشان حسین، علی، عباس، مهدی است، به چانس دوم رفته است.»
آمنه 23 ساله نیز گفته است: «هیچ کمیته‌ای برای شنیدن شکایت وجود ندارد و پوهنزی‌ها (دانشکده‌ها) هم جدی نمی‌گیرند. وقتی شکایت کنیم پیش چه کسی شکایت کنیم؟همه جا خود طالبان است.»
یک استاد دانشگاه کابل هم حاضر شده به شرط افشا نشدن هویتش در این مورد با رسانه‌ی رخشانه صحبت کند. او گفته است، تعصب قومی در دانشگاه‌ها بیداد می‌کند. او گفته است که دانشجویان هزاره بیشترین زحمت را می‌کشند: «اخیرا متاسفانه تعصب بیشتر و بیشتر شده.»
او صریحا با انتقاد از وضعیت در دانشگاه‌ها گفته است که دیگر از بودن در دانشگاه در سمت استاد دست می‌کشد: «سیتسم تحصیلات عالی افغانستان به دست آدم‌هایی افتاده است که متاسفانه بوی تعفن تعصب قومی را می‌شود از باورها و صحبت‌های‌شان فهمید. تحصیلات کاملا سیاسی شده است. جای تاسف است که من هنوز در کنار هم‌چون انسان‌هایی همکارم.»
