مژده محمدی
در شرایطی که بسیاری از دختران پس از محرومیت از حق آموزش، ناگزیر به تحصیل در مدارس دینی شده‌اند، این مراکز با اعمال محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌ای به دختران اجازه می‌دهند در محیط‌های مدارس دینی ظاهر شوند. مثل الزام به حجاب مورد نظر طالبان و جریمه‌های نقدی در صورت تخطی از آن.
دست‌کم چهار تن از دختران یک مدرسه دینی در ولایت هرات، در گفت‌وگو با رسانه‌ی رخشانه گفته‌اند که در این مدرسه، دختران در صورت رعایت نکردن حجاب اجباری از 20 تا 50 افغانی جریمه نقدی می‌شوند.
به دلیل مصونیت دختران، نام این مدرسه‌ی معروف دینی در هرات از این گزارش برداشته شده است.
یکی از این طلبه‌ها با حفظ هویت‌اش، می‌گوید، ناظمان مدرسه، هر صبح در ورودی ایستاده و پوشش دختران را با دقت بررسی می‌کنند: «ما باید با چادر نماز، یونیفورم سیاه، هدبند و ماسک وارد مکتب شویم. اگر ذره‌‌ای از آرایش در صورت دختری دیده شود، او را وادار می‌کنند چهره‌اش را با صابون بشوید. رنگ ناخن فوراً پاک می‌شود. حتی موها باید بافته شده باشند و اگر کلیپس و تزئینی در موهای دختری دیده شود، از وی گرفته می‌شود.»
به قول منابع، تخطی از این دستورات در قدم اول جریمه نقدی و در صورت تکرار خطر اخراج را در پی دارد.
مژگان ۲۰ ساله [نام مستعار]، دانش‌آموز یک مدرسه‌ی دینی در هرات می‌گوید، مسوولان مدرسه به دانش‌آموزان هشدار می‌دهند که ظاهر آراسته، می‌تواند گناه‌شان را چند برابر کند.
مژگان می‌گوید: «برای ما می‌گویند که نباید آرایش کنید. آرایش گناه است و در زمانی‌که با صورت آرایش‌کرده از خانه خارج می‌شوی گناه آن دوچند حساب می‌شود و گناهکار می‌شوی.»
مژگان می‌گوید، خودش به دلیل داشتن رنگ ناخن به شدت در دروازه ورودی مدرسه توبیخ شده و برای یک ساعت از ورود به کلاس محروم شده است.
مژگان باور دارد که آرایش انتخاب شخصی دختران است. اما او می‌گوید، گوش مسوولان مدرسه به این چیزها بدهکار نیست: «آرایش برای من حس اعتماد به نفس و قدرت می‌دهد…من این حرف‌های تکراری را بارها شنیده‌ام اما از نظر من، این یک انتخاب شخصی است که من چی بپوشم و یا آرایش بکنم یا نکنم.»
مژگان در کنار رفتن به مدرسه‌ی دینی، از طریق آنلاین وسایل آرایشی هم می‌فروشد.
در دروازه ورودی یک مدرسه دینی دیگر در خیابان گازرگاه شهر هرات، ماکت زنی با پوشش سیاه نصب شده است. این ماکت برای ده‌ها دختری که برای آموزش قرآن به این مرکز در رفت و آمد هستند، یک پیام دارد؛ حجاب اجباری و مورد نظر طالبان.
مریم [نام مستعار] 23 ساله، فارغ رشته ریاضی و فیزیک از دانشگاه هرات که از دو هفته پیش به این‌سو به این مرکز علوم دینی پیوسته، به رسانه‌ی رخشانه گفته است، علاقه‌ای به آموزش‌های دینی ندارد، اما این کار دست‌کم به او فرصت می‌دهد قدم از محیط خانه بیرون بگذارد.
مریم گفته: «من شانزده سال تحصیل کردم، اما هر روز در فکر اینکه در دوران طالبان تمام زحمات من در طول این سال‌ها هدر رفته و گوشه‌نشین شده بودم و حالا برای تسکین دردم به این مدرسه آمدم تا حداقل در یک ساعت آموزش در این مرکز به آرامش برسم.»
طالبان کار زنان در نهادهای دولتی، تحصیل در دانشگاه و رفتن دختران بالاتر از صنف ششم به مکتب را در افغانستان ممنوع کرده‌اند. دختران تنها فرصت دارند که به مدارس دینی بروند.
مسوولان چهار مدرسه‌ی دینی در ولایت‌های هرات، کابل و بلخ گفته‌اند، حضور دختران در مدارس دینی در زمان طالبان افزایش چشم‌گیری یافته است.
غلام سخی مومنی، معاون مدرسه «نعمانیه» در شهر هرات که حدود 17 سال می‌شود که در این ولایت فعالیت دارد، گفته است: «فعالیت مدرسه طی چهار سال اخیر رشد یافته است و به دختران صنف بالاتر از ششم هم درس داده می‌شود. برنامه درسی ما مقداری از امارت (اشاره به حکومت طالبان) متاثر شده است.»
در این مدرسه دینی دست‌کم 120 دختر در حال آموزش هستند که به گفته‌ی مسوولان آن، نصاب آموزشی حکومت پیشین افغانستان و نصاب آموزشی حکومت طالبان به شکل تلفیقی آموزش داده می‌شود.
محمد گل حقانی، مسوول مدرسه «جامع عمریه» در کابل به رسانه‌ی رخشانه گفته که نصاب آموزشی این مدرسه در دوره ده ساله عملی می‌شود و دو دوره حدیث هم به طلبه‌ها تدریس می‌شود.
دختران دانش‌آموز در مدرسه «غیاثیه» در هرات به رسانه‌ی رخشانه می‌گویند، در این مدرسه، بیشتر مضامین بر محور فقه اسلامی است و زبان اصلی کتاب‌ها عربی است.
اسما ۲۰ ساله [نام مستعار]، یکی از طلبه‌های مدرسه غیاثیه می‌گوید: «زمانی‌که این‌ها [اشاره به طالبان] دروازه‌های مکاتب را بستند من یک سال را به امید اینکه امروز یا فردا دروازه‌های مکاتب باز می‌شود، خانه‌نشین شدم ولی حالا که امیدی به باز شدن مکاتب نیست من این‌جا آمدم تا حداقل دوران مکتب خود را تمام کنم.»
مدرسه «جامعه عمریه» 11 سال قبل در کابل راه‌اندازی شده است و اینک 280 طلبه بین سن 15 الی 20 ساله دارد.
محمدگل حقانی، مسوول مدرسه «جامع عمریه» به رسانه‌ی رخشانه گفته که حدود 80 درصد طلبه‌های این مدرسه از قوم پشتون‌اند و شماری از مهاجرانی که از پاکستان اخراج شده‌اند نیز کودکان‌شان را به این مدرسه فرستاده‌اند.
او گفت: «بیشتر طلبه‌ها از ولایت‌های جنوب، قندهار و هلمند اند و پشتو زبان و تنها 20 درصد طلبه‌ها فارسی زبان اند.»
مسوولان مدارس دینی در حالی از افزایش چشم‌گیر طلبه‌ها خبر می‌دهند که طالبان مضامین دینی و اعتقادی خود را شامل نصاب تعلیمی- تحصیلی کرده‌اند و محتوای آموزش در این مدرسه‌ها متشکل از دوره‌هایی از روان‌خوانی و تجوید، فتوی، میراث، صرف و نحوه است.
در همین‌حال، شماری از مسوولان در مدارس دینی تایید می‌کنند که در دوران طالبان، نصاب درسی در این مراکز متاثر شده است.
دارالعلومی به نام «سیدنا ابوبکر صدیق» در ولایت بلخ در بخش علوم قرآن و دینی فعالیت دارد. یکی از طلبه‌های این دارالعلوم دینی به شرط افشا نشدن هویتش به رسانه رخشانه گفت که در دوران حکومت پیشین افغانستان مضامین ساینس، ریاضی، انگلیسی، ادبیات فارسی، پشتو و روان‌شناسی تدریس می‌شد، اما در دوران طالبان این مضامین از برنامه درسی حذف شده است.
شست‌وشوی مغزی و سربازگیری
حوریه مصدق، رییس شبکه تحلیل منازعات، با اشاره به مسدود بودن مکاتب بالاتر از دوره ابتدایی و دانشگاه‌ها به روی دختران می‌گوید که هدف طالبان این است که روش‌های افراطی و بنیادگرایانه را برای دختران آموزش دهند.
او می‌افزاید: «در این مدارس برای طلبه‌ها آموزش‌های افراطی و نظامی می‌دهند و این بسیار زیاد خطرناک است، به‌خاطر این است که از دین به‌عنوان ابزار علیه نیروهای دیگر و سرکوب افکار دیگران استفاده می‌کنند.»
خانم مصدق با اشاره به مسدود بودن مکاتب بالاتر از دوره ابتدایی و دانشگاه‌ها به روی دختران می‌گوید که هدف طالبان این است که روش‌های افراطی و بنیادگرایانه را برای دختران آموزش دهند، اما تمرکز اصلی روی پسران است، تا از آنها سربازگیری کنند.
او گفت: «نه تنها دختران، بلکه پسران هم در مدارس دینی تحت کنترل طالبان شست‌وشوی مغزی می‌شوند، تا در مقابل مردم و جامعه قرار گیرند. در اکثر این مدارس نه تنها با یک گروه افراطی – مذهبی مواجه هستیم، بلکه با یک گروهی مواجه هستیم که آنها رویکرد نظامی‌گری و مسلح‌سازی دارند و این زنگ خطری برای آینده افغانستان است.»
نگرانی عمده ناظران این است که طالبان از آدرس مدارس دینی روایت تندورانه‌شان را از دین اسلام به خورد دانش آموزان می‌دهند و از این طریق خشونت در جامعه بیشتر ترویج می‌شود.
مثل اینکه طالبان بخشی از نیروهای جنگی شان را از مدارس دینی افغانستان و پاکستان در دوران حکومت پیشین تامین کرده بودند و اینک دست‌شان برای سربازگیری بیشتر از این مدارس باز است.
