شیرین یوسفی
«طالبان به ما می‌گویند، زن بی‌حجاب باعث فحشا در جامعه است. باید از هر راهی اصلاح شود. حکومت طالبان بهترین حکومت در طول تاریخ افغانستان است. باید همکار با طالبان باشیم تا حکومت پایدار شود. به ما واضح می‌گویند، شما حق دارید و اسلام این حق را به شما داده کسی که از اسلام سرپیچی می‌کند را بکشید. شهید شدن در راه خدا و اسلام، بزرگ‌ترین افتخار است. شما باید برای تداوم اسلام در برابر هر گونه اعتراض، جهاد کنید. یگانه آرزوی تان شهید شدن باشد.»
این‌ها همه حرف‌هایی است که تا کنون چندین‌بار احمدولی ۱۷ ساله از ماموران امر به معروف و نهی از منکر طالبان در صنف شنیده است. او به رسانه‌ی رخشانه گفت، افراد طالبان در یک ماه، دو تاه سه بار به مکتب آن‌ها آمده و برای دانش‌آموزان تبلیغات افراطی‌گری و آن‌ها را تشویق به جهاد می‌کند.
در این گزارش به خواست منابع، نام‌ها مستعار انتخاب شده و از ترس پیگرد طالبان از بردن نام مکتب‌ها خودداری شده است.
دانش‌آموزان چندین مکتب و خانواده‌های آن‌ها می‌گویند، طالبان به‌صورت گسترده و نظام‌مند در مکاتب برای کودکان آفراطیت‌دینی و خشونت، آموزش می‌دهند. از طرف دیگر، ماموران مذهبی طالبان به دختران پایین‌تر از صنف ششم با نشان دادن پوسترهای تبلیغاتی حجاب، آن‌ها را تشویق به پذیرش پوشش مورد نظر خود می‌کنند.
وضعیتی که بسیاری از خانواده‌ها را نگران کرده است. برخی از خانواده‌ها به خاطر ترس تاثیرپذیری کودکان از تبلیغات طالبان، مانع مکتب رفتن آن‌ها شده است. یک منبع گفت، افراد طالبان بدون توجه به زمان درسی به مکتب‌ها آمده و برای کودکان از جهاد، خشونت و عقاید خود می‌گویند.
میثم ۱۶ ساله، دانش‌آموز صنف دهم مکتب است. او در مکتبی در غرب کابل درس می‌خواند. او می‌گوید، تبلیغ‌گران طالبان در یک ماه، سه بارهم به صنف آن‌ها آمده است. او باور دارد حرف‌هایی که طالبان به آن‌ها می‌گویند، نوعی خشونت‌آموزی است. «طالبان به ما می‌گویند، برای هر پسر جوان که به بلوغ رسیده باشد، جهاد در برابر کافران فرض است. طالبان با نشان دادن سلاح شان می‌گویند، بهترین رفیق و همدم یک مرد سلاحش است. باید ریش بگذاریم. مانع بی‌حجابی خواهر و مادر در خانه شویم. برای شما بچه‌ها لازم است که در خانه خواهران تان را کنترل کنید. زنان ناموس‌های مرد است.»
اتهام استفاده از کودکان در جنگ توسط طالبان، همواره از سوی نهادهای حقوق‌بشری وارد شده است. نظام پیشین افغانستان که به دست طالبان سقوط کرد نیز بارها کودکان انتحاری را بازداشت کرد که از طرف طالبان آموزش جنگی دیده بودند. براساس یافته‌های نهادهای حقوق‌بشری، طالبان در زمان جنگ از کودکان در عملیات نظامی و بیشتر ماین‌گذاری‌ها استفاده می‌کردند. اتهامی که به‌رغم شواهد زیاد، طالبان هرگز آن را قبول نکرده‌‌اند.
تاکتیک تبلیغی طالبان برای دانش‌آموزان دختر در مکتب‌ها فرق می‌کند. شماری از دختران دانش‌آموز در مدرسه‌های دینی و مکتب‌های دولتی و خصوصی گفته‌اند، افراد امر به‌معروف طالبان در مورد «حجاب اجباری» تلبیغات و آن‌ها را تشویق به خانه‌داری می‌کنند.
تمنای ۱۱ ساله، دانش‌آموز صنف ششم مکتب است. او در یک مکتب دولتی درس می‌خواند. آخرین‌بار، دو هفته پیش افراد امر به معروف طالبان در برنامه صبحگاهی در مورد حجاب برای آن‌ها تبلیغ کرده است. «طالبا می‌گویند، درس برای زنان مهم نیست. اسلام و حجاب مهم است. ما سال‌ها به‌خاطری اینکه حجاب اسلامی را پیاده کنیم جهاد کردیم. شهید دادیم و خون ریختاندیم. شما مکلف هستید که از این خون‌ها پاسداری کنید. صورت و موهای یک زن مومن باید کاملا پوشانیده باشد تا مردان در جامعه تحریک نشده و شما دختران وارد گناه نشوید. اگر حجاب را مراعات نکنید با برخورد طالبان قرار می‌گیرید و طالبان این حق را دارد که با زن بی‌حجاب مطابق شریعت رفتار کند.»
تمنا که چند ماه تا امتحان سالانه مکتبش نمانده، نگران بسته ماندن دروازه مکتب به روی دختران بالاتر از صنف ششم است. او از حضور دو ماه پیش طالبان در مکتبش خاطره‌ی تلخی دارد. او گفت، یکی از هم‌صنفی‌هایش مورد خشونت لفظی طالبان قرار گرفته است. «هم‌صنفی ام کمی مویش معلوم می‌شد. طالب سر صنف برایش گفت، بترس از روزی که با این موها آویزان شوی. پس مواظب حجابت باش. هم‌صنفی ام آن‌قدر ترسیده بود که نزدیک بود ضعف کند.»
شکیلای ۱۰ ساله، دانش‌آموز صنف چهارم درکابل، می‌گوید، طالبان با نشان دادن پوسترها به آن‌ها توصیه کرده است تا برقع و یا حجاب عربی بپوشند. «سه هفته پیش، یک طالب در صنف آستین خوده پایین کشید وگفت که باید دست زن، صورت و موی زن معلوم نشود. شما کودکا باید از کودکی با قوانین اسلام آشنا و بزرگ شوید.»
شکیلا در مورد طالبان گفت: «همه می‌ترسیم. چون آن‌ها واقعا وحشتناک هستند. می‌گویند، زن بی‌حجاب در آتش دوزخ می‌سوزد و باعث ننگ جامعه و خانوداه‌اش است.»
پروانه‌ی ۲۰ ساله در یک مدرسه دینی در کابل مصروف آموزش است. او گفت، طالبان به آن‌ها دستور داده تا صورت شان را با نقاب بپوشانند. به نقل از پروانه، طالبان از دانش‌آموزان مدرسه دینی خواسته‌اند تا سخنان آن‌ها را در خانواده و میان دوستان شان تلبیغ کنند. «تمام حرف‌های طالبان افراط است که هیچ ربطی به اسلام ندارد. آنان با سر و وضع وحشتناک با سلاح داخل صنف‌ها می‌شن. هیچ کسی جرات نمی‌کند که حرف شان را نقد کند. همه حرف‌های‌شان از جنگ، کشتن و حجاب زن است. می‌گویند ما در ولایت‌ها زنان زیادی را به خاطر فحشا وحجاب سنگ‌سار کردیم وکشتیم. ما جامعه را به زور یا به خوبی اصلاح می‌کنیم. پس شما هم همکار ما باشید.»
طالبان از زمان برگشت دوباره به قدرت، برای جامعه‌پذیر کردن باورهای خود به هر کاری متوسل شده‌اند. از تبلیغات گسترده رسانه‌‌ای گرفته تا زور و اجبار. ماموران مذهبی طالبان در شهرها با زنانی که پوشش مورد نظر آن‌ها را ندارند، با تحقیر و خشونت رفتار می‌کنند. تهدید به اخراج از کار و زندانی کردن مردان خانواده، بخش دیگری از رفتار طالبان برای قبولاندن حجاب اجباری طالبان بر زنان بوده است.
به تازه‌گی هیدر بار معاون بخش زنان دیده‌بان حقوق بشر گفته است، طالبان مردان را مجبور می‌کنند که بر زنان محدودیت وضع کنند.
تبلیغ افراطیت‌دینی در مکتب‌ها از سوی طالبان بسیاری از خانواده‌ها را هم نگران کرده است. شماری از خانواده‌ها در گفت‌و گو با رسانه رخشانه می‌گویند، آموزش و آینده‌ی کودکان شان زیر سایه حکومت طالبان در خطر است. برخی‌ها حتا مانع رفتن فرزندان شان به مکتب‌ها، به‌ویژه مکتب‌های دولتی می‌شوند.
تمنا می‌گوید، بعد از این که طالبان تبلیغ باورهای افراطی شان را شروع کرده، تعدادی از هم‌صنفی‌هایش مدرسه را رها کرده است. «دختران از طالبان و حضور آنان می ترسند و نگران هستند. از صنف ۳۰ نفری ما فقط ۱۷ نفر مانده که آن هم دلسرد شده و امیدی به ادامه‌ی درس ندارند. خانواده‌ها اجازه نمی‌دهند که دخترهای‌شان به مدرسه بیایند.»
کبرای ۴۵ ساله، مادر چهار فرزند است. او می‌گوید، پسرانش که صنف هفت و چهار مکتب هستند، همواره حرف‌هایی را که طالبان به مکتب به آن‌ها زده، در خانه قصه می‌کنند. کبرا گفت که از این موضوع نگران است. «حیران ماندم اگر مکتب بانم چطو شوه، اگر نمانم از درس پس می‌مانن. می‌ترسم که حرف‌های طالبا سرشان تاثیر کنه و طالب تربیت شوند. در خانه همیشه برا‌ی‌شان می‌گم که به گپ طالبا توجه نکنید؛ اما باز هم طفل هستند و مثل کاغذ سفید همه چیز ره جذب می‌کنه.»
احمد یحیا، مدیر مسوول یک مکتب خصوصی در تماس تلفنی به رسانه رخشانه گفت، افرادی از وزارت‌های امر به‌معروف، معارف و اطلاعات و فرهنگ طالبات بدون در نظر داشت زمان درسی دانش‌آموزان به مکتب می‌آیند و برای دانش آموزان حرف از جهاد و جنگ می‌زنند. «طالبان به ما اخطار می‌دهند که اگر مانع حرف آن‌ها شویم، مانع فعالیت ما شده و دروازه مکتب را بسته می‌کنند. با تمام فشارهای مالیاتی که طالبان وضع کرده، تبلیغ این گروه برای ما سنگین تمام می‌شود و خانواده‌ها مانع آمدن فرزندان شان به مکتب می‌شود.»
سکینه‌ی ۲۶ ساله، آموزگار در یک مکتب دولتی در غرب کابل می‌گوید، طالبان به کودکان آشکارا خشونت آموزش می‌دهند. موضوعی که از نظر او نگران کننده است. او خود شاهد بوده که طالبان به دانش‌آموزان در مورد جهاد و جنگ حرف زده‌اند. «طالبان با افتخار به کودکان می‌گویند، ما در طول تاریخ به‌خاطر امارت و اسلام تعداد زیادی را سلاخی کردیم، انفجار دادیم و ویران کردیم و حالا به قدرت رسیدیم تا همه چیز را مطابق شریعت بسازیم. کودکان را تشویق به جنگ علیه کافران می کند.»
به نظر می‌رسد طالبان برای ترویج عقاید خود روی کودکان و مکتب‌ع حساب ویژه باز کرده‌اند. براساس گفته‌های علنی وزیر معارف طالبان و برپایه یک حکم رهبر طالبان، این گروه قرار است از ۳ تا ۱۰ مدرسه دینی و جهادی در هر ولسوالی افغانستان تاسیس کند.
انعام‌الله سمنگانی، سرپرست مرکز اطلاعات و رسانه‌های حکومت طالبان در توییتر گفته است، افغانستان امروز ضرورت به سیستم تعلیمی واحد دارد. سمنگانی پیشنهاد کرده است که دانش‌آموزان در نصاب واحد آموزشی مکتب و مدرسه یک‌جا بخوانند و در دانشگاه رشته بندی شود.
هرچند این نظر رسمی طالبان نیست. او این بحث را در مقام یک بحث علمی پیش کشیده است. اما معنای این حرفش این است که تمام مکاتب افغانستان مدرسه شود. « فایده‌ی نصاب واحد تعلیمی (مثلا تا صنف دوازده) این است که اطفال ما، پیش از این که جوان شوند و رشته‌های مختلف را انتخاب بکنند، سال‌ها در پهلوی همدیگر نشسته در یک مهد علمی، در یک اطاق و نزد یک استاد درس می‌خوانند و چون تولید یک سیستم می‌باشند، خود را دوست یکدیگر می‌دانند، نه دشمن.»
تبلیغ افراطیت دینی از سوی طالبان در مکتب‌ها از نظر آگاهان اجتماعی نگران کننده و زیان‌بار است. به‌ویژه این که طالبان این کار را از مکتب‌ها شروع کرده که تاثیرپذیری کودکان ساده‌تر است.
جمشید حبیب زاده جامعه شناس و استاد دانشگاه می‌گوید، خطر این که کودکان راحت تغییر عقیده دهند بالا است. او گفته است، به هر قیمتی جلو این کار باید گرفته شود. «چند سال بعد، ما شاهد جامعه‌ای به مراتب بدتر از این خواهیم بود. تمام مضامین دینی مکتب موضوعاتش پیچیده است که باعث افراط‌گرایی در جامعه شده و اینکه طالبان همچنان تبلیغ کند از تمام مکتب ها شاگردانی به شدت عقدی و افراط گرا فارغ خواهند شد.»
