سمیه ماندگار
سرکوب و تحقیر، تمام هراسی نیست که زنان بامیان از خیابان‌های تحت حاکمیت طالبان دارند. متلک‌گویی جنگجویان طالبان به دختران، روی دیگر ماجرای خیابانآزاری زنان است. در این گزارش به روایت‌هایی پرداخته شده که دختران در بامیان می‌گویند، بارها از سوی افراد طالبان به قصد آزار جنسی متلک و آزار کلامی شنیده‌اند.
فرخ لقا* ۲۴ سال عمر دارد و هر روز صبح زود به یک مرکز آموزشی زبان انگلیسی می‌رود. ساعتی که خیابان‌های خلوت بامیان با رفت‌و آمد عابران انگشت شمار و گاهی هم با سرعت موترهای جنگجویان طالب شکسته می‌شود. راهش از وسط شهر بامیان می‌گذرد.
فرخ لقا به رسانه‌ی رخشانه گفت که ۱۸ روز پیش، اولین‌باری بود که از سوی یک طالب متلک شنید. «یک صبح وقت ساعت ۶ صبح، کورس می‌رفتم. در سرک تپه‌ی «چَونی» در گولایی این سرک که یک سرک طرف چوک بابه مزاری و یک سرک فرعی طرف هوتل شاهی می‌رود، رسیده بودم، یک طالب با موتر رنجر سبزرنگ آمد و در همان تندی سرک موتر را ایستاد کرد و گفت که ای دختر ایقدر وقت کجا میری، بتی شماره ته، که باز بریت زنگ بزنم.»
فرخ لقا سال گذشته از دانشگاه بامیان از رشته باستان شناسی فارغ شده است. او می‌گوید، اگر عابر دیگری به داد او نرسیده بود، معلوم نبود که آن طالب قصد چه کاری را داشت. «در این وقت یک موتر دیگر از دور معلوم شد که به سوی ما می‌آمد، طالب مسلح وقتی او را دید به موترش سوار شد و رفت.»
حتا روزها بعد، یاد آوری آن لحظه برای فرخ‌لقا ترس‌آور است. «خوب شد که او موتر آمد. وگرنه خدا می‌دانه چه می‌شد.»
تحقیر و توهین هنگام گشت‌وگذار در خیابان‌های تحت حاکمیت طالبان برای زنان در افغانستان به بهانه حجاب به کابوسی برای آنان تبدیل شده است. اما اولین‌بار است که زنان از متلک‌گویی جنگجویان طالبان شکایت دارند.
دومین‌بار که فرخ لقا تجربه‌ی تلخ خیابانآزاری را پشت سر گذراند، بازهم از سوی یک طالب بود. ماجرا بر می‌گردد به ۱۱ روز پیش در ساحه‌ای به نام سرک «نو» به طرف بازار بامیان. ساعت ۱۱ قبل از ظهر. به قول فرخ لقا «طالبی با قیافه وحشتناک» سر راهش سبز شد و گفت: «به‌به دختر خاله چقدر مقبول هستی. کاش می‌شد یک شب نصیب مه شوی، تمام دنیا ره فدایت می‌کدم.»
فرخ لقا می‌گوید، در آن لحظه واقعا وحشت کرده بود و نمی‌دانست چه کاری کند. مجبور شد گام‌هایش را تندتر نماید تا خود را به چند نفر که از او پیشتر در حرکت بود، برساند.
خیابانآزاری برای زنان در افغانستان چیزی تازه‌ا‌ی نیست. قبل از طالبان نیز این پدیده به قوت و قدرت تمام، زندگی در صحنه‌ی عمومی را بر زنان تنگ کرده بود. به نظر می‌رسد این پدیده در سایه‌ی طالبان قدرت‌مندتر شده است. در گزارشی که به تاریخ ۱۳ اسد به نقل از زنان توسط رسانه‌ی رخشانه به نشر رسید، آمده است که خیابانآزاری و مجموعه‌ا‌ی از رفتارها و ارزش های زن آزار که از خشونت جنسی تا متلک را در بر می گیرد، در حکومت طالبان بیشترشده است.
ماهرو احمدی* ۲۳ ساله و دانشجوی دانشگاه بامیان از تجربه خیابان آزاری خود توسط جنگجویان طالبان به رسانه‌ی رخشانه گفت که توسط دو طالب مسلح موتورسایکل سوار متلک شنیده و آزار کلامی دیده است.
۱۴ روز پیش ساعت ۵ و ۳۰ دقیقه‌ی بعد از ظهر زمانی که ماهرو احمدی از بازار بامیان به سوی اتاق دانشجویی خود در حرکت بود، این اتفاق برایش رخ داده است. «لنگی‌های سیاه به سر داشتند و موهای‌شان به حدی دراز بود که از زیر لنگی‌های شان بیرون شده بود. آن‌ها مرا مورد آزار قرار می دادند، طوری می‌آمدند و موتر سایکل شان را به من نزدیک می‌کردند و چیغ و فریاد می‌کردند که کجا میری که برسانم‌ته دختر خاله.»
ماهرو می‌گوید، این افراد چندین بار جاده را دور زده و خود را به او نزدیک می‌کرد تا حدی که او از عصبانیت آن‌ها را دشنام می‌دهد: «گم شوید بچه‌های سگ.» هرچند به قول ماهرو، این دشنام دو جنگجوی طالب را عصبانی کرد، اما با نزدیک شدن چند مرد دیگر صحنه را ترک کردند. «مجبور شدم حضور مردای دیگه ره غنیمت شمرده و با فاصله کمی از آن‌ها به بازار برگردم و از آن‌جا سوار موترهای شهری شده به اتاق دانشجویی‌ام برگردم.»
بامیان در بیست سال گذشته از امنیت مثال زدنی برخوردار بود. دختران با آزادی کامل در این ولایت بایسکل سواری می‌کردند، در جاده‌ها به دوش می‌پرداختند و می‌توانستند شب‌ها ناوقت شام به خانه برگردند، خیال شان آسوده بود که اتفاقی برای شان نمی‌افتد؛ اما از زمانی‌که طالبان در این ولایت آمده بیرون شدن از خانه برای شان تبدیل به کابوس شده است.
اخیرا طالبان در بامیان برای اجرای طرح حجاب اجباری، سخت‌گیری بیشتری می‌کنند. به بهانه‌ی حجاب و نوع پوشش، گشت‌وگذار زنان در بامیان به شدت محدود شده است. از قول زنانی که در این گزارش از تجربه خیابان آزاری خود توسط افراد طالبان سخن گفته، افراد طالبان به بهانه حجاب به آزار و اذیت جنسی زنان می‌پردازند.
عزیزه یوسفی* ۲۵ ساله از تجربه خود می‌گوید: «حدود ساعت‌های ۹ بجه صبح در کوچه‌ی تایتانیک (کوچه‌ی مشهور بنجاره فروشی در بازار غلغله بامیان) روان بودم که یک طالب مسلح با موهای ژولیده و کلاه قندهاری به سر، ایستادم کرد و بعد از این‌که سراپای مرا برانداز نمود با اشاره به پتلونم گفت، ای چیست که پوشیده‌ای تمام بلندی‌های بدنت معلوم میشه و مره وسوسه می‌کنه.»
شهناز ظریفی* ۲۲ ساله و از دانشجویان دانشگاه بامیان گفت که یک ماه پیش، ساعت یک بعد از ظهر در مسیر راه در قسمت‌های پارک ولایت بامیان، دو تن از نظامیان طالبان با پاچه‌های بر زده، موهای دراز و ژولیده با پای پیاده که در حال آمدن از سمت روبه‌رو بود، گفتند: «دختر خاله تو چقدر مقبول هستی. شماره ته برایم نمیتی؟»
شهناز می‌گوید، او آن‌روز حجاب سیاه عربی دراز پوشیده بود و زمان این متلک طالبان را شنیده خودش را ناشنیده سر داد. اما دوباره یکی از آن‌ها از پشت سر صدا زد: «او مقبولک یک بار خو طرف ما ببین.» به قول شهناز، او بازهم این صدا را نشنیده می‌گیرد و یکی از طالب‌ها به دیگری می‌گوید: «برایت نگفتم که طرفت سیل نمی‌کنه ولی تو اصرار داشتی که می‌کنه.»
شهناز می‌گوید، یک هفته، بعد بار دیگر ساعت ۴ و ۴۰ دقیقه بعد از ظهر زمانی که از انستیتوت علوم صحی به سوی اتاقش در حرکت بود در قسمت‌های پارک جدیدی که در روبه‌روی پارک ولایت ساخته شده از طالبی متلک و آزار کلامی شنیده است: «برای این‌که صورتم را آفتاب نسوزاند، کتابی را بالای سرم سایه کرده بودم، یکی از طالب‌های مسلح که لباس محلی به تن داشت و کلاه قندهاری به رنگ سرخ پوشیده بود با لهجه‌ی سچه فارسی، از داخل پارک برایم گفت، او خدا ای آفتاب چقه ظالم است که پوست ازی مقبولکا ره سیاه می‌کنه، نمی‌شد که ای افتو نمی‌بود و ما می‌توانستیم ای مقبولکا ره سیر تماشا کنیم.» بازهم به گفته شهناز کاری غیر از ناشنیده گرفتن از دست او ساخته نبوده است.
این رفتار افراد طالبان با زنان از نظر فعالان حقوق زن به معنای ناامنی جدی برای زنان در خیابان‌ها است. زیرا طالبان تنها نگاه جنسی به زنان دارند. حبیبه آسوده* از فعالان حقوق زن در زمان حکومت گذشته افغانستان به رسانه‌ی رخشانه گفت: «همه روزه انواع و اقسام سوءاستفاده از زنان و دختران توسط طالبان خبرهایی نشر می‌شود؛ از اختطاف و تجاوز گرفته تا نکاح اجباری دختران.»
اخیرا خبرهای از ازدواج‌های ملیونی و چند باره فرماندهان طالبان در افغانستان خبرساز شده است. در آخرین مورد، ولسوال طالبان برای درقد تخار در یک هفته دو بار ازدواج کرده است. خانم آسوده معتقد است که رهبران و فرماندهان طاللبان میل سیری ناپذیر جنسی خود از طریق ازدواج و جنگجویان شان تلاش می‌کنند درخیابان‌ها این کار را کنند.
اسما دقیق* یک فعال دیگر حقوق زن نیز باور دارد که خیابان آزاری زنان از سوی طالبان هدف‌مندانه است. او می‌گوید، حتا از همین طریق هم طالبان می‌خواهند به هراس اجتماعی دامن بزنند تا گشت‌وگزار زنان را در بیرون از خانه محدود کنند. هرچند این فعال حقوق زن احتمال دیگر را نیز منتفی نمی‌داند که رفتار افراد طالبان از این جهت ناشی شود که آن‌ها سال‌ها در کوه‌ها بوده‌اند و تازه به اجتماع وارد شده و احتمال دارد به صورت غریزی دست به انجام اعمالی نظیر خیابان آزاری زنان بزنند.
- نام‌های مصاحبه شوندگان مستعار انتخاب شده است.
