محمد
از زمان تسلط طالبان بر افغانستان، محدودیت‌های بی‌سابقه‌ای بر فعالیت‌های رسانه‌های داخلی اعمال شده است. از 15 آگست سال 2021 تاکنون حدود 17 دستورالعمل رسمی از سوی طالبان در رابطه با محدودیت آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران صادر شده است.
طالبان هرگونه عکاسی و تصویربرداری از نشست‌ها و فعالیت‌های خود را ممنوع کرده و به خبرنگاران دستور داده است که از پوشش تصویری مراسم و تجمعات خودداری کنند.
در قانون امر به معروف و نهی از منکر طالبان، نشر هرنوع تصاویر زنده جان ممنوع شده است. چند هفته قبل طالبان به دلیل ممنوعیت نشر تصاویر زنده از سوی رسانه‌ها، فعالیت تلویزیون ملی افغانستان را در ولایت تخار متوقف کرد.
همچنین طالبان در اقدام‌های جدید، تهیه برنامه‌های سیاسی به‌طور زنده از سوی رسانه‌ها و پخش تصاویر «موجودات زنده» را ممنوع کرده‌اند. اما هنوز برخی از رسانه‌های محلی در افغانستان فعالیت دارند.
در طرف دیگر ماجرا، پس از حاکمیت طالبان روزنامه‌نگاران نه تنها با تهدید و ارعاب مواجه شده‌اند، بلکه بازداشت‌های خودسرانه و محاکمه غیابی برای خبرنگاران به یک رویه عادی در افغانستان بدل شده است.
مرکز خبرنگاران افغانستان که در بیرون از کشور فعالیت دارد، اعلام کرده است که بیش از 500 مورد خشونت علیه رسانه‌ها و خبرنگاران را در سه سال گذشته ثبت کرده است.
احمد قریشی، مسوول مرکز خبرنگاران در بلجیم به رسانه‌ی رخشانه گفت: «از مجموع حدود 547 مورد نقض آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران ثبت شده از سوی مرکز خبرنگاران افغانستان در سه سال زمام‌داری طالبان( 24 اسد 1400 تا 24 اسد 1403)، ۱۸۷ مورد آن در سال نخست، 179 مورد در سال دوم و 181 مورد در سال سوم بوده است.»
در چند ماه اخیر طالبان چندین خبرنگار از جمله محمدعارف هجران، احمد کامران، حمید فرهادی و برادرش ولید فرهادی و مهدی انصاری را در کابل و حکمت آرین را از ولایت غزنی بازداشت کرده و آنان را مجرم معرفی کرده‌اند.
روز عاشورا،(16 جولای) احمد کامران در حالی که به سمت خانه‌ی محمدعارف هجران در منطقه‌ی خیرخانه از مربوطات ناحیه یازدهم شهر کابل در حرکت بود، توسط نیروهای طالبان بازداشت شد. این بازداشت در حالی اتفاق افتاد که کامران قصد داشت صحنه‌هایی از تلاش طالبان برای برهم زدن مراسم عزاداری عاشورای امسال را در کابل مستند کند. هنگامی که او به گرفتن عکس و فیلم مصروف شد، نیروهای طالبان او را به‌سرعت متوقف کرده و در برابر چشمان عابران و فروشندگان خیابانی با خشونت تمام مورد لت‌وکوب قرار دادند. یکی از نزدیکان او با حفظ هویت‌اش به رسانه‌ی رخشانه گفت که شدت ضربات به حدی بود که او بی‌هوش شد، سر و صورتش غرق در خون بود و سپس به همراه چند تن دیگر به مکانی نامعلوم منتقل شد.
در پی این بازداشت، ساعت ۲ بامداد روز بعد، خانه‌ی محمدعارف هجران توسط نیروهای قطعه خاص طالبان محاصره شد. نیروهای این گروه پس از سه ساعت، در ساعت ۵ صبح، وارد خانه‌ی او شدند و با پوشاندن چشمانش با کیسه‌ی سیاه و بستن دستانش، او را نیز با خود بردند. منبع افزود که در این حمله، تمامی تلفن‌ها و وسایل الکترونیکی خانواده‌اش را نیز ضبط کردند. به گفته‌ی منابع مطلع برای بیش از ده روز، خانواده‌های هجران و کامران از سرنوشت این دو خبرنگاران بی‌خبر بودند؛ تا اینکه پس از تلاش‌های فراوان مشخص شد که هر دو در ریاست ۴۰ استخبارات طالبان زندانی هستند.
خانواده‌های این دو خبرنگار در وضعیت ناگوار و بحرانی به سر می‌برند. کودکان احمد کامران، با دیدن غیبت طولانی پدر و نبود هیچ خبری از سرنوشت او، در شرایط روانی وخیمی قرار گرفته‌اند. همسر او با دو کودکش نگران و در وضعیت هراس زندگی می‌کند.
منبع می‌گوید که خانواده محمدعارف هجران نیز از سوی استخبارات طالبان تحت نظارت دائمی قرار گرفته و هرگونه تماس و فعالیت آن‌ها به دقت بررسی می‌شود.
این خانواده‌ها نه تنها از حمایت قانونی و داشتن وکلای مدافع محروم هستند، بلکه حق تجدیدنظر در احکام نیز از آن‌ها سلب شده است.
منابع می‌گویند، محمدعارف هجران و احمد کامران، پس از دو ماه حبس در ریاست ۴۰ استخبارات طالبان، به اتهام جمع‌آوری اطلاعات از پایگاه‌های نظامی و ایست‌های بازرسی طالبان، هر کدام به ده سال زندان محکوم شدند. این دادگاه در حالی انجام شده که نه تنها خود خبرنگاران، بلکه وکلای مدافع و خانواده‌های‌شان نیز در جلسه‌ی دادرسی آن‌ها حضور نداشته‌اند.
بهار چوپان، فعال رسانه‌ای که در بیرون از افغانستان زندگی می‌کند این اتهامات را «پرونده‌سازی» علیه خبرنگاران دانسته و می‌گوید: «تمامی رژیم‌های دیکتاتور با سرکوب رسانه‌ها آغاز می‌کنند و طالبان نیز با صدور دستورالعمل‌های محدودکننده و بازداشت خبرنگاران، ثابت کرده است که هیچ صدای مستقلی را نمی‌پذیرد.»
امسال سازمان گزارشگران بدون مرز، افغانستان را در میان بدترین کشورها از لحاظ آزادی رسانه‌ها قرار داده است. براساس گزارش اخیر این نهاد، افغانستان رتبه‌ی ۱۷۸ را در میان ۱۸۰ کشور جهان دارد؛ وضعیتی که حتا از کره‌ی شمالی نیز وخیم‌تر تلقی شده است.
بازداشت عارف هجران و احمد کامران تنها نمونه‌ای از برخورد طالبان با خبرنگاران است. در ادامه‌ی این موج سرکوب، مهدی انصاری، خبرنگار آژانس خبری افغان، شامگاه روز (شنبه، ۱۴ میزان) در منطقه‌ی پل خشک برچی شهر کابل، در حالی که همراه نامزدش برای خرید بیرون رفته بود، توسط نیروهای استخباراتی طالبان بازداشت شد.
از راست، مهدی انصاری و حکمت آرین
بر اساس اطلاعات منابع از محل، طالبان با پوشاندن چشمان انصاری و گذاشتن کیسه‌ی سیاه روی سرش او را به مکان نامعلومی منتقل کردند. خانواده‌ی انصاری پس از تلاش‌های فراوان متوجه شدند که او در زندان ریاست 40 استخبارات طالبان در کابل نگهداری می‌شود. منابع نزدیک به خانواده انصاری به رسانه‌ی رخشانه گفته‌اند که او از سوی استخبارات این گروه متهم به همکاری با رسانه‌ی «افغانستان انترنشنال» شده و قرار است دادگاه نظامی این گروه در موردش حکم صادر کند.
اما مسوولان تلویزیون افغانستان انترنشنل اتهام طالبان را در رابطه به بازداشت او رد می‌کند.
هارون نجفی‌زاده مسوول این تلویزیون به رسانه‌ی رخشانه گفت که مهدی انصاری هیچگونه همکاری با این رسانه نداشته و او اتهام طالبان را در این مورد رد می‌کند.
همچنین حکمت آرین، مدیر مسوول رادیو خصوصی «خوشحال» در غزنی، روز (یک‌شنبه، ۸ میزان) در دفتر کارش توسط استخبارات طالبان بازداشت شد. اتهام او پخش یک نوار صوتی درباره‌ی عملیات انتحاری طالبان در جنگ‌های گذشته است. این نوار که از سوی این رادیوی محلی منتشر شده بود، باعث شد طالبان آرین را به توهین و بی‌احترامی به حکومت‌شان متهم کنند.
همچنین، صبح روز سه شنبه(۱۳ سنبله) نیروهای استخبارات طالبان حمید فرهادی و برادرش ولید فرهادی را از خانه‌ی‌شان در مربوطات ناحیه‌ی پانزدهم شهر کابل بازداشت کردند. یک روز پس از آن، ولید فرهادی آزاد شد؛ اما از سرنوشت حمید فرهادی تاکنون هیچ اطلاعاتی در دست نیست.
مرکز خبرنگاران افغانستان و سایر نهادهای حامی رسانه‌ها و خبرنگاران در افغانستان در مورد بازداشت و چگونگی شرایط آقای فرهادی اظهار نظری نکرده‌اند. آقای فرهادی در گذشته خبرنگار بود، اما با برگشت طالبان فعالیت خبرنگاری نمی‌کرد.
قوانین سخت‌گیرانه‌ی طالبان در مورد فعالیت خبرنگاران باعث شده تا فضای رسانه‌ای در افغانستان به شدت محدود و پرخطر شود، به‌طوری که بسیاری از خبرنگاران از بیم بازداشت و خشونت، از فعالیت‌های حرفه‌ای خود دست کشیده و یا افغانستان را ترک کرده‌اند.
ریچادر بنت، گزارشگر ویژه سازمان ملل برای افغانستان نیز در گزارش تازه 23 صفحها‌ی که روز دوشنبه(۷ عقرب) در ویب‌سایت سازمان ملل متحد نشر کرده، از جمله گفته است، فضای آزادی بیان به شدت محدود شده و خبرنگاران، مدافعان حقوق بشر و اعضای جامعه مدنی به‌طور مداوم با تهدیدات، ارعاب و بازداشت‌های خودسرانه روبرو هستند.
در گزارش آمده که خبرنگاران و کارکنان رسانه‌ای با محیطی پر چالش روبرو هستند و علاوه بر تهدیدات و ارعاب، با بازداشت‌های خودسرانه نیز مواجه می‌شوند. خبرنگارانی که در رابطه با حقوق بشر و نقض حقوق زنان و دختران گزارش می‌دهند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. طالبان اغلب خبرنگاران بازداشت‌شده را به همکاری با رسانه‌های خارجی یا انتشار اطلاعاتی علیه طالبان، متهم می‌کنند.
آقای بنت گفته که در نتیجه‌ی تهدیدها و فشارهای طالبان، خبرنگاران با خودسانسوری مواجه شده‌اند و این وضعیت باعث کاهش آزادی رسانه‌ها و کاهش گزارش‌های مربوط به نقض حقوق بشر شده است. یکی از خبرنگاران زن مستقر در افغانستان به آقای بنت گفته است: «آن‌ها می‌خواهند ما را ساکت کنند، می‌خواهند مردم از حقوق زنان صحبت نکنند.»
