سیلاب ویرانگر بغلان؛ ناگفته‌هایی از یک فاجعه تمام عیار انسانی

زیبا بلخی

با گذشت چند روز هنوز تاب و قرار ندارد. مادر 24 ساله‌ای که برای نجات دختر هفت ساله‌اش که در میان سیل گیر افتاده بود، تقلا می‌کرد؛ اما در همان لحظه سیل پسر پنج ساله‌اش را با خود برد.

مینه که مادر سه فرزند و ساکن روستای منطقه‌ی «کرکر» در ولایت بغلان است، می‌گوید ای کاش همه‌ی آن‌ لحظه‌ها یک خواب می‌بود: «دخترم میان گل و دست وپا می‌زد؛ از یک مرد که آنجا بود خواستم او را نجات دهد اما او گفت، از ترس جانش نمی‌رود. گفتم خیراست کاکا برو و دخترم را بیاور که در آن‌جا از ترس جان می دهد. اما او گفت نه، بگذار سیل آرام شود بعد او را خواهم آورد. خواستم بخاطر نجات دخترم کاری بکنم ولی زنی که آنجا بود مرا محکم گرفت و گفت خودت را داخل آب نیندار که خودکشی است. درست می گفت، می‌مردم؛ من از این موضوع ترسی نداشتم اما او اصرار داشت که این کار من هم خودکشی است و هم اینکه بدنم لخت میشود».

روزجمعه(۲۱ثور) سیلاب در شماری از ولایت‌های افغانستان به‌شمول ولایت‌های بغلان، تخار، بدخشان، غور، هرات و سمنگان سرازیر شد که صدها کشته و زخمی برجا گذاشته و در کنار تلفات سنگین انسانی، زیان‌های هنگفت مالی نیز به همراه داشت. در این میان، ولایت بغلان بیش‌ترین تلفات را شاهد بوده است.

وزارت مهاجرین طالبان از جان باختن ۳۱۵ تن و زخمی شدن ۱۶۳۰نفر بر اثر سرازیر شدن سیلاب در ولایت بغلان خبر داده است.

براساس معلومات این وزارت، بیش از ۲۶۰۰خانه مسکونی تخریب شده است.

برنامه جهانی غذا نیز روز شنبه(۲۲ثور) در صفحه ایکس خود نوشته است که سرازیر شدن سیلاب در ولایت بغلان جان بیش از۳۰۰نفر را گرفته و یک هزار خانه مسکونی را ویران کرده است.

حجم بی‌انتهای فاجعه انسانی

خبرنگاران محلی همکار رسانه‌ی رخشانه می‌گویند، وضعیت انسانی در مناطق سیل‌زده ولایت بغلان بسیار وخیم است. زنان باردار زیادی به خدمات فوری پزشکی نیاز دارند.

کارمندان صحی که برای کمک به سیلاب‌زد‌گان ولایت بغلان رفته‌ بودند، گفته‌اند که باید خدمات صحی فوری به مردم رسانده شود.

داکتر کریمه اعظم که با چهارتن دیگر به شمول دو زن برای کمک به بغلان مرکزی رفته‌اند، می‌گوید مردم به‌خصوص زنان و کودکان به خدمات صحی نیاز فوری دارند.

داکتر کریمه که معالج امراض بخش نسایی و ولادی است، افزوده: «وضعیت طوری است که کمک‌های اولیه‌ای را که با خود برده بودم، حیران مانده بودم که با توجه به چنین وضعیت رقت‌انگیزی، چه کسانی در اولویت کمک‌ها قرار دارند؟ فشار همه پایین رفته و از شدت ترس تب‌خال کشیده بودند. بعد از سیلاب هیچ کسی وضعیت روحی و روانی خوبی ندارد و همه نیاز به روان‌شناس دارند. به خصوص خانم‌های حامله که اگر تداوی نشوند وضعیت روحی بد و تشویش، باعث از بین رفتن طفل‌شان خواهد شد».

این پزشک زن گفته است، قبل ازآن‌ها هیچ داکتر زن در محل وجود نداشته است: «اطفال دچار اسهال‌ شدید شده‌اند، اگر خدمات بهداشتی به آنها ارایه نگردد پیامدهای بدی خواهد داشت. هیچ خدماتی وجود ندارد؛ داکتر، نرس و قابله نیست. یک نرس کلینک سیار زده که او هم صرفا تا ساعت ۱۲ ظهر خدمات ارائه می‌کند و بس».

عدم دسترسی مردم به آب آشامیدنی و غذای کافی در کنار دارو و درمان دو مشکل اساسی سیل‌زدگان است: «وضعیت مردم بسیار بدتر از چیزی است که دولت می‌گوید. مردم بی‌سرپناه هستند، محموله یک موتر ما مواد غذایی بود که همه به آن هجوم آوردند، تا بوتل آب را در دست‌مان می‌دیدند آب می‌خواستند، همگی تشنه و گرسنه بودند؛ وضعیت بسیار خراب است».

نظیفه(مستعار) یکی از خبرنگاران محلی در ولایت بغلان که چندین روز در ساحات سیلاب‌زده‌ حضور داشته، چشم‌دیدهای خود از وضعیت موجود را با رسانه‌ی رخشانه در میان گذاشته است.

او گفته، اجساد حیوانات که به سبب سیلاب از بین رفته‌اند هنوز جمع‌آوری نشده و همه‌جا را بوی تعفن گرفته است.

اما چشم‌دیدهای او از زنان باردار سیل‌زده تکان‌دهنده است. از یک زن باردار شنیده است که روزهاست که درد زایمان دارد اما نمی‌تواند کودک خود را به دنیا بیاورد: «خانم‌های حامله که ماه آ‌خرشان است، درد می‌کشند ولی راه موتر نیست که آنها را به شفاخانه منتقل کنند… خانه‌ها همه از بین رفته، فرش، تشک و بالشت نیست. حیران به این می‌مانم که اگر خانم‌هایی که وقت ولادت فرزندشان نزدیک است وضع حمل کنند، طفل با چه چیزی برداشته، در چه پیچانده و در چه نگهداری شود».

این خبرنگار محلی گفته است: «وقتی در بغلان و قریه‌جات می‌رویم، بوی تعفن در همه‌جا به حدی زیاد پیچیده که لحظه شماری می‌کنی تا هرچه زودتر از محل دور شوی. خدمات شهرداری نیست که مواشی را دفن بکند. مردم کفش و لباس ندارند بپوشند. نیمی از بدن اطفال و خانم‌ها با لوش و لای آلوده است. همین چند روز که در ساحه می روم، می‌بینم که موسسات خیریه صرفا یک بشکه آب آشامیدنی می‌دهند. هوا بی حد گرم است و مردم به آب آشامیدنی زیاد ضرورت دارند».

عکس: ارسالی به رسانه‌ی رخشانه

گرفتار بلا

مینه هرباری که نام فرزندش« ابوبکر» را به زبان می‌آورد، بر سر و صورتش می‌زند. او می‌گوید، سیل ناگهانی و مثل یک بلا آن‌ها را غافل‌گیر کرده است: «خسرم که آمد، دستش خالی بود. گفتم، ابوبکر را چه کردی؟ گفت: ابوبکر را سیل برد».

صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد(یونسیف) روز یک‌شنبه(۲۳)ثور در اعلامیه‌ای گفته است در پی سرازیر شدن سیلاب‌های شدید در شمال و شرق کشور دست کم ۲۴۰نفر از جمله ۵۱ کودک جان باخته‌اند.

به گفته‌ی این نهاد احتمال دارد رقم قربانیان این فاجعه‌ی طبیعی افزایش پیدا کند. براساس گفته‌های یونسیف بیشتر تلفات در ولایت بغلان گزارش شده است.

سپوژمی ۲۰ساله از ساکنان ولایت بغلان گفته است، شش عضو خانواده‌اش طعمه سیل شده است. او در این فاجعه مادر، دو خواهر، دو زن ‌کاکا و یک پسر کاکایش را از دست داده است.

روز جمعه(۲۱) ثور سپوژمی با اعضای خانواده و نزدیکانشان به منطقه «دروازه‌کن» بغلان مرکزی برای تفریح رفته بودند که سرازیر شدن سیلاب آنان را متفرق و جان شش‌تن شان را گرفت.

او می‌گوید: «به تفریح رفته بودیم، می‌خواستیم حرکت کنیم و به سمت خانه بیاییم که به یکباره کاکایم گفت برآیید که سیل آمد. مادر و خواهرم به طرف کوه رفتند که دیگر فرصت نشد پایین شوند. زن کاکایم می‌خواست از دروازه برآید که سیل او و یک بچه‌اش را با خود برد. تلاش زیادی کردیم که آنها را نجات بدهیم؛ اما نمی شد، تا چشم باز کردم دیدم نه مادرم است نه زن کاکایم و نه خواهرم؛ همه را سیل برده بود».

به قول سپوژمی مردم شب جسد مادر، دو خواهر و یک زن کاکایش را که شش ماهه باردار بود، پیدا کرده‌اند.

سیلاب‌ رنگ و رخ را از ولایت بغلان گرفته است. جایی که تا قبل از وقوع سیلاب، با وجود درختان و انواع گیاهان، سرسبز و با طراوت بود.

ساکنان مناطق سیل‌زده همه آواره هستند و شب و روزشان را در بی‌سرپناهی سپری می کنند. ولسوالی بغلان مرکزی، گذرگاه نور و ولسوالی برکه، بیش‌ترین خسارات را شاهد بوده است.
در ویدیوها و تصاویری که از مناطق سیلاب‌زده در اختیار رسانه‌ی رخشانه  قرار گرفته، دیده می‌شود سیل همه‌ی دار و ندار مردم را با خود برده است.

اکثر مردم به کوه‌ها، دشت‌ها و قبرستان‌ها و یا هم بالای خرابه‌های باقی مانده از سیلاب، بدون داشتن امکانات شب‌ و روز می‌گذرانند.

حمیده 25 ساله از ساکنان ولسوالی بغلان مرکزی ولایت بغلان است که سیلاب ویران‌گر، دار و ندارش را برده است.

تازه هفت ماه از عروسی حمیده گذشته و شش ماهه باردار است. با گذشت چندین روز از حادثه هنوز همان لباسی را بر تن دارد که خودش را به سختی از سیلاب نجات داده بود. وقتی او را دیدم، روی تکه کارتنی بر روی زمین گل آلود نشسته بود. لباس‌هایش تا کمر گل آلود بود.

از صحبت‌های حمیده پیدا بود که نگران جنین خود است؛ زیرا به هیچ دارو و درمانی دسترسی ندارد: «سیلاب که آمد خواب بودم. همسایه در خانه را زد که بیرون شوید سیل آمده، همین که بیرون شدم سیل آمد. شش ماهه حامله هستم دل و کمرم بسیار درد دارد و گاه گاهی درد شدیدی را احساس می‌کنم، چون بسیار ضعف و سستی دارم فشارم هم پایین آمده. بعد از سیلاب هیچ معاینه نشده‌ام چون در این اطراف قابله‌ای نیست. راه‌ها خراب است و رفتن تا کلینیک مرکز بسیار مشکل است».

حمیده قبل از وقوع سیلاب که به پزشک مراجعه کرده بود، به او گفته شده بود تا به خاطر جنین‌اش آب زیادی بنوشد؛ اما این روزها به آب صحی دسترسی ندارد: «از صبح تشنه ام، آب نیست که بنوشم. درخواستم از مسوولین این است که به ما کمک کنند، سرپناه جور کنند، مواد غذایی و دارو کمک کنند. وضعیت ما بسیار خراب است».

 اکرم ۱۴ساله از ساکنان ‎ ولسوالی «کرکر» ولایت بغلان گفته است، شش شبانه روز است که در یک قبرستان بدون هیچ سرپناهی زندگی می‌کند: «سیل خانه‌ی ما و خانه‌ی ماما و خاله‌ام را به صورت کامل از بین برده است؛ در قبرستانی زندگی می‌کنیم. نه نان خوردن است نه فرش و تشک که بخوابیم…حتا آب برای خوردن نیست هوا بسیار گرم است».

وضعیت مردم در ولسوالی «گذرگاه نور» بدتر از سایر ولسوالی‌ها به نظر می‌رسد. راه‌های این ولسوالی به دلیل صعب‌العبور بودن مسدود است و تا هنوز هیچ کمکی برای این مردم نرسیده است.

روح‌الله روحانی یکی از ساکنان این ولسوالی در صحبت تلیفونی به رسانه رخشانه گفته، اگر تا چند روز دیگر برای مردم ولسوالی گذرگاه نور خدمات ارائه نشود؛ ممکن است در این ولسوالی فاجعه انسانی رخ دهد.

او گفته، بیشتر مردم که در قریه‌های این ولسوالی زندگی می‌کنند، شب در کوه‌ها هستند. بدون چادر، بدون غذا و دارو و بدون کمک‌های اولیه: «یک کمک مردمی از طرف ولسوالی هم‌جوار ما صورت گرفته و دیگر هیچ توجهی به مردم این ولسوالی نشده. به دلیل مسدود بودن راه، نبود امکانات صحی در گذرگاه‌؛ مردم فعلا در وضعیت بسیار بدی قرار دارند که اگر به آنجا یک یا دو روز دیگر توجه نشود و نهادهای امداد رسان نروند، احتمالا که فاجعه انسانی رخ بدهد…مردم با یک جوره لباس، کفش و کرتی گل آلود زندگی می‌کنند اگر تیم صحی به این ولسوالی نیاید و ادویه کافی نرسد احتمالا ۵۰فیصد مردم به شمول اطفال و خانم‌های این جا به امراض گوناگون دچار خواهند شد».