الهه محمدی
از دشواریهای حضور اجتماعی گرفته تا آزار و اذیتهای جنسی در خیابانها و ادارات، همه سبب شده است که در جامعهی مردسالار افغانستان، زنان با چالشهای مضاعف مواجه شوند. در این کشور مردان اکثرا نسبت به جایگاه زنان نگاه فروتر از خود دارند و اغلب با زنان رفتار انسانی صورت نمیگیرد.
این که در طول تاریخ نگاهها به زنان به مثابهی« تن، نه فکر و نه اختیار» بوده و مردان این حق را به خود دادند که آنان باید جایگاه زنان را تعیین کنند، ظالمانه، خلاف تمامی اصول و قواعد حقوق بشری بوده است.
بدون شک در ۲۰ سال حضور نهادهای بینالمللی و هزاران سرباز خارجی، زنان در افغانستان در حوزههای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، آموزشی و سکتور خصوصی و… حضور چشمگیر و رو به رشد داشتهاند؛ اما در کنار این قربانیهای بیشماری نیز پرداختهاند. نگرشهای تحقیرآمیز و رفتارهای مردانه در جامعهی افغانستان همیشه سبب شده است که پیشرفت زنان در این کشور با کندی بیشتر مواجه شود. در این ۲۰ سال با توجه به حمایتهای گسترده جامعه جهانی و سرازیر شدن میلیاردها دالر در یکی از کشورهای فقیر دنیا، زنان موفق نشدند، آنگونه که باید از آن استفاد کنند.
در این مدت، مردان بر نهادهای کلیدی و نظامهای ساختاری دولت و موسسات، انجوها و دفترهای خصوصی بهشکل جدی تسلط داشتند/ دارند و حضور زنان را در این بخشها همواره ورانداز کرده و زنان مجبور بودند در هر مرحله از فیلتر مردانه عبور کنند.
این امر نه تنها بر زندگی زنان در حوزه عمومی صدق میکند که حوزه خصوصی زندگی زنان نیز تحت تاثیر رفتارهای سختگیرانه مردان در خانوادهها قرار دارد. در خانوادهها همیشه مردان صاحب صلاحیت هستند و تصمیم نهایی را آنها میگیرند. همیشه ارزشها از دید مردان تعریف میشود که زنان چگونه در جامعه نقش داشته باشند و چگونه زندگی کنند.
در نظام خانوادگی افغانستان همیشه زنان در پایین ترین سطح آن قرار دارند.
بدون شک ساختارهای مردسالارانه خانوادگی و دینی فضای عمومی زندگی را برای زنان سخت و سفت ساخته است. سلطه مردان، فرهنگ و سنتهای محافظهکارانهی اجتماعی، محدودیتهای چشمگیری را بر زندگی فردی و اجتماعی زنان تحمیل کرده است. زنان در افغانستان با محدودیتهای ساختاری پیچیدهای روبهرو اند که به صورت پیدا و پنهان بر زندگی آنها تأثیر میگذارند.
در حال حاضر اگرچه نقش زنان در نهادهای دولتی، سکتور خصوصی، بهتر شده؛ اما نقش برتر مردان در بازار کار و نهادهای اقتصادی، فرهنگی و رسانهای، جلو رشد زنان در عرصههای مهم زندگی را گرفته است و زنان را در معرض بدرفتاری، خشونت و آزارهای جنسی قراردارند.
اکنون که وضعیت در حال بدتر شدن است. قرار است که گروه طالبان برگشت دوباره داشته باشند، بیم آن میرود که دستآوردهای کنونی زنان با خطر و تهدیدات بیشتر مواجه شود. چندی قبل سازمان عفو بینالملل اعلام کرد که با خروج نیروهای خارجی از افغانستان، دستاوردهای زنان در معرض خطر و تهدید قرار دارد. این نگرانی نهادهای مدافع حقوق بشر، حقوق زنان و نگرانی جامعه زنانه افغانستان بهجا است و نباید از کنار آن به راحتی رد شد.
نهادهای بینالمللی بهشمول ایالت متحده آمریکا نباید به دستاوردهای زنان پروژهیی یا حتی ساده فکر کنند. در این ۲۰ سال زنان بهطور خستگی ناپذیری مبارزه کردند. ما همه با آن که بهشکل جدی فرصت پیش آمده را با دو دست محکم گرفته بودیم؛ ولی هر یک از ما برای ابتداییترین حق مان مبارزات مان را از خانهها شروع، تا خیابان، جاده و حتی دفاتر کاری با آن پیش رفتیم.
ما برای آزادی ابتدایی یک انسان قرن بیستویک، در این مدت زمان بیوقفه جنگیدیم و بارها به زمین خوردیم. اگر اکنون این دستاوردها در معرض خطر قرار بگیرد، یک نسل مطلق از دختران افغانستان پس از ما با چالش، دشواریها و نابرابریهای مضاعف مواجه میشوند. اگر از دستاوردهای فعلی زنان درست محافظت نشود، نسل بعدی زنان افغانستان مجبورند که راههای پرخم و پیچی که نسل کنونی زنان این کشور به سختی پیمودهاند، بیپیمایند.
