کابل پایتخت پر جمعیت افغانستان، شهر مزدحمی است. براساس آخرین گزارشهای رسمی از سوی اداره احصائیه مرکزی در این شهر حدود شش میلیون نفر زندگی میکنند.
شهری با جمعیت شش میلیون نفری با چالشهای متعددی به صورت عموم در بخشهای امنیت، ترانسپورت، سیستم انرژی، کانالیزاسیون و به صورت مشخص نبود تشنابهای شهری در مکانهای عمومی، مواجه است. هرچند براساس آماری که از سوی شهرداری کابل به نشر رسیده حدود ۴۰ تشناب عمومی شهری در سطح شهر کابل وجود دارد که یک بخش آن قابلیت استفاده را ندارند و این نهاد قرار است آن را دوباره ترمیم کند. با آن که مشخص نیست چند باب این تشنابهای شهری قابلیت استفاده را دارد و به دسترس عموم قرار دارد؛ اما براساس گفتههای شماری از زنان این تشنابها در اختیار مردان قرار دارد و هیچ زنی نمیتواند از تشنابهای شهری استفاده کند.
هرچند مسئولان شهرداری میگویند که در هر تشناب شهری بخش زنانه و مردانه فعال است؛ اما برخی از شهروندان میگویند که تشنابهای مربوط به زنان را یا مردان استفاده میکنند یا آن تشنابها قفل و مسدود است.
روزی از کوته سنگی در یک تاکسی شهری سوار شدم، آخرین ایستگاه ما پل باغ عمومی بود. به دلیل رخصتی روز جمعه شهر تقریبا خالی بود و رفت و آمد شهروندان کمتر. در هر ساحه که میرسیدم دنبال این موضوع بودم که یک تشناب شهری برای زنان به چشمم بخورد. در هیچ مکان عمومی شهر تشناب شهری برای زنان به گونه مشخص وجود نداشت. لوحه و نشانی که مشخص کند، تشناب مربوط به زنان است، به چشمم نخورد.
هنگامی که اطراف پارک زرنگار را قدم میزدم با دختران خردسال کار خیابانی صحبت کردم. از آنها پرسیدم که روزانه در کجا تشناب میروند؟ یکی از آن کودکان که در کنار جاده برای پالشبوتهای عابران نشسته بود و ظاهرا که کار روزانه او است به سمت تشناب شهری کنار ساختمان شهرداری کابل اشاره کرد و گفت که در این تشناب میرود و هرباری که میرود ۵ افغانی پرداخت میکند. این تشناب شهری یک دروازه عمومی داشت و هیچ لوحهای که مشخص کند از آن تشناب زنان هم میتوانند استفاده کنند، در آن وجود ندارد.
این سوال ذهنم را درگیر کرده بود در شهری که در آن شش میلیون نفر زندگی میکنند و ممکن نصف جمعیت آن را زنان تشکیل دهد؛ آیا این شهر برای نصف جمعیتش تشناب و دستشویی در مکانهای عمومی ندارد؟
برای این که مطمئن شوم در شهری که ما زندگی میکنیم هیچ مکانی برای رفع حاجت ویژه زنان وجود ندارد و یا این که هنوز فرهنگ استفاده از تشنابهای شهری در میان زنان رایج نشده، به مزدحمترین نقطه شهر(مندوی) رفتم. زنان و مردان در میان هیاهوی دستفروشان در رفت و آمد بودند. از یک جمع زنان که چادری به سر داشتند پرسیدم که در نزدیکی این ساحه کدام تشناب و دستشویی بلد نیستند؟ آنان بدون که این که حتی خبر باشند که برای زنان تشناب شهری هم وجود دارد، به من آدرس شفاخانهای دولتی را دادند« به شفاخانه برو به بهانهای که مریض هستی، بعد تشناب برو…». همین را گفتند و دوباره به راهشان ادامه دادند.
از یک دسته دیگر از زنان که با عجله در حرکت بودند، عین این سوال را پرسیدم. آنان زیارت منسوب به ابوالفضل که یکی از مکانهای تاریخی و مقدس برای شهروندان کابل به شمار میرود؛ آدرس دادند. یکی از این زنان که با احتیاط حرف میزد تا مبادا صدایش را مردان چهار اطرافش نشنوند آهسته به من گفت:« در این نزدیکیها تشناب نیست. به زیارت ابوالفضل برو و بعد تشناب برو.»
این حجم از ناگزیریهای زنان برایم غیر قابل تحمل بود/است. زنان به عنوان انسانهای این سرزمین هنوز نمیتوانند پا فراتر از دایرهای بگذارند که از سوی اجتماع برای آنان تعریف شده است.
هنوز هم فرهنگ استفاده از تشنابهای عمومی در بیرون از خانه ظاهرا که در بین زنان رایج نیست و از این که هیچ جا و مکانی برای زنان وجود ندارد؛ اکثریت آنان باور دارند که زنان نباید در بیرون از خانه و چهار دیوار حویلی بیرون برای رفع حاجت پا بگذارند. در حالی که برای مردان شهر با وجودی که شهرداری کابل میگوید حدود ۴۰ تشناب شهری وجود دارد، ولی اکثریت آنان در ملاء عام و در گوشه و کنارهای جادهها، رفع حاجت میکنند.