هانیه فروتن
در ۱۹ قوس ۱۴۰۱، وقتی به فرمان رهبر مخفی طالبان دروازه دانشگاه‌ها به روی دختران بسته شد، صدیقه در رشته‌ی ادبیات انگلیسی در دانشگاه بامیان سرگرم تحصیل بود. دختر ۲۳ ساله‌ای که از دورترین نقطه‌ی پنجاب ولایت بامیان برای تحصیل به مرکز بامیان آمده بود.
او پس از این ممنوعیت به خانه‌اش برگشت؛ اما چند روز بعد، راهی کابل شد تا در رشته‌ی قابلگی در یکی از انستیتوت‌های صحی در کابل تحصیل کند.
او روز گذشته (دوشنبه، ۱۲ قوس ۱۴۰۳) در حالی که فقط یک روز به پایان سمستر سومش در رشته قابلگی باقی مانده بود، این پیام را دریافت کرد: «به فرمان امیر‌المومنین دختران تا امر ثانوی اجازه حضور در صنف‌ها را ندارند.»
صدیقه می‌گوید هرچند از طالبان «هر وحشی‌گیری» انتظار می‌رفت، اما او «به فراغت از رشته‌ی قابلگی بسیار امیدوار» بود؛ چون به سختی خانواده‌اش را راضی کرده بود که به کابل بیاید و علی‌رغم محدودیت‌های طالبان تحصیل کند.
صدیقه عصر روز دوشنبه، وقتی خسته از بیرون به اتاق کوچک محصلی‌اش برگشت، با این پیام از هم کلاسی‌هایش در گروه واتساپ رو به رو شد: «سر از فردا محصلین دختر حق حضور در صنف درسی را ندارند.»
طالبان روز دوشنبه(۱۲عقرب)به مسوولان انستیتوت‌های صحی در سراسر افغانستان دستور داده‌اند که از حضور دختران در صنوف درسی جلوگیری کنند. این دستور به‌صورت شفاهی در نشستی میان مسوولان انستیتوت‌ها و وزیر صحت‌عامه‌ی طالبان صادر شده است.
این تصمیم طالبان با واکنش‌های بسیاری همراه شده است. از دخترانی که با چشم‌های اشک‌بار در مقابل انستیتوت‌ها دست به اعتراض زدند، تا نهادهای بین‌المللی که این کار طالبان را غیر قابل باور خوانده‌اند.
رابرت دکسن، کاردار سفارت بریتانیا برای افغانستان در شبکه‌ی اجتماعی اکس نوشت: «این [اقدام طالبان] یکی دیگر از تعدی‌ها به حق زنان در آموزش است و دسترسی بیشتر به مراقبت‌های بهداشتی برای زنان و کودکان افغان را محدود می‌کند.»
برای صدیقه نیز این تصمیم طالبان غیر قابل باور بود. او می‌گوید: «باورم نمی‌شود. خیلی دوست داشتم از قابلگی فارغ شوم و کار پیدا کنم. به زندگی امیدوار شده بودم و سخت درس می‌خواندم. با خودم می‌گفتم باید قوی و محکم باشم.»
اما او تمام شب گذشته را بیدار ماند و به آینده‌ی تیره و تار خود و دیگر دختران فکر کرد. درست مثل همان وقت که از دانشگاه محروم شده بود: «دلم سستی کرد و احساس کردم دنیا بر سرم آوار شده. دقیقا مثل دو و نیم سال قبل که گفتند تا امر ثانوی دانشگاه نیایید، این بارهم همان‌طور خواهد شد. با خودم می‌گفتم تمام شد.»
شنیدن این خبر تلخ و تکراری برای هر دختری مثل یک کابوس می‌ماند. آرزوی ۲۵ ساله نیز با فرمان تازه‌ی ملاهیبت‌الله از تحصیل در انستیتوت‌های صحی محروم شده است.
آرزو تا قبل از طالبان دانشجوی رشته‌ی روان‌شناسی در دانشگاه کابل بود. بعد از ممنوعیت تحصیل دختران مجبور شد به تحصیل در رشته‌ی پرستاری بپردازد: «خیلی ناراحت استم. واقعا نمی‌دانم چه بگویم. فکر می‌کنم اینجا آخر زندگی است و دنیایم به نیستی کشیده شده است. یک ناامیدی کشنده و غیر قابل وصف را تجربه می‌کنم. زجرآور است.»
با بغض آشکار که در صدایش دارد می‌گوید: «طالبان همین یک دلخوشی را هم از من گرفت، دیگه واقعا بهانه و انگیزه‌ای به زندگی ندارم. درس خواندن ممنوع، پارک رفتن ممنوع، لباس رنگی پوشیدن ممنوع، کار کردن ممنوع، فقط مانده که فرمان بدهد که تا امر ثانوی دخترای افغانستان نفس هم نکشند.»
نرگس ۲۰ ساله نیز سرنوشت مشابهی دارد. قبل از ممنوعیت تحصیل دختران آمادگی کانکور می‌خواند و آرزو داشت در رشته‌ی کمپیوتر ساینس تحصیل کند؛ اما طالبان مانعش شدند و او به تحصیل در رشته‌ی پروتز دندان روی آورد.
او که از افسردگی شدید رنج می‌برد، با تشویق‌های مادرش به تحصیل در این رشته رضایت داده بود. او به رسانه‌ی رخشانه می‌گوید، درس خواندن به او حس خوبی می‌دهد و از این طریق بر افسردگی‌اش غلبه کرده بود؛ اما مادرش نگران است که دوباره حال دخترش بد شود.
ثریای ۴۳ ساله مادر نرگس است. او به رخشانه گفت که روز گذشته، یک بار دیگر شاهد درهم شکستن دخترش بوده است: «دخترم تا صبح گریه کرد. فکر و خیال‌هایی که خدای ناخواسته بلایی سرخود بیاره مرا هم به خواب نماند.»
ثریا می‌گوید: «وقتی اخبار اعلام کرد که دخترا دیگه حق رفتن به انستیتوت را هم نداره، دیدم که نرگس رنگش پرید، به مدت خیلی زیاد از جایش تکان هم نخورد و فقط به تلویزیون خیره شده بود.»
این در حالی است که نظام صحی در افغانستان پس از روی کار آمدن طالبان در آستانه‌ی فروپاشی قرار دارد و سازمان جهانی صحت قبلا اعلام کرده بود که افغانستان به گونه‌ی فوری به بیش از ۱۸ هزار قابله نیاز دارد.
آماری وجود ندارد که با این فرمان طالبان چه تعداد از زنان و دختران از آموزش محروم می‌شوند؛ اما پس از ممنوعیت دانشگاه، شمار دخترانی که به آموزش در نهادهای صحی روی آورده بودند، بسیار قابل ملاحظه بود.
در شرایطی که افغانستان از یک طرف به شدت به کادر درمانی نیاز دارند، از طرف دیگر، طالبان در محیط‌های صحی نیز مقررات تفکیک جنسیتی وضع کرده‌اند؛ ممنوعیت دختران از رفتن به انستیتوت‌های صحی چه توجیهی می‌تواند داشته باشد؟
طالبان تاکنون در این مورد توضیح نداده‌اند. مثل همیشه کوتاه و مبهم گفته: «تا اطلاع ثانی کلاس‌های درسی تعطیل است.»
اما کاربران افغانستان در شبکه‌های اجتماعی به این تصمیم طالبان به شدت واکنش مخالف نشان داده‌اند. کاربری به نام عیسا درویش گفته است: «{این کار طالبان} دشمنی با نفس زندگی و زنده بودن زنان است.»
