آزاده تران
«بالاخره توانستم.» او گفته‌های خود را با بیان این جمله آغاز می‌کند. اشاره‌اش به این است که از طریق راه اندازی یک نهاد خیریه توانسته در روزهای سخت زنان و کودکان کنار آن‌ها بایستد.
این گزارش، روایت مریم عطایی است. زن 44 ساله‌ای که بنیان‌گذار نهاد خیریه‌ی «قطره» در کابل است. او در این گزارش می‌گوید، شاهد بوده که زنی به خاطر فقر تصمیم به فروختن کودک خردسال خود داشته یا زن دیگری که می‌خواسته با خودکشی از رنج فقر نجات پیدا کند.
مریم عطایی که زاده‌ی ولایت پروان و حالا ساکن انگلستان است در جنوری سال 2018 میلادی نهاد خیریه‌ی قطره را در کابل راه‌اندازی کرد. مریم به رسانه‌ی رخشانه می‌گوید، فعالیت این نهاد به آموزش زنان، سیمنار‌های آگاهی‌دهی برای سلامتی زنان، کار آفرینی، توزیع کمک‌های مالی برای زنان، بویژه زنان سرپرست خانواده در افغانستان متمرکز است.
از نظر مریم، فقر، خشونت و رنج سه پدیده‌ای است که همیشه بر سر زندگی زنان در افغانستان سایه انداخته است. چه قبل از حاکمیت طالبان و یا پس از آن. با این تفاوت که اکنون مقیاس این پدیده‌ها بزرگ‌تر شده است.
مریم عطایی با این که نمی‌خواهد جزئیات دقیق‌تری از سهم خودش از دنیای پرخشونت زنان در فرهنگ مردسالار افغانستان ارائه کند، اما می‌گوید او هم یکی از قربانیان است: «من به عنوان زنی از افغانستان، فقط تماشای رنج زنان و کودکان برایم کافی نبود. من همیشه با خود می‌گفتم باید کاری انجام دهم و همین باعث شد که از هزینه‌ی شخصی‌ام بنیاد خیریه قطره را ایجاد کنم.»
مریم می‌گوید، برای راه‌اندازی این نهاد خیریه، مسیر دشواری را پیموده است. به گفته‌ی او دشواری‌اش به این بر نمی‌گردد که کاری بزرگ یا منحصر به فردی کرده است، بلکه دلیل دیگری دارد که در هیچ جایی از جهان وجود ندارد: «هر زنی که کاری آغاز کند خارهای زیادی سر راه‌اش است. در افغانستان سر جنس [زن] اعتماد نداشتن بسیار یک موضوع عادی است. هر زنی که بخواهد کاری انجام دهد مورد سوء استفاده، موانع و چالش‌های زیادی روبرو می‌شود.»
مریم که دانش‌آموخته‌ی جامعه‌شناسی دانشگاه «ساوت‌همپتون» انگلستان است، گفته که فرهنگ مردسالار در جامعه‌ی افغانستان ریشه‌های عمیقی دارد. او در مورد تجربه‌ی خودش گفته است، برای بسیاری پذیرش این امر ساده که یک زن می‌تواند مسوول یک بنیاد خیریه باشد، به سختی قابل پذیرش بود.
در تازه‌ترین گزارش برنامه‌ی توسعه سازمان ملل متحد (UNDP)که روز چهارشنبه (17 ثور) نشر شده، آمده است که حدود ۷۵ درصد از جمعیت افغانستان با ناامنی معیشتی مواجه هستند.
مشکلات زنان و کودکان با حاکمیت طالبان از منظر فقر بزرگ‌تر شده است. به عنوان مثال، برپایه گزارش صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف)، ۳.۵ میلیون کودک زیر پنج‌سال در افغانستان به بیماری سوءتغذیه مبتلا هستند که ریشه‌ی آن به فقر بر می‌گردد.
برای همین، تمرکز اصلی کار نهاد قطره مبارزه با گرسنگی زنان و کودکان است. مریم به رسانه‌ی رخشانه گفته است، معمولا در بخش توزیع مواد غذایی به سراغ زنان سرپرست خانواده می‌روند.
این بنیاد تاکنون موفق شده که با هزینه‌ی دوصد و شصت هزار پوند انگلیس برای ده‌ها خانواده مواد غذایی و کالا کمک نماید.
مریم عطایی زاده‌ی ولایت پروان و حالا ساکن انگلستان است/ عکس: ارسالی به رسانه‌ی رخشانه
اما این کار به گفته‌ی مریم خیلی بی‌دردسر هم پیش نرفته است. او با این که محتاطانه صحبت می‌کند، در مورد دردسرهای خودش می‌گوید: «هر بار در توزیع کمک‌ها، طالبان مزاحمت‌هایی ایجاد می‌کند. مهمترش که سهمیه می‌خواهد. هر بار در زمان توزیع بسته‌های کمک، از پنج تا ده بسته کمک سهمیه می‌خواهند و هر بار سهمیه‌شان را می‌گیرند.»
دستبرد طالبان به کمک‌های بشردوستانه در افغانستان اولین بار نیست که مطرح می‌شود. قبلا این گروه به دخالت و دستبرد به روند توزیع کمک‌های انسان‌دوستانه به مردم در افغانستان متهم شده است.
خانم عطایی می‌گوید، در هر دور توزیع بسته‌های کمکی از پنج تا 10 سهم را برای طالبان کنار می‌گذارد.
به گفته‌ی مسوول این نهاد، منشا کمک‌های مالی آن‌ها از طریق جذب کمک‌های مردمی و خیریه در بریتانیا به دست می‌آید که عمدتا در افغانستان بیشتر مسولیت شناسایی، توزیع و رساندن کمک‌ها را زنان بر دوش دارند.
در کنار بسته‌های کمکی مالی، برنامه‌های آموزشی، آگاهی‌دهی در مورد سلامت زنان هم بخشی از دستور کار این نهاد خیریه در افغانستان است که عمدتا در ولایت‌های کابل، بامیان، غزنی، هرات، بلخ و مزار شریف فعالیت دارد.
مریم گفته است: «بنیاد قطره، برای هشتصد زن که سرپرست خانواده هستند و در ولایت‌های مختلف افغانستان، به خصوص کابل و بامیان زندگی می‌کنند، کلاس‌های خیاطی برگزار کرده که از آن طریق امرار معاش و مصروف کار‌های شخصی شده‌اند. هم‌چنان برای بیش از ۵ هزار زن و دختر بازمانده از آموزش، کلاس‌های سوادآموزی، قابلگی و پرستاری به صورت کلاس مخفی، و برای یک‌صد و بیست دختر، کلاس آنلاین ایجاد شده است. برای سه‌صد و هفتاد دختر بی‌سرپرست هزینه‌ی آموزش آنان فراهم شده است.»
خانم عطایی می‌گوید، از سال 2023 به این طرف، بسته‌های کمک‌های اولیه و مواد بهداشتی برای بیش از دو هزار زن و دختر در ولایت‌های کابل، بامیان، بلخ و مزار شریف توزیع داده است.
برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌دهی در مورد سلامت زنان هم بخشی از دستور کار نهاد خیریه « قطره» در افغانستان است/ عکس: ارسالی به رسانه‌ی رخشانه
صحنه‌های تلخ از فقر زنان
مریم می‌گوید، شاهد صحنه‌های تلخی بوده که فقر بر روزگار مردم آورده است. او دست‌کم دو مورد از صحنه‌های تلخ را بازگو می‌کند.
مریم در حالی که بغض در گلویش دارد می‌گوید، خبردار شد که یک زن در ولایت بامیان به خاطر 35 هزار افغانی بدهی شوهرش تصمیم گرفته دختر شیرخوارش را بفروشد: «در ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۳، در حال خواندن ایمیل‌ها بودم که چشمم به پیام زنی از ولایت بامیان خورد که از فروش دختر شیرخوارش توسط شوهرش ناراحت بود و خواستار کمک از سوی بنیاد قطره شد. تیم کاری ما روانه‌ی بامیان شد. دختر را به آغوش مادرش برگرداند. پول قرض‌اش را پرداخت نموده و برای شوهر آن خانم زمینه‌ی کار را فراهم کردیم. آن مرد تعهد نمود که دیگر دخترش را نفروشد.»
قبلا هم گزارش‌هایی از فروش کودکان در افغانستان به خاطر فقر منتشر شده است.
مریم در مورد دومین صحنه‌ای که فقر چه بر سر زنان در افغانستان آورده به رسانه‌ی رخشانه گفته است: «وقتی تیم کاری ما در ۱۷ جنوری امسال (۲۰۲۵) برای یافتن خانواده‌های نیازمند در یکی از مناطق کابل برای بازرسی رفته بود، از سوی بزرگان آن منطقه گزارش زنی را یافتیم که سرپرست پنج کودک قد و نیم قد خود بود. شوهرش به دلیل معتاد بودن به مواد مخدر ناپدید شده بود. آن زن با کودک خردسال‌اش در خانه‌های مردم کار می‌کرد. اما به دلیل فقر شدید قصد حلق‌آویز کردن خودش را داشت. خوشبختانه تیم بنیاد قطره سر وقت رسید. با کمک مواد غذایی، پرداخت کرایه‌ی یک ساله‌ی خانه‌اش و پول نقد زندگی آن زن را نجات داد. خود آن زن برای همکاران ما اعتراف کرده بود که اگر نیم ساعت ناوقت می‌آمدند، دیگر او زنده نبوده و خودش را حلق‌آویز کرده بود.»
مریم در پایان صحبت‌هایش گفت، با حاکمیت طالبان در افغانستان فقر میان خانواده‌ها در حال گسترش است. او گفت با قطع کمک‌های بین‌المللی، فقر بالای ۹۰ در صد رسیده است.
با این که خود مریم هم می‌داند که کمک‌های بنیاد «قطره» مثل یک قطره در دریای بزرگ فقر و گرسنگی افغانستان است، اما این تنها کاری است که او می‌تواند انجام دهد.
