سیما یوسفی
تمام روزهایش در زیرزمینی سرد و نمناکی به شب می‌رسد. جایی که «مینا» تجارت آنلاین خودش را پیش می‌برد. مینای ۲۴ ساله روزش را با بررسی پیام‌ها و گرفتن سفارش‌های جدید شروع می‌کند. در طول روز به تک تک پیام‌ها جواب می‌دهد، سفارش را به مشتری‌هایش می‌رساند یا با زنانی که برای بردن تکه برای گل‌دوزی آمده‌اند، صحبت می‌کند.
مینا مدت چهار ماه است در شهر کابل، جایی که گروه طالبان دست زنان را از کار کوتاه کرده، تجارت آنلاین فروش صنایع دستی را راه‌اندازی کرده است. هنوز تجارت‌اش نوپا است، پر سود نیست؛ اما ارزشمند است: «باور دارم یک روزی شرایط برای زنان خوب می‌شود و حالا هم باید از اندک‌ترین امکانات استفاده کرد.»
با شروع صحبت، لب‌خندی بر صورت مینا می‌نشیند که نشان‌دهنده‌ی رضایت او از آغاز کارش است.
خواهر و مادر مینا در گوشهای از زیرزمینی سرگرم کار هستند. چهره‌ی هردو در میان دود بخار اتو محو شده است. مینا با اشاره به آن‌ها می‌گوید، آن‌ها در این کار او را کمک می‌کنند.
مینا می‌گوید، با راه‌اندازی تجارت آنلاین، زمینه‌ی درآمد برای چندین خانواده‌ی دیگر فراهم شده است. به گفته‌ی مینا، در این کار دست‌کم ۱۰ زن مشغول کار هستند. او این تجارت را با سرمایه‌ای به مقدار ۶۰ هزار افغانی آغاز کرده است: «ما تکه و نخ را از بیرون می‌خریم و به خانم‌ها برای گل‌دوزی می‌دهیم. دختران و زنانی هستند که بعد از سقوط بیکار شدند و حالا حداقل با پول گل‌دوزی می‌توانند گوشهای از نیازهای شان را برآورده کنند.»
لباس‌های دست‌دوز سنتی هزارگی، افغانی، دوخت و بافت جهزیه‌ی عروس و مهره‌دوزی روی لحاف، کالاهایی اند که مینا در بازار آنلاین عرضه می‌کند.
با مشتریانش راه ارتباطی ساده‌ای دارد. از طریق شبکه‌های اجتماعی سفارش می‌گیرد و با کمک برادر ۱۸ ساله‌اش، اجناس خواسته شده را به دست مشتری‌ها می‌رساند. ساحه‌ی تجارت آنلاین مینا در حال حاضر تنها به کابل محدود می‌شود: «نظر به فرمایش مشتری است. اگر عکسی را که در فیسبوک یا تلگرام گذاشتیم، قبول نکردند و فرمایش جدید داشتند، ما فرمایش را می‌گیریم و مدت و قیمت کار را می‌گوییم. اگر لباس ما را مشتری قبول کرد، بعد از دو روز تا یک هفته، لباس را به آدرسی که مشتری برای ما می‌دهد، می‌بریم و قیمت لباس را از همان‌جا می‌گیریم.»
صنایع دستی یکی از فرهنگ‌های قدیمی و پرطرفدار در افغانستان است. این موضوع باعث شده است که این صنعت برای زنان راه درآمد نسبی به شمار رود.
مینا دانش‌جوی سال سوم رشته‌ی اقتصاد است. او نیز مانند هزاران دختر دیگر، به دستور طالبان از رفتن به دانشگاه بازمانده است.
گروه طالبان در آخرین فرمان خود کار زنان را ممنوع و دانشگاه را بر روی دختران بستند. مینا با صدور این دو فرمان، هم از کار باز ماند و از هم دانشگاه. زیرا او در کنار دانشگاه، در فروشگاهی در غرب کابل به صورت نیمه‌وقت به عنوان فروشنده کار می‌کرد.
تجارت آنلاین در افغانستان نو پا است؛ اما با آن‌هم تا قبل از طالبان، این تجارت در کشور یک مقدار سامان گرفته بود و رو به رشد بود.
مینا می‌گوید، این کار را با ریسک بسیار شروع کرده و حالا با گذشت چهار ماه، از اقدامش راضی است و احساس می‌کند که کارش در حال رونق گرفتن است. او گفته است، به استثنای ماه اول، در سه ماه دیگر ۱۵ تا ۳۰ هزار افغانی از این کارش درآمد داشته است.
مینا از زمانی که دانش‌آموز صنف نهم مکتب بود، کار می‌کرد و استقلال مالی داشت. به همین خاطر وقتی طالبان تلاش کردند تا دست زنان را از کار کوتاه کنند، او تصمیم گرفت که این محدودیت طالبان را دور بزند: «در واقع این کار برایم روزنه‌ی امید است برای آینده‌ام. در میان تمام تاریکی‌هایی که طالبان برای ما به ارمغان آورده.»
مینا در دوره‌ی جمهوریت، در نمایشگاه‌های زیاد صنایع دستی و تجارتی زنان اشتراک کرده و علاقمند تجارت صنایع دستی است. او امیدوار است که روزی بتواند کارش را از داخل خانه به یک شرکت بزرگ تبدیل کند.
با محدودیت‌های طالبان، شمار زیادی از زنان در بیشتر ولایت‌ها به کار در عرصه‌ی صنایع دستی روی آورده‌اند.
حکیمه یکی دیگر از این زنان است. او از کسانی است که با مینا همکاری می‌کند: «در سابق یک لباس هزارگی را ده تا پانزده هزار افغانی خامک‌دوزی می کردم؛ اما حالا هفت تا نه هزار افغانی می‌گیریم، چون زنان همه بیکار شدند و مجبور هستند که خامک‌دوزی یا بافت کنند.»
در بازاری که صنایع دستی به رکود مواجه شده است، مینا خوش‌بین است تا بتواند کارش را رونق دهد. او می‌گوید: «تمام تلاشم را می کنم که مشتری‌هایم را راضی نگهدارم، چون کار آنلاین است، کسی به آسانی اعتماد نمی‌کند.»
به باور مینا، زنان در شرایط کنونی چاره‌ای جز ایستاده‌گی در برابر محدودیت‌های طالبان را ندارند و زنان نباید قوانین اعمال شده‌ی طالبان را به راحتی بپذیرند.
او علاقمندی زنان را به صنایع دستی و قدامت این صنعت را از دلیل‌های خوش‌بینی‌اش در رونق گرفتن این کار می‌داند و می‌گوید: «با تمام چالش‌ها و محدودیت‌های طالبان، باز هم زنان دل‌خوشی، ذوق و علاقه‌ی خودشان را دارند. خانم‌ها از صنایع دستی استفاده می‌کنند. به خصوص که بیشتر فرمایشات ما جهزیه‌ی عروس است. ما شاهد هستیم که صنایع دستی زنان هیچ‌گاهی به طور کامل از رونق نیفتاده است.»
مینا که عضو یک خانواده‌ی هشت نفری است، می‌گوید، پدرش که در دولت پیشین کارمند بوده، با آمدن طالبان بیکار شده است.
مینا نان‌آور اصلی خانواده است، حتا در سایه‌ی طالبان که محدودیت‌های دست‌وپاگیر زیادی وضع کرده‌اند. پیامش هم به زنان روشن است: «طالبان نمی‌توانند زنان را کاملا خانه‌نشین کنند، چون ما زنان بیست سال قبل نیستیم. حالا جهان بزرگ شده. انترنت است که ما از این طریق می‌توانیم درس بخوانیم، تجارت کنیم و روابط برقرار کنیم. زنان فعلا از مهارت‌های زیاد برخوردار هستند و می‌توانند علیه تمام محدودیت‌ها مبارزه کنند.»
مینا در حالی می‌خواهد در بازار کار بماند و مبارزه کند که براساس تازه‌ترین گزارش دفتر هماهنگ‌کننده‌ی کمک‌های بشردوستانه‌ی سازمان ملل متحد در افغانستان(اوچا)، ممنوعیت زنان از کار توسط طالبان، آن‌ها را به شدت آسیب‌پذیر کرده است.
در این گزارش گفته شده است که زنان افغانستان قوی و مقاوم هستند؛ اما در این لحظه به حمایت همه در سراسر جهان نیاز دارند.
