علی صادقی
اولین امتحان سراسری کانکور، پس از تسلط طالبان بر افغانستان، امروز در۳۳ ولایت آغاز شد و قراراست طی دو روز به پایان برسد.
اما براساس منابع، در برخی از ولایت‌ها از جمله در هرات، دختران اجازه نداشتند تا رشته‌های مورد علاقه‌ی خود از جمله ژورنالیزم، انجینیری، وترنری و اکتشاف معادن را انتخاب کنند.
حدود ۷ هزار تن در ولایت هرات امروز(پنجشنبه، ۱۴میزان) در امتحان کانکور شرکت کردند.
عبدالعزیز نعمانی، رییس دانشگاه هرات در جریان این امتحان گفت، در دو روز گذشته، پروسه‌ی بایومتریک دانش‌آموزان جریان داشت و امروز و فردا امتحان کانکور در هرات برگزارشده و ادامه دارد.
او افزود که از میان ۷ هزارمتقاضی، ۵ هزار آن جذب دانشگاه خواهند شد.
مسوولان طالبان در بخش تحصیلات عالی در مورد محدودیت رشته‌های تحصیلی برای دختران، اختلاف نظر دارند.
آقای نعمانی گفته است که محدود شدن رشته‌های تحصیلی برای دختران، در کانکور شایعه است و وزارت تحصیلات عالی ۱۱۵ هزار نفر را برای دانشگاه‌های دولتی جذب می‌کند.
با آن‌که رییس دانشگاه فعلی هرات آمار متقاضیان کانکور را رو به کاهش نمی‌داند؛ اما متقاضیان کانکور در سال گذشته ۱۱ هزار تن بود که ۵۶ درصد آن را دختران تشکیل می‌داد. اما امسال این آمار به ۷ هزار تن کاهش یافته است.
در همین حال عبدالرحمان عثمانی، نماینده وزارت تحصیلات عالی طالبان برای هرات، می‌گوید که در سال جاری در امتحان کانکور ۴۷۰۰ دختر و ۲۷۶۱ پسر شرکت کرده‌اند.
او افزود که امتحان از نزد پسران از طرف صبح و از نزد دختران از طرف بعد از ظهر اخذ می‌شود.
همزمان با این، عثمانی می‌گوید که دختران نمی‌توانند رشته‌های، ژورنالیزم، وترنری، زراعت و اکتشاف معادن را انتخاب کنند.«عرفاً اگر صحبت کنیم، در شأن اناث این رشته‌ها نمی‌زیبد.»
این مسوول طالبان در وزارت تحصیلات عالی گفت که امروز در ۳۳ ولایت کشور کانکور برگزار می‌شود و دانش‌آموزان متفرقه می‌توانند به تاریخ ۲۱ میزان در کابل در امتحان کانکور شرکت کنند.
او افزود، کسانی که در دو روز گذشته، بایومتریک نشده‌اند، در روز امتحان بایومتریک خواهند شد و هیچ‌کسی حق استفاده‌ی گوشی هوشمند را در جریان امتحان ندارند.
در همین حال شمار زیادی از دختران متقاضی که از ساحات مختلف ولایت هرات برای شرکت به امتحان کانکور به دانشگاه هرات آمده‌اند، از ناامنی و محدود شدن رشته‌های تحصیلی نگران هستند.
روبه‌روی دانشگاه هرات، نیروهای زیادی از طالبان با سلاح‌های در دست، دور و بر متقاضیان امتحان کانکون را محاصره کرده بودند.
آنان دختران را در یک صف طولانی راس ساعت ۱۲ ظهر ایستاد کرده و منتظر بودند که پسران امتحان شان را سپری کنند و تا دختران وارد امتحان شوند.
تمام تلاش افراد طالبان این بود که دختران و پسران در یک مکان قرار نگیرند و به آنان اخطار می‌دادند که به سمت همدیگر نگاه نکنند.
خبرنگار رسانه‌ی رخشانه که با شماری از این دختران صحبت کرده، آنان از روند امتحان کانکور رضایت چندانی نداشته و گفته‌اند که به دلیل سکتگی در برگزاری امتحان کانکور از سوی طالبان به انگیزه‌ی آنچنانی نداشته و آمادگی کافی برای سپری کردن امتحان را نداشته بودند.
آزیتا الکوزی دختر ۱۸ ساله‌ی است که او بخاطر ممنوعیت آموزش دختران به‌روی دختران بالاتر از صنف ششم از سوی طالبان و مشخص نبودن زمان برگزاری امتحان کانکور نتوانسته آن‌طور که می‌خواهد برای کانکور آمادگی بگیرد.
این دختر جوان بدون رضایت خانواده‌اش و به شکل پنهانی در روز اول امتحان کانکور در هرات شرکت کرده است.
او با چهره‌ی ناآرام و پُر از استرس گفت: «امروز بدون رضایت خانواده‌ی خود به امتحان کانکور آمدم، انفجار در مرکز آموزشی کاج باعث شد که خانواده‌ام بخاطر ناامنی مانع حضورم شوند.»
آزیتا تند تند حرف می‌زند و استرس در چشمانش نمایان است. قرار است تا یک ساعت دیگر امتحان شروع شود. او دل نگرانی دارد از این که اگر رشته‌ی دلخواه‌اش را انتخاب کند و نتواند آن را بخواند: «خبرنگاری را خیلی دوست دارم؛ اما جرأت نمی‌توانم این رشته را انتخاب کنم، شاید طالب نگذاشت که خبرنگاری بخوانم و اگر این رشته را انتخاب کنم، شانسم می‌سوزه.»
حضور نیروهای مسلح طالبان در اطراف دانشگاه هرات، نگرانی جدی برای دختران متقاضی ایجاد کرده بود.
آزیتا که نیز مخفیانه از خانواده‌اش برای شرکت در امتحان کانکور آمده، گفت: «امروز تنها آمدم و دو هفته با خانواده‌ی خود در جنگ بودم، حتی حاضر بودند مرا به دانشگاه خصوصی بفرستند اما اجازه نمی‌دانند به امتحان کانکور شرکت کنم؛ چون می‌گفتند، انتحاری می‌شود، پنهانی آمدم.»
این نگرانی‌های امنیتی سبب شده است که برخی از مادران دختران شان را تا دانشگاه هرات همراهی کنند.
جمیله سلطانی، زن ۴۵ ساله، مادر یکی از متقاضیان کانکور است. او با ترس و دلهره‌ی زیادی می‌گوید: «دخترم یک سال است که برای امتحان آمادگی گرفته، شب و روز درس می‌خواند، هر چی شب‌ها می‌گفتم بخواب، می‌گفت نه مه امتحان دارم. دخترم می‌گوید کتابش را به زمین نمی‌گذارد.»
این مادر که متاثر از حمله خونین بر مرکز آموزشی کاج در غرب کابل شده، گفت که هنگام ورود دخترش به صحن امتحان، دعا کرده که اتفاقی رخ ندهد و سالم به خانه‌اش برگردد.
این مادر تاکید به ادامه تحصیل دختران در افغانستان دارد و می‌گوید که دو دختر دیگرش را با قبول تمام چالش‌ها به دانشگاه فرستاده و اکنون اکثریت دختران تحصیل کرده از سوی طالبان «خانه‌نشین» شده‌اند.
جمیله می‌گوید، شوهرش روز مزدکار است و برای خانواده او دشوار بوده که از سه دخترش حمایت کند و آنان را به دانشگاه بفرستند: «ما قوی هستیم و زیر بار کسی نمیرویم، جهان از ما باید حمایت کنند.»
جمله گفت: «روزانه ۶۰ افغانی پول کرایه‌ی موتر دخترم میشد به کورس امتحان کانکور می‌رفت، پول چپتر و قلم او هم است، با ای قسم مشکلات دختر خود را می‌فرستم به دانشگاه، باید اجازه بدن، دخترها درس بخوانن.»
با این همه شمار دیگری از متقاضیان کانکور از ولسوالی‌های دور دست هرات برای سپری کردن امتحان کانکور آمده‌اند.
لایقه محمدی دختر ۱۸ ساله‌ای که در گوشه‌ی از دیوار دانشگاه هرات نشسته و با سراسیمگی کتابچه‌ی فرم سوالات کانکور را ورق می‌زند و با دلهره‌گی می‌خواند.
او از ولسوالی انجیل آمده و می‌گوید، بخاطر مشکلات اقتصادی و ناامیدی از برگزاری امتحان کانکور فقط دو ماه برای امتحان آمادگی گرفته است.
لایقه بعد از طی نمودن دو ساعت راه طولانی از ولسوالی انجيل خودش را به مرکز شهر رسانده تا در این امتحان سرنوشت ساز شرکت کند.
او گفت: «ما پارسال وقتی که فرم کانکور را پُر کردیم، طالبان مانع مکتب رفتن دختران شد، ما خیلی ترسیدیم، بی‌انگیزه شدیم و گفتیم درس خواندن بی‌فایده است. اگر امروز نتیجه‌ی خوبی نگیریم، مقصر دولت{طالبان} است.»
به گفته خانم محمدی از مکتب او ۲۵ دانش‌آموز از صنف ۱۲ فارغ شدند که از میان این تعداد تنها شش نفر به امتحان کانکور امسال شرکت کرده‌اند.
با این همه دخترانی که امروز کانکور خود را سپری کرده اند می‌گویند، طالبان بر خلاف ادعای شان آنان را از رشته‌های زیادی محروم کرده‌اند.
فاطمه خاوری، دختر ۱۷ ساله‌ای که امروز امتحان کانکور را سپری کرده است، می‌گوید: «طالبان در کنار حذف رشته‌های زراعت، وترنری و اکتشاف معادن، دختران را از رشته‌های انجینیری، ژورنالیزم و حسابداری نیز محروم کرده‌اند.»
فاطمه اضافه می‌کند، که حذف رشته‌ها باعث سگتکی در جریان امتحان شد و زمانی که آنان از حذف رشته‌ها شکایت کردند، “به ما گفتند شما تعیین کننده‌ی رشته‌ها نیستین، رشته‌ها زیاد است، یکی حذف شده، پس دیگری را انتخاب کنید.”
خانم خاوری از تعصبات قومی نیز در جریان امتحان شکایت دارد و می‌گوید: «ما دخترای هزاره وقتی از انتظامات سوال می‌کردیم جواب نمی‌دادند، اما با دخترای اقوام دگه خوب بودند، وقتی که انتخاب رشته کردیم هم با ما همکاری صورت نگرفت و رفتارهای بدی داشتند.»
امتحان کانکور در ۳۳ ولایت کشور امروز و فردا ادامه دارد.
