شیرین یوسفی
گروه طالبان که در یک سال اخیر به هزاران دختر دانشآموز اجازهی مکتب رفتن نداده، اخیرا از دانشآموزان صنفهای ۱۲ در یک جلسه از تمامی مضمونها امتحان گرفته است.
شماری از دانشآموزانی که در کابل امتحان صنف دوازدهمشان را سپری کرده اند، مشکلات و ناامیدیهای خود در پی این امتحان را با رسانه رخشانه در میان گذاشته اند. به گفتهی این دانشآموزان، آنها که بیشتر از یک سال آموزشی از درسهای شان دور بوده اند، امتحان قناعتبخشی را سپری کرده نتوانسته اند.
الهه، دانشآموز صنف دوازدهم لیسه زینب کبرا در غرب کابل است. او میگوید که بدون آمادگی به امتحان رفته و از اینکه در طول سال مکتبها بسته بوده، بخش سوالهای ریاضیات را نتوانسته حل کند. «دو روز پیش خبر شدم که امتحان میگیرند. استرس داشتم. اصلا نمی فهمیدم که زودتر کدام مضمون را بخوانم. سوالات هم مشکل بود. همصنفیهایم کاملا ناامید بودند. درسهای یکساله را نمیشد در یک شب بخوانیم و امتحان بدهیم، بهخصوص اینکه مه خودم ریاضی را اصلا نخوانده بودم.»
وزارت معارف طالبان مدت سه ساعت را برای امتحان در نظر گرفته بود و در این مدت از افزون به 10 مضمون امتحان گرفته شد. دانشآموزان میگویند که همه به دلیل اینکه مدت زیادی از درس محروم بوده اند، مایوس و نگران بودند.
الهه که 18 سال عمر دارد و اول نمره صنفاش است، همه ساله بدون رفتن به کورسهای شخصی با درس استادان مکتباش اول نمره میشد؛ اما امسال با بسته بودن مکتب و اقتصاد ضعیف خانوادهاش، کورسهای شخصی را نیز تعقیب کرده نتوانسته است. او میگوید که با سقوط افغانستان به دست طالبان، رویاهای او نیز از بین رفته است. «همیشه دوست داشتم یونیفورم نظامی بپوشم و با رتبه بالای نظامی خدمت کنم. وقتی کابل سقوط کرد، مکتب بسته شد و نظام از بین رفت، آرزوهای مه هم نابود شد. حالا هیچ وقت نمیتوانم لباس نظامی بپوشم. این خیلی دردآور است.»
از سویی هم، شماری از دانشآموزان در کابل میگویند که افراد طالبان در زمان امتحان در صنفهای آنان حضور داشتند که این هم باعث ترس و نگرانی آنان شده بود.
شبانه، 17 ساله و دانشآموز لیسه ملکه ثریا در کابل است. او میگوید که حضور طالبان باعث ترس او هنگام امتحان شده بود. او به همین دلیل نتوانسته است تا به سوالهای امتحاناش تمرکز کند. «طالبان با سلاح داخل صنفها شدند و نظارت میکردند. هر لحظه فکر میکردم که شاید فیرکنند. عجله داشتم که زود ورقام را بدهم و از مکتب بیرون شوم. اکثر همصنفیهایم ترسیده بودند.»
عایشه یکی دیگر از دانش آموزان این لیسه نیز میگوید که دخترانی که حجاب مورد نظر طالبان را نداشتند، اجازهی داخل شدن به مکتب به آنها داده نشد. مطابق دستور طالبان، دختران باید حجابهای سیاه بلند با ماسک و یا نقاب میپوشیدند.
امتحان دختران صنف دوازدهم در حالی گرفته شد که شماری از دانشآموزان در صحبتشان با رسانه رخشانه گفته اند که حتا به مواد درسی دسترسی نداشته اند.
مهدیه، دانشآموز لیسه آصف مایل در کابل میگوید که برای آمادگی امتحان کتاب نداشته است. «دَ دو روز نمیشه که درس تمام سال ره بخوانیم. مه فقط کتابهای تاریخ و بیولوژی را داشتم. از محتوای اکثر کتابها خبر نداشتم. سوالها هم بسیار مشکل بود.»
بیش از 400 روز از بسته ماندن مکتبهای دخترانه به دستور طالبان گذشته است. به رغم فشارهای زیاد بینالمللی، طالبان هنوز زیر بار بازگشایی مکتبهای دخترانه نرفته است.
مهتاب، 18 ساله و دانشآموز مکتب چهل دختران در کابل است. او با نگرانی میگوید که تجربهی تلخ از امتحان داشته و نتوانسته تمامی سوالاتش را جواب بگوید. «سه ساعت بدون وقفه امتحان بود. بعد از دو ساعت از بس که استرس داشتم پیش چشمانم سیاهی میکرد. میخواستم از صنف بیرون شوم و کمی هوای تازه بگیرم اما استاد برایم اجازه نداد، بهخاطری که از نفرهای طالبان نیز ممیز بود. نمیفهمم که آینده مه چه خواهد شد.»
طالبان در کنار تمامی محدودیتها در امتحان در شماری از مکتبها عکسهایی را که برای شهادتنامه (گواهینامه) دانشآموزان خواسته بودند به دلیل بی حجاب بودن و نپوشیدن چادر سیاه در عکس رد کرده که باعث سرگردانی دانشآموزان شده است.
زهرا، دانشآموز لیسه زینب کبرا میگوید که او به دلیل اینکه کمی موهایش در عکس از چادرش بیرون زده بود، عکساش از سوی اداره مکتب رد شده و باعث شده تا یک ساعت دیرتر به امتحان برسد. «نو ورق امتحان ره گرفته بودم که نگران ما آمد و گفت که عکسات مناسب نیست. زود برو دیگه عکس بگیر. دیگه کلا درسها از پیشم رفت. تا برگشتم و عکس با حجاب گرفتم، یک ساعت ناوقت شد و تمام امتحانم خراب گذشت.»
مینا، 17 ساله و دانشآموز لیسه رابعه بلخی است. او میگوید که این امتحان، تلخترین تجربهی زندگیاش بوده و از اینکه نتوانسته بیشتر سوالهایش را پاسخ دهد، نگران است. «وقتی سوالات فزیک و کیمیا ره حل میکردم، هیچچیزی نمیفهمیدم. بغض گرفت که چطور در حالی که یک روز درس نخواندم 14 مضمون ره امتحان بدهم؟»
روشن نیست که چرا طالبان چنین تصمیمی را گرفته است. مهرماه، دانش آموز لیسه گلخانه به این نظر است که طالبان میخواهد دختران بدون ظرفیت و توانایی وارد دانشگاه شوند. «به نظر من این اقدام طالبان کاملا بیمعنا بود. ما چگونه میتوانیم امتحان کانکور بدهیم و به رشتههای دلخواه خود تحصیل کنیم، در حالی که یک روز به مکتب نرفتیم.»
در همین حال، شماری از کارشناسان آموزش و پرورش، این اقدام طالبان را سیمبولیک میدانند و میگویند که ارتقای دختران بدون اینکه آنها در صنف حضور فزیکی داشته باشند، کیفیت آموزش را از بین میبرد. این کار طالبان خاک زدن به چشم دختران است.
میوند سالار، کارشناس آموزش و پرورش و مدیر یک مکتب، در مصاحبهی تلفنی با رسانه رخشانه گفت که اقدام طالبان، خلاف اصول آموزش و پرورش است. «یک شاگرد که روی کتاب را باز نکرده باشد و نداند که در کتاب چه گفته شده، چگونه امتحان بدهد؟ در آموزش، باید ارزیابی صورت بگیرد، امتحان چهارونیم ماهه باشد و بعدا ارتقا. اداره طالبان میخواهد بگوید که مخالف آموزش دختران نیست؛ در حالی که نبود حضور فزیکی دختران در صنف، خود مخالفت است.»
ابوالفضل رضایی، جامعهشناس و فعال اجتماعی به این باور است که طالبان به حقوق برابر زن و مرد باور ندارد. به زنان حق آموزش قایل نیست. به باور رضایی، طالبان در پی هراقدامی که در خصوص آموزش زنان انجام میدهد، به دنبال کسب امتیاز سیاسی است.
او در این زمینه افزود: «اگر گاهی آنها وعدههایی برای باز کردن مکتبهای دخترانه و یا هرچیزی دیگری میدهند، معنایش این است که میخواهند، امتیاز سیاسی کسب کنند. اکنون آنها با برگزاری آزمونهای بدون آموزش، میخواهند بیشتر از این مساله نفع سیاسی ببرند، چون جهان در خصوص آموزش زنان حساس است.»
