زیبا بلخی
از زمان تسلط طالبان بر افغانستان مکتب‌های دخترانه در ولایت بلخ فعال است. در نزدیک به 11 ماه گذشته که طالبان بر آموزش دختران بالاتر از صنف ششم ممنوعیت وضع کرده‌اند، دختران در ولایت بلخ از صنف اول تا 12 مکتب رفته‌اند.
منابع به رسانه‌ی رخشانه می‌گویند، دختران در مکتب‌ها مجبور به پوشش حجاب مورد نظر طالبان شده است. یک منبع گفته است: «پوشیدن چپن سیاه و دراز با آستین گشاده، عدم استفاده از کمربند، استفاده از روبند، دست‌کش و جوراب از مواردی اند که دختران باید برای ادامه آموزش از این قوانین سخت‌گیرانه پیروی کنند.»
دختران که در این گزارش با آن‌ها گفت‌وگو شده می‌گویند، انتظار دارند که طالبان در کل افغانستان دروازه‌های مکاتب دخترانه را باز کنند.
براساس اطلاعات حکومت پیشین افغانستان، ولایت بلخ دارای ۷۰۳ مکتب است که نیمی از دانش‌آموزان آن را دختران تشکیل می‌دهند.
« بسیار خوشحال هستم»
دختران بالاتر از صنف ششم در ولایت بلخ در حالی اجازه رفتن به مکتب را دارند که در ولایت‌های دیگر دختران به دلیل ممنوعیت آموزش از سوی طالبان خانه‌نشین هستند.
نسیمه* ۱۷ساله دانش‌آموز صنف نهم در مکتب لیسه خالد ابن ولید در شهر مزارشریف است. او میگوید، انتظار دارد که تمام مکتب‌های دخترانه در افغانستان باز شود: «از زمان که طالبان روی‌کار آمده ما به مکتب میایم و می‌رویم. آرزو می‌کنم که همیشه مکتب ما باز باشد و آرزوی این را دارم که در دیگر ولایت‌ها هم دخترا همین قسم بتوانند درس بخوانند بخاطر که حضرت محمد(ص) میگوید باید همه‌گی بیاموزند.»
قراربود طالبان اجازه دهند که مکتب‌های دخترانه در اول سال جاری خورشیدی بازگشایی شود. اما این گروه به بهانه‌ی تصمیم‌گیری در مورد لباس دانش‌آموزان دختر و آموزگاران زن مطابق با «قوانین شرعی و سنتی افغانستان» وعده خلافی کردند.
نازنین* دانش‌آموز صنف دهم در مکتب لیسه نسوان ستاره شهر مزارشریف در گفت‌وگو با رسانه‌ی رخشانه میگوید: «من بسیار خوشحال هستم از این که مکتب در مزارشریف باز است و دختران می‌توانند تا صنف ۱۲ درس بخوانند.»
نادیه* ۱۸ ساله دانش‌آموز صنف دوازدهم در مکتب گوهرخاتون شهر مزار میگوید: «ترس در دل ما وجود دارد. ما تا هنوز کدام تضمین کلی یا منبع اعتباری درست نداریم که ما بگویم ما می‌توانیم همین قسم ادامه بدهیم. ما کانکور پیش‌رو داریم این که از ما امتحان گرفته می‌شود یا نه، نگران هستیم.»
شماری از دانش‌آموزان در بلخ در کنار حس خوشحالی که از فعال بودن مکتب‌های شان دارند از رعایت قوانین سخت‌گیرانه حجاب شکایت دارند.
آنان می‌گویند، در هوای گرم تابستان بلخ پوشیدن روبند کار طاقت‌فرسایی است. فاطمه* یکی از دانش‌آموزان صنف ۱۱ در مکتب لیسه نسوان خراسان در شهر مزارشریف گفت: «در هوای گرم مزار که گاهی گرمی به ۴۹ و ۵۰ درجه هم می‌رسد پوشیدن روبند بسیار مشکل است. هوا خیلی گرم است و هم این که روبند هم سیاه و چپن ما هم سیاه است و رنگ سیاه بیش‌ترآفتاب را جذب می‌کنند. حتا در بعضی مکاتب باید دست‌کش هم بپوشی در غیر آن اجازه داخل شدن به مکتب را نمی‌دهند و این ما را بسیار اذیت می‌کند.»
او افزود:«اما هیچ چیزی مانع رفتن ما به مکتب نخواهد شد. ما همین حجاب را هم با تمام سختی‌هایش قبول داریم اما کافیست اجازه دهند به تحصیل ما ادامه دهیم.»
یک آموزگار در ولایت بلخ به رسانه‌ی رخشانه گفته است که آموزش در مکتب‌های دختران از صنف اول تا 12 به گونه‌ی عادی جریان دارد. او که نمی‌خواهد نامی از او در گزارش ذکر شود، گفت: «ما با شوق و علاقه میاییم درس می‌دهیم. روزهای اول بسیار تعداد شاگردان کم بود، چون ترس داشتند، نمی‌آمدند به مکاتب. اما حالا دیدند وضعیت امنیتی خوب است تمام شاگردان ما فعلا حاضر هستند.»
چرا مکتب‌های دخترانه در بلخ باز است؟
دلیل این مورد هنوز روشن نیست. نهادهای مسوول طالبان حاضر نشدند در این مورد توضیح دهند. منابع به رسانه‌ی رخشانه گفته‌اند که ریاست معارف طالبان در ولایت بلخ طی پیام صوتی به مدیران مکتب‌ها و آموزگاران هشدار داده است تا از گفت‌وگو با رسانه‌ها در این مورد خود داری کنند.
یک منبع به رسانه‌ی رخشانه که نخواست هویت‌اش فاش شود میگوید: «هیاتی ریاست معارف بسیار سخت گرفته و گفته اند بسیار جنجال‌برانگیز می‌شود در صورتی که شما با کدام رسانه صحبت کنید.»
اما سید عبدالحمید صفوت، استاد دانشگاه و فعال مدنی در بلخ در این مورد میگوید، والی طالبان برای ولایت بلخ نگاه متفاوتی نسبت به آموزش دختران با سایر مسوولان طالبان دارد: «ابوحمزه تلویحن گفته است تا زمانی که والی بلخ باشد اجازه نخواهد داد کسی مکاتب را ببندد.»
هم‌چنان دلیل دیگر این مورد طالبان از نظر آقای صفوت بر می‌گردد به این مساله: «طالبان حساسیت شرایط را در بلخ درک کرده‌اند. اگر در روزهای نخست به چنین اقدامی دست نمی‌زدند احتمال تقابل با مردم نظر به تجارب دور اول حضور طالبان در شمال وجود داشت.»
در حال حاضر افغانستان یگانه کشوری در جهان است که در آن دختران از حق آموزش محروم هستند. روشن نیست که طالبان چه زمانی دست از ممنوعیت آموزش دختران در افغانستان بر می‌دارند.
سهیل شاهین، رییس دفتر سیاسی طالبان در قطر، چند روز قبل در گفت‌وگو با یک رسانه بین‌المللی گفته بود، نمی‌تواند بگوید چه‌زمانی مکاتب به روی دختران باز خواهد شد. او گفته است امیدوار است این مساله در روشنی اصول و ارزش‌های اسلامی حل شود.
