الهه رسا
زندگی‌اش با ترس از بازداشت و اخراج اجباری از پاکستان تنیده شده؛ تا جایی‌که خود و دختر هفتسالهاش را در حصار خانه زندانی کرده است.
مبارکه اکبری ۳۰ ساله، زن معترض اهل افغانستان بیش از هشت ماه می‌شود که با دختر هفتسالهاش از زیر حاکمیت طالبان فرار کرده و در یک اتاق کرایه‌ای در کویته‌ی پاکستان زندگی می‌کند. او ادعا می‌کند، بعد از سقوط افغانستان به دست گروه طالبان، از زنده و مرده‌ی شوهرش که عضو ارتش افغانستان بوده، خبری ندارد.
مبارکه می‌گوید، سند اقامت قانونی در پاکستان ندارد. برای همین او و دختر هفتسالهاش روزها است که در اتاق محبوس هستند و تا مجبور نشوند، از خانه خارج نمی‌شوند: «من و هزاران زن دیگر برای حفظ جان خود به این‌جا[پاکستان] پناه آوردیم؛ اما دولت پاکستان بدون تفکیک در میان مهاجرانی که جان شان درخطر است، در صورت عدم ارایه‌ی اسناد معتبر مرد، زن و کودک را با خود به حوزه برده و بدون تعیین مهلت آن‌ها را به اجبار از پاکستان اخراج می‌کند.»
دولت پاکستان در ۳۱ اکتوبر از آغاز روند جدیدی از اخراج پناه‌جویان و مهاجران افغانستان از این کشور خبر داد. وزارت داخله‌ی این کشور بعد از ختم ضرب‌الاجل یک‌ماهه برای خروج مهاجران افغان از پاکستان، طی فرمانی به مالکان خانه‌ها در این کشور دستور داد که حق دادن خانه به مهاجران افغانستان را ندارند.
منابع در پاکستان می‌گویند، مالکین مسافرخانه‌ها و خانه‌ها از ترس پولیس پاکستان به مهاجران اجازه‌ی بودباش نمی‌دهند و اکثر خانواده‌ها در هوای سرد روزگار خود را بدون داشتن سرپناه می‌گذارنند.
آنجلینا جولی، ستاره‌ی مشهور سینمای جهان و سفیر حسن نیت سازمان ملل متحد می‌گوید که اخراج مهاجران و پناه‌جویان اهل افغانستان از پاکستان، یک تراژدی جدید در تاریخ طولانی رنج مردم افغانستان است.
این ستاره‌ی مشهور سینمای جهان است: «پاکستان برای چندین دهه حامی بسیاری از خانواده‌های مهاجر افغان بوده است. من متأسفم که آنان به‌طور ناگهانی پناهندگانی را که با واقعیت‌های غیرممکن افغانستان امروز در تلاش برای زنده ماندن هستند، اخراج می‌کنند؛ جایی که زنان دوباره از همه‌ی حقوق و امکان تحصیل محروم شده‌اند، بسیاری از زنان در زندان هستند و یک بحران انسانی عمیق وجود دارد.»
مبارکه می‌گوید: «من در اکثر مواقع در خانه‌ای که کرایه گرفتم، نیستم و به محض اطلاع از جست‌وجوی مهاجران توسط پولیس پاکستان، خانه‌ی خود را ترک کرده و خود را به مناطقی که کم‌تر نظامیان پاکستانی در منطقه گشت‌زنی می‌کنند، می‌رسانم.»
هم‌زمان با این، مبارکه مدعی است که نیروهای پولیس پاکستان علاوه بر اخراج اجباری، به توهین و تحقیر و حتا باج‌گیری از مهاجران افغان اقدام کرده‌اند.
او می‌گوید: «یک‌تن از مهاجران به‌دلیل عدم ارایه‌ی اسناد و مدارک معتبر مهاجرت، مورد بازرسی پولیس پاکستان قرار گرفته و پولیس مبلغ یک‌صد هزار روپیه پاکستانی نقد از وی اخاذی کرده و او هم مجبوراً برای نجات جانش این مبلغ را پرداخت کرده است.»
در همین‌حال، سازمان عفو بین‌الملل از پاکستان خواسته تا روند بازداشت، اخراج و آزار و اذیت گسترده‌ی مهاجران افغان در خاک این کشور را«فورا» متوقف کند.
فعالین حقوق زن و زنان معترض نیز از برخورد دولت پاکستان با مهاجران افغان انتقاد می‌کنند. آن‌ها می‌گویند، از روی ناچاری و برای حفظ جان خود به پاکستان رفته‌اند.
عکس: ارسالی به رسانه‌ی رخشانه
شیرین فیضی ۵۷ ساله، در وضعیت مشابه با مبارکه اکبری در شهر اسلام‌آباد پاکستان زندگی می‌کند. او می‌گوید، مالکان خانه‌ها از ترس پولیس پاکستان برای مهاجران فاقد اسناد معتبر اجازه‌ی اقامت نمی‌دهند و مهاجران مجبور اند تا در مناطقی دورافتاده از شهر، خانه‌هایی با امکانات اندک بودوباش برای خود کرایه کنند.
او می‌گوید: «با همکاری یک تن از باشند‌گان پاکستان در منطقه‌ی چتا بختور خانه‌ی سه‌اتاقه را کرایه گرفتم که فاقد امکانات اولیه مثل آب آشامیدنی و گاز است.»
شیرین تصریح می‌کند، بیش‌تر مهاجران افغان از ترس خطر اخراج، از اتاق‌های خود بیرون نمی‌شوند و نمی‌توانند کاری انجام دهند: «خودتان فکر کنید، وقتی ما نتوانیم به سر کار برویم، چگونه مصارف کرایه‌ی خانه و خورد و خوراک خانواده‌ی خود را پیدا کنیم؟ شرایط زندگی برای مهاجران در پاکستان بسیار دشوار شده است.»
شیرین ساکن اصلی ولایت فراه در غرب افغانستان است که مدت پنج‌سال تجربه‌ی کار در دادستانی کل افغانستان را دارد. این زن دادستان در حالتی به دادستانی کل راه یافت که در دوران بیست‌ساله‌ی دولت پیشین، فجیع‌ترین خشونت‌ها در زادگاهش اتفاق می‌افتاد.
او می‌گوید، در دوران ماموریتش پرونده‌های خشونت علیه زنان از شهر و ولسوالی‌های شهر فراه را کار می‌کرده و این موضوع باعث شده تا وی در تیررس حملات انتقام‌جویانه قرار داشته باشد.
این دادستان پیشین می‌گوید، با فروش تمام جایدادش در ولایت فراه توانسته است که خودش را به پاکستان برساند و در صورت برگشت دوباره به کشور، هیچ جایی برای زندگی‌کردن ندارد.
او در تاریخ ۱۵ اپریل ۲۰۲۲ از ترس حملات انتقام‌جویانه‌ی گروه طالبان و مجرمین آزاد شده از زندان مجبور به ترک افغانستان شد. او می‌گوید، حدود چهار ماه می‌شود که مهلت زمانی ویزای اقامت‌اش ختم شده و با وجود درخواست‌های متعدد، تا کنون ویزای او و خانواده‌اش صادر نشده و آنان توانایی خرید ویزا از طریق بازار سیاه را ندارند.
پناه‌جویان افغان از خانه و کاشانه دست شسته و تلاش دارند تا حقوق و آزادی‌های از دست‌رفته‌ی شان را در جغرافیای امن دیگر و با زبان و فرهنگ بیگانه جست‌وجو کنند؛ هدف این پناه‌جویان زندگی دایمی در پاکستان نیست. آن‌ها پاکستان را تنها دهلیز رسیدن به کشورهای امن اروپایی و امریکایی می‌دانند.
صبریه[مستعار] ۳۲ ساله، سابقه‌ی کار به عنوان آمر دادستانی مبارزه با جرایم خشونت علیه زنان را دارد. او بعد از سقوط حکومت به‌دست گروه طالبان، از زادگاهش فرار کرده و برای مدتی در کابل زندگی کرد. او ترجیح می‌دهد تا نام زادگاهش در این گزارش ذکر نشود.
صبریه برای گرد‌آوری زنان معترض در قالب یک گروه و برگزاری برنامه‌های دادخواهی در اوایل سال ۲۰۲۲، جنبش اعتراضی زنان«پنجره‌ی امید» را به گونه‌ی مخفیانه تاسیس کرده و سه گردهمایی اعتراضی خانگی را علیه سیاست‌های طالبان در برابر زنان، در خانه‌اش برگزار کرد.
در همین‌حال، صبریه در آگست ۲۰۲۳ از ترس افشاء شدن هویت واقعی‌اش و با اطلاع‌یابی از تعقیب زنان معترض بوسیله‌ی گروه طالبان، افغانستان را ترک کرده و به پاکستان پناه برده است.
او می‌گوید: «بعد از بازتاب گسترده‌ی برنامه‌ی اعتراضی در خانه‌اش در شش آگست و آتش‌زدن پرچم طالبان، از طریق همسایه‌های خود اطلاع یافتم که گروه طالبان در صدد گرفتاری یک زن معترض هستند، شام همان روز با پوشش چادری افغانستان را ترک کردم.»
طالبان تا کنون دست به بازداشت گسترده‌ی زنان معترض به هدف خاموشی صدای اعتراضی آن‌ها در افغانستان زده‌اند. تجربه‌ی زنان معترض از بازداشت‌گاه و زندان طالبان نشان می‌دهد که این گروه از هیچ نوع برخورد خشونت‌آمیز با زنان زندانی دریغ نکرده‌اند.
بعد از پایان مهلت ویزای صبریه در اول نوامبر، او و خانواده‌اش در معرض اخراج اجباری از پاکستان قرار دارند: «هرچند من با ویزای معتبر وارد پاکستان شدم و دو مرتبه برای تمدید ویزا درخواست کردم؛ اما به‌دلایل نامشخص درخواست‌ام رد شده، اگر به دروازه‌ی خانه‌ام بیایند، سندی برای نشان دادن ندارم.»
طبق آمار وزارت مهاجران طالبان، تنها در روز ۲۰ عقرب بیش از شش‌هزار تن مهاجر افغان از طریق مرز تورخم و سپین‌بولدک از پاکستان وارد افغانستان شده‌اند؛ اما در تصاویر و ویدیوهایی که نشر شده، به نظر می‌رسد که دامنه‌ی اخراج مهاجران گسترده‌تر است.
این وزارت در حساب کاربری خود در شبکه‌ی اجتماعی ایکس نوشته که ۳۳۱ خانواده که شامل یک‌هزار و ۷۹۴ تن می‌شود، به‌گونه اجباری از پاکستان از طریق مرز تورخم ننگرهار وارد افغانستان شده‌اند.
طاهره ناصری ۲۷ ساله، فعال حقوق زنان و بنیان‌گذار جنبش اعتراضی زنان به‌سوی آزادی، به‌دلیل مخالفت آشکار علیه ایدیولوژی طالبان و حضور او در اعتراضات خیابانی و خانگی، کنفرانس‌ها و رسانه‌ها علیه طالبان و سیاست‌های شان، مجبور شد تا کشور را ترک کرده و راه مهاجرت را در پیش گیرد.
او در نیمه‌شب ۲۴ فبروری ۲۰۲۲ از ترس بازداشت و زندانی شدن بوسیله‌ی گروه طالبان، با پوشش حجاب سیاه و بلند، از ایست‌های بازرسی طالبان عبور کرد و خود را به پاکستان رساند. او می‌گوید، زنان معترض مانند هزاران مهاجر دیگر در پاکستان، با ده‌ها مشکل دست به گریبان اند و ترس از بازداشت و اخراج اجباری استرس مضاعفی برای زنان ایجاد کرده است: «زندگی در پاکستان برای من و پسرم تغییرات منفی زیادی ایجاد کرده است؛ اما نمی‌دانم که تا چی زمانی باید با این وضعیت کنار بیایم. من و هزاران زن معترض و فعال حقوق زن نظر به جبر زمانه و یا تهدید به قتل، زندانی‌شدن و آزار و اذیت مجبور شده‌ایم تا حفظ جان خود را ترجیح داده و راه مهاجرت را در پیش گیریم.»
در همین‌حال، طاهره ناصری از بی‌توجهی سازمان‌های مهاجرتی نسبت به مهاجران افغان شاکی است و می‌گوید که در پاکستان در«بی‌سرنوشتی» به‌سر می‌برند و بارها برای دریافت کارت مهاجرت به سازمان ملل در تماس شده‌اند؛ اما تا اکنون نتایج ملموسی دریافت نکرده‌اند.
زهره واحدی اختری ۳۶ ساله، یک زن معترض دیگر، می‌گوید: « ۱۷ ماه می‌شود که به خاطر تهدیدات امنیتی با خانواده‌ی هفت‌نفری خود به پاکستان آمدم. مهلت ویزای من به اتمام رسیده؛ اما با درخواست‌های پی‌هم موفق به تمدید ویزای خویش نشده‌ام.»
زهره که با حضور در اعتراضات خیابانی در شهر کابل دو مرتبه توسط نیروهای طالبان بازداشت و زندانی شده، می‌گوید، به خاطر ترس از تهدیدهای بیش‌تر افغانستان را ترک کرده است: «ابتدا در جریان اعتراضات خیابانی در تاریخ ۲ سپتامبر ۲۰۲۱ من و جمعی از زنان معترض را در زیر زمینی عزیزی‌بانک زندانی کردند و من برای عدم شرکت در اعتراضات و رسانه‌ها، تعهدخط طالبان را امضاء نمودم و بعدا به‌دلیل عدم رعایت تعهدخط، مدت سه‌روز از تاریخ ۱۵ الی ۱۷ نوامبر در زندان طالبان مورد شکنجه و آزار و اذیت قرار گرفتم.»
زهره مانند صدها مهاجر دیگر افغان در پاکستان، نزدیک به دو سال است که در بی‌سونوشتی به‌سر می‌برد. او می‌گوید، حالا خطر اخراج از پاکستان بیش‌تر از گذشته زندگی او و ده‌ها زن معترض و مخالف محدودیت‌های طالبان را در ابهام و ترس قرار داده است: «در مدت هشت‌ماه به همراه اعضای فامیل خود شب و روز در اعتراضات اشتراک داشتیم تا صدای خود را به گوش سازمان ملل و کشورهای مهاجرپذیر برسانیم؛ اما کدام جواب مثبت دریافت نکردیم و در آخر هم با خشونت پولیس دادخواهی ما به پایان رسید و ما را مجبور به ترک ساحه کرده‌اند.»
به رغم واکنش‌های زیاد علیه اخراج پناه‌جویان افغان از پاکستان توسط دولت این کشور، تا کنون دولت پاکستان از تصمیم خود منصرف نشده و روزانه صدها مهاجر افغان را به گونه‌ی اجباری به افغانستان برمی‌گرداند.
