سالک
هم‌زمان با فرا رسیدن دهه‌ی محرم و روز عاشورا، طالبان محدودیت‌های گسترده‌ای بر برگزاری مراسم عزدارای در نقاط مختلف افغانستان وضع کردند؛ اما در این میان، زنان و دختران در کابل از عاشورا به گونه‌ی متفاوتی گرامی‌داشتند.
صبح روز عاشورا، دسته‌های عزاداری زنان از طرف برچی در غرب کابل به مقصد زیارت سخی حرکت کردند که این راهپیمایی زنان با برخوردهای خشونت‌آمیز نیروهای طالبان مواجه شد.
منابعی از میان دسته‌های عزاداری دختران و زنان در کابل به رسانه‌ی رخشانه گفته‌اند، شماری از این دختران از سوی طالبان با شلاق و قنداق تفنگ، لت‌وکوب و متفرق شدند.
بصیره بیگ‌زاد، عضو جنبش زنان مفتدر افغانستان و یکی از شرکت‌کنندگان در این راهپیمایی می‌گوید، حوالی ساعت ۹:۰۰ صبح روز عاشورا در حدود ۳۰۰ زن و دختر از سمت برچی به مقصد زیارت سخی با پای پیاده و با شعارهای عاشورایی به راه افتادند.
بصیره می‌گوید: «ما[دختران] به کوته سنگی رسیدیم که نیروهای طالبان چهار طرف ما را گرفتند. آن‌ها از ما خواستند که باید پراکنده شویم و به تکیه‌خانه‌های برچی برگردیم.»
او می‌گوید که برخورد طالبان با دختران بسیار خشونت‌بار و توهین‌آمیز بود: «آن‌ها[طالبان] به ما گفتند که شما دخترا ره چه به عزاداری، شما بسیار بی‌حیا هستید و اصلا عفت ندارید.»
بصیره می‌گوید، دختران با شجاعت تمام به شعاردادن شان ادامه دادند و از گوش دادن به حرف‌های نیروهای طالبان امتناع کردند.
بصیره بیگ‌زاد می‌افزاید، دو سال است که زنان افغانستان با«تبعیض جنسیتی هدف‌مند» مواجه هستند و به‌خاطر خشونت طالبان و ترس از بازداشت از سوی نیروهای این گروه، حتا صدای خود را نمی‌توانند بلند کنند: «ما به این دلیل از عاشورا در خیابان تجلیل کردیم تا به آن‌ها بفهمانیم که ما هم در اجتماع سهم داریم.»
بصیره گفته است: «بالاخره نیروهای طالبان به خشونت متوسل شدند و با شلاق و قنداق تفنگ زنان و دختران را بسیار لت کردند. شماری از دختران پراکنده شدند. همان لحظه یک دسته‌ی عزاداری شامل مردان و زنان که از کارته‌ی سخی به سمت برچی می‌رفتند، رسیدند و ما با آن دسته یک‌جای شده و به همراه آن‌ها دوباره به سمت برچی حرکت کردیم.»
طالبان امسال در روز عاشورا شبکه‌های مخابراتی و خدمات انترنتی را در شهرهای کابل و مزار شریف غیرفعال کردند. سخنگوی اداره‌ی اترا یا تنظیم خدمات مخابراتی افغانستان، در صحبت با دویچه‌وله دلیل این اقدام را تامین امنیت برگزاری مراسم عاشورا گفته است.
بصیره می‌گوید، در مدت دونیم تا سه ساعت که آن‌ها در جاده‌ها بودند، نیروهای طالبان دست‌کم ۱۰ بار تلاش کردند که دسته‌ی عزاداری آن‌ها را متفرق کنند: «پس از لحظاتی در ایستگاه «مهتاب‌قلعه»، از مربوطات دشت برچی نیروهای طالبان دوباره ما را محاصره کرده و به فیرهای هوایی شروع کردند تا دسته‌ی عزاداری که دختران تشکیل داده بودند را متفرق کنند… بار بار رنجر را پیش روی ما ایستاد کردند و سعی کردند به بهانه‌های مختلف از جمله ترس از داعش و انفجار ما را پراکنده کنند؛ اما هیچ‌کس کوچک‌ترین اعتنایی به حرف‌های آن‌ها[طالبان] نکرد.»
این اقدام زنان و دختران در کابل از سوی کاربران در شبکه‌های اجتماعی تحسین شده است. بسیاری از کاربران این اقدام را به ستوه آمدن زنان از محدودیت‌های طالبان تفسیر کرده‌اند.
معصومه خاوری، عضو مجلس نمایندگان حکومت پیشین در صفحه‌ی توییتر خود با تعریف و تمجید از اقدام زنان و دختران در کابل، آن‌ها را«زینب‌های غرب کابل در ظهر عاشورا» خوانده است.
نصرالله صادقی، فعال اجتماعی نیز با استقبال از راهپیمایی زنان و دختران نوشته است که زنان تحت حاکمیت یزیدیان(طالبان) با جرات و شجاعت، دلیرانه به خیابان‌ها آمده و زینب‌وار پیام‌رسان و مدافع مراسم عاشورایی خود شدند.
در ویدیوهایی که در شبکه‌های اجتماعی به نشر رسیده نیز دیده می‌شود که نیروهای طالبان عزاداران را سرکوب می‌کنند.
گفتنی است که دهه‌ی محرم امسال از آغازین روزها با محدودیت‌های شدید از سوی نیروهای طالبان به همراه بود. گرچه این گروه در اعلامیه‌های خود گفته بودند که مراسم عزاداری محرم امسال مثل سال‌های گذشته و بدون هیچ مانعی برگزار خواهد شد؛ اما در عمل نیروهای این گروه بر خلاف این اظهارات، در نقاط مختلف شهر کابل و ولایت‌های کشور، برگزاری مراسم عزاداری را محدود کرده و در برخی موارد با دسته‌های عزاداری رفتارهای خشونت‌آمیز داشتند.
این گروه در ساحات وزیر اکبرخان، پل سرخ و کوته سنگی شهر کابل، پرچم‌های نصب‌شده بر سر دروازه‌ها، پشت بام خانه‌ها و مغازه‌ها را پایین آورده و نیز مانع ایجاد ایستگاه‌های عزاداری شدند.
روز خون‌بار در غزنی
براساس معلومات رسیده به رسانه‌ی رخشانه، نیروهای طالبان در روز عاشورا در ساحه‌ی نوآباد شهر غزنی در پی شلیک‌های مستقیم به دسته‌های عزاداری، دست‌کم چهار نفر به‌شمول یک کودک را کشته و دست‌کم 20 نفر دیگر را زخمی کرده‌اند. سهیل حیدری، باشنده‌ی نوآباد شهر غزنی می‌گوید که تیراندازی پس از آن شروع شد که دسته‌ای از عزاداران از ساحه‌ی«قلای شاده» آمده بودند و در ساحه‌ی«هده نوآباد» بدون اعتنا به ممانعت طالبان، به حرکت شان ادامه دادند.
او همچنان می‌افزاید که این رویداد حوالی ساعت ۲:۰۰ بعد از ظهر روز عاشورا به‌وقوع پیوست و پس از آن، تا دو ساعت دیگر صدای تیراندازی از نوآباد شنیده می‌شد.
به نقل از این منبع، جنگ‌جویان طالبان، با استفاده از تانک‌ها و موترهای نظامی، دسته‌های عزاداری را به شدت سرکوب و پراکنده کرده‌اند که در پی آن، یک کودک 12 ساله و سه تن دیگر جان باخته‌اند. او می‌گوید: «نیروهای طالبان با تانک، رنجر، سلاح و سوته{چوب}، مردم را تا داخل کوچه‌ها دواندند.»
به گفته‌ی آقای حیدری، طالبان قبل از این، راهپیمایی دسته‌های عزاداری را در شهر غزنی منع اعلام کرده بودند؛ اما شماری از مردم، این دستور طالبان را در روز عاشورا نادیده گرفته و از«قلای شاده» به‌سوی نوآباد راهپیمایی کردند.
روح‌الله رفیع، یکی دیگر از باشندگان شهر غزنی نیز با تایید این خبر گفته است، در پی سرکوب دسته‌های عزاداری روز عاشورا در شهر غزنی، چهار تن جان باخته و حدود 15 تن دیگر زخم برداشته‌اند. او افزوده است که ممکن است تعداد زخمی‌ها بیشتر از این باشد.
در ویدیوهایی که در شبکه‌های اجتماعی به نشر رسیده، دیده می‌شود که عزاداران از ترس گلوله‌ی طالبان به هر سو درحال فرار هستند و در این میان، کودکی در بین آن‌ها دیده می‌شود که به‌روی زمین افتاده و دست‌وپا می‌زند و افرادی که در نزدیکی آن کودک هستند، می‌گویند: «او تیر خورده است.»
در همین حال، دفتر والی طالبان در ولایت غزنی با نشر اعلامیه‌ای گفته است که عزاداران با سنگ و چوب بالای نیروهای آنان حمله کردند که در پی آن چندین نفر زخمی شده است. دفتر والی طالبان در ولایت غزنی عزاداران را«آشوب‌گران» عنوان کرده و گفته است: «این عمل ویران‌گر آشوب‌گرانی بود که قصد داشتند وضعیت امنیتی را اخلال کنند، زمینه را برای برخورد فراهم سازند تا نیروهای امنیتی را بدنام کنند.»
اعلامیه‌ی این گروه یادآوری کرده است، با بزرگان اهل تشیع در این ولایت توافق شده بود که مراسم عزاداری را در بیرون از تکیهخانهها برگزار نکنند.
به گفته‌ی روح الله رفیع، پیش از این در اول محرم(27 سرطان) در ساحه‌ی پل حیدرآباد شهر غزنی نیز در میان مردم و طالبان درگیری فزیکی رخ داده بود. او گفته است: «در پل حیدرآباد، طالبا پرچم محرمی را از موتورسایکل یک نفر گرفته و به دریا انداخته بودند که درگیری شروع شد. باز طالبا، پنج نفر را بازداشت کردند. تا چند روز که هیچ معلوم نبود. بعد که آزاد کردند، چنان شکنجه کرده بودند که همه در شفاخانه‌ها بستری شدند.»
محدودیت طالبان در بلخ؛ برای دومین سال دروازه‌ی روضه بر روی عزاردان بسته ماند
مراسم عزاداری در ولایت بلخ، یکی دیگر از بزرگ‌شهرهای کشور نیز با محدودیت‌های شدیدی از سوی طالبان به همراه بوده است. یک عالم دین در شهر مزار شریف، مرکز ولایت بلخ به رسانه‌ی رخشانه می‌گوید، چند روز پیش از آغاز ماه محرم مسوولان اداره‌ی امر به معروف، اطلاعات و فرهنگ، استخبارات و سایر ارگان‌های امنیتی طالبان در در این ولایت در جلسه‌ای به شورای علمای شیعه‌ی مزار شریف گفته‌اند که عزاداران از برافراشتن پرچم‌ها بر سر مغازه‌ها، خانه‌ها و مسیرها و ایجاد دروازه‌های محرمی در کوچه و خیابان‌ها خودداری کنند.
حجت‌الاسلام آقای سجادی می‌گوید که در این جلسه مسوولان اداره‌ی محلی طالبان تاکید کردند که از«علم‌کشی و راه‌اندازی دسته‌های عزاداری» در بیرون از مسجدها، تکیهخانهها، کوچه و بازار و مشخصا روضه‌ی حضرت علی باید جدا خودداری شود. به گفته‌ی منبع، طالبان گفته بودند که مجالس عزاداری در تکایا محدود شود، یعنی چندین مسجد و محله در یک مکان مشخصی اجتماع کنند که این درخواست‌ها از سوی شورای علمای شیعه با جدیت تمام رد شده است.
سجادی افزود که طالبان این محدودیت‌ها را با بهانه‌ی پوشش مسائل امنیتی مطرح کردند، مسایلی چون این‌که نیروهای داعش در کمین تجمعات شیعیان اند و آن‌ها نمی‌توانند در بیرون از تکیهخانهها امنیت عزاداران را تامین کنند.
به گفته‌ی آقای سجادی، دهه‌ی محرم و عاشورای امسال مثل سال‌های گذشته با شکوه و پر شور نبوده است. او توضیح می‌دهد: «امسال شهر و بازار سیاه‌پوش نشد و دسته‌های عزاداری نتوانستند در راه‌پیمایی‌های عمومی اشتراک کنند و حتا اجازه‌ی عزاداری در داخل روضه‌ی شریف، آرامگاه منسوب به حضرت علی نیز داده نشد.»
آقای سجادی می‌گوید، این دومین سال است که روضه‌ی سخی به‌روی عزاداران بسته مانده است. او با ابراز نگرانی می‌گوید که ممکن است در سال‌های آینده دامنه‌ی این محدودیت‌ها گسترش پیدا کند: «این روند محدودیت‌افزایی از سوی امارت اسلامی[رژیم طالبان] افزایش پیدا می‌کند و سال‌های آینده شاهد محدودیت‌های بیش‌تری خواهیم بود که اگر در برابر آن اقدام منطقی و جمعی از سوی ائمه جماعات صورت نگیرد، عواقب آن شدیدتر خواهد بود.»
از آقای سجادی در مورد حضور زنان در مراسم‌های عزاداری نقل شده است که حضور زنان پررنگ بوده است: «حضور زنان در مراسم عزاداری محرم و عاشورا، جزء عنعنات دینی و مذهبی اهل تشیع است و سابقه‌ی بلند در تاریخ دارد. محدودیت‌های وضع‌شده هیچ‌گونه تغییری در آن نمی‌آورد.»
جای خالی زنان در قلب قدرت طالبان
محدودیت‌ها در تجلیل از دهه‌ی محرم و عاشورا در شهر قندهار، که به دلیل حضور رهبر طالبان به قلب قدرت طالبان معروف است، نسبت به سایر ولایت‌های کشور شدیدتر بوده است. یک منبع مردمی در شهر قندهار به رسانه‌ی رخشانه می‌گوید، از روزهای تاسوعا و عاشورا در شهر قندهار تنها با حضور مردان و پسران تجلیل شده است.
منبع می‌گوید که زنان و دختران روزهای تاسوعا و عاشورا را در خانه‌های خود تجلیل کردند و اجازه‌ی حضور در مسجدها و تکیهخانهها را نداشتند. او یادآوری می کند که این محدودیت‌ها از سوی طالبان نبوده بلکه شیعیان شهر قندهار خودشان خواسته‌‌اند که زنان و دختران در این دو روز در مراسم مسجدها و تکیهخانهها شرکت نکنند.
این منبع می‌گوید، نیروهای طالبان شب تاسوعا به برخی از مساجد و تکیهخانهها در نواحی شیعه‌نشین این شهر از جمله ناحیه‌ی ششم، هفتم و هشتم رفته و به مسوولان برگزاری مراسم عزاداری گفته‌اند که فردا، یعنی روز عاشورا تنها می‌توانید در ناحیه‌ی اول شهر مراسم عزداری برگزار کنید؛ اما شورای علمای شهر قندهار این درخواست طالبان را رد کرده و گفته‌اند که مراسم عزاداری مثل همیشه در تمامی مسجدها و تکیه‌خانه‌های شیعه‌نشین این شهر برگزار خواهد شد.
به گفته‌ی منبع، فردای آن روز، یعنی روز عاشورا تا حوالی ساعت ۱۰:۰۰ صبح نیروهای طالبان از حضور عزاداران در تکیهخانهها و مساجد ممانعت می‌کردند که پس از آن، با مقاومت شدید مردم به ناچار اجازه دادند.
منبع می‌گوید که ماموران اداره‌ی استخبارات طالبان به خبرنگاران در شهر قندهار گفته‌اند که مراسم عزاداری شعیان را پوشش خبری ندهند. او می‌افزاید که خبرنگاران به حرف‌های آن‌ها توجه نکردند؛ اما از تلویزیون ملی در قندهار که تحت کنترول این گروه فعالیت می‌کند، هیچ خبرنگاری برای پوشش مراسم عزاداری شرکت نکرده بود.
منبع می‌افزاید که تنها در ناحیه‌ی اول شهر قندهار، در«مسجد جامع فاطمیه» بیش از حدود ده‌هزار نفر در مراسم عزاداری در روز عاشورا اشتراک کرده بودند؛ اما هیچ یک از مسوولان محلی طالبان در این ولایت، در مراسم عزاداری شرکت نکرده‌اند.
حضور پر زنگ زنان درهرات
برگزاری مراسم عزاداری دهه‌ی محرم در شهر هرات نیز بدون محدودیت نبوده است. یک منبع محلی به رسانه‌ی رخشانه می‌گوید که نیروهای طالبان در روز ششم محرم در ساحه‌ی«بکر‌‌آباد» این شهر که عمدتا شیعه‌نشین است، پرچم‌های محرمی را از دروازه‌های مغازه‌ها و خانه‌ها پایین آورده‌اند که مردم محل در واکنش به این اقدام، دست به اعتراض زده و حتا با طالبان درگیری فیزیکی داشته‌اند.
به گفته‌ی منبع، پس از آن با پا درمیانی شورای علمای شیعه در این ولایت، مردم آرام شده و نیروهای طالبان نیز دست از پایین آوردن پرچم‌ها کشیده‌اند.
فردای آن روز، یعنی در روز هفتم محرم نیروهای طالبان در ساحه‌ی ۱۲متری محمدیه، از مربوطات شهرک المهدی جبرئیل، پرچم‌های محرمی را پایین آورده و نیز سقاخانه‌های موجود در امتداد این جاده را جمع کرده‌اند.
اما محمدصادق یوسفی، رییس ستاد برگزاری مراسم دهه‌ی محرم و عاشورا در ساحه‌ی شهرک المهدی جبرئیل در صحبت با رسانه‌ی رخشانه این موضوع را رد کرده و می‌گوید که از دهه‌ی محرم و عاشورای امسال در این نواحی بدون کدام موانعی تجلیل شد.
یوسفی می‌افزاید که تنها در محلاتی‌که به لحاظ امنیتی، راپورهای استخباراتی وجود داشت، از برافراشتن پرچم‌ها و سقاخانه‌های محرمی در هماهنگی با ستاد برگزاری مراسم عاشورا خودداری شده است. به گفته‌ی آقای یوسفی، تجلیل از دهه‌ی محرم امسال در مقایسه با سال‌های گذشته پرشکوه‌تر بود و حضو زنان و دختران در این مراسم، به‌ویژه در روزهای تاسوعا و عاشورا نه تنها کم نشده بود، بلکه بسیار فعالانه و گسترده‌تر بود.
اما هم‌زمان با سرکوب عزاداران و وضع محدودیت‌ها، طالبان از نیروهای شان برای«تامین امنیت مراسم عاشورا» ستایش کرده‌اند. ملاحسن آخوند، نخست وزیر طالبان در اعلامیه‌ای گفته است، نیروهای این گروه برای برگزاری مراسم دهه‌ی محرم در سراسر افغانستان برنامه‌ی امنیتی ویژه‌ی اجرا کرده‌اند.
