الیاس احمدی
یافته‌ها نشان می‌دهد که مسوولان طالبان در شماری از دانشگاه‌ها و خوابگاه‌های دولتی دانشگاهی، برای اعمال محدودیت‌های وضع شده از جمله تطبیق طرح حجاب اجباری، ازهیچ بدرفتاری با دختران دانشجو دریغ نمی‌کنند. از خشونت‌های فزیکی و روانی تا تهدید و تحقیر.
دخترانی که در این گزارش با آن‌ها صحبت شده، مدعی اند که در خوابگاه دخترانه‌ی دانشگاه کابل و همچنان دانشگاه بلخ و هرات از بدرفتاری مسوولان طالبان به ستوه آمده‌اند.
بر اساس ادعای این دختران، با وجود رعایت حجاب مورد نظرطالبان، هرروز امکان دارد با توهین، تهدید به اخراج از دانشگاه و خشونت فزیکی و روانی طالبان مواجه شوند.
دختران دانشجو گفته‌اند که این رفتارباعث شده که خیلی از دختران ترک تحصیل کنند.
خوابگاه یا زندان
نظر به گفته‌های شماری از دانشجویان دختر که درخوابگاه دخترانه‌ی دانشگاه کابل به سر می‌برند، این مرکز کمتر به خوابگاه و بیشتر به زندان شباهت دارد.
اسما رهیاب* 21 ساله، دانشجوی سال سوم دانشگاه پلتخنیک که از ولایت غزنی برای تحصیل به کابل آمده و ساکن خوابگاه دخترانه دانشگاه کابل است، می‌گوید که اگر مجبور نبود، حتا یک روز زندگی در این خوابگاه برایش تحمل‌پذیر نبود. به گفته‌ی رهیاب، تا قبل از طالبان، هیچ‌جایی بیشتر از این خوابگاه برایش آرامش‌بخش و خوش‌آیند نبود: «دیگه نه فضای محوطه آرامش داره و نه داخل اتاق‌ها. مه به‌خاطری که از آن‌جا دور باشم، هفته چندبار روزانه بیرون می‌شوم و وقتم را در خانه خویش و قومی که این‌جا (کابل) دارم، سپری می‌کنم.»
او مدعی است که مسوولان طالبان در خوابگاه دخترانه و دانشگاه، دختران را به شدت زیر نظر دارند. با کوچک‌ترین بهانه دختران را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهند: «مثلا اگر جوراب ما رنگه باشد و درحال بیرون شدن از لیلیه باشیم، کارت ما را می‌گیرند و اجازه‌ای بیرون شدن نمی‌دهند. اگر بخواهیم به همان صورت داخل شویم، اجازه‌ی داخل شدن نمی‌دهند.»
شمسیه کاکر، از دانشجویان دانشگاه پلتخنیک و ساکن درخوابگاه دخترانه دانشگاه کابل در صفحه‌ی فیس‌بوکش از شریعت تنگ نظرانه‌ی طالبان لب به شکوه گشوده است: «… در قسمت تلاشی، خاله گفت کارت لیلیه‌ات را بده. کارتم را دادم، بعدش گفت اجازه نیست بروی داخل. گفت برو جوراب سیاه بپوش بعد بیا کارتت را بگیر، گفتم خاله جان امروز را ببخشید من جوراب سیاه دارم صبح می‌پوشم. گفت دختر همراه مه بحث نکن. بدون جوراب سیاه اجازه داخل رفتن نیست.»
ناسزاگویی به دانشجویان
برشنا* ۲۳ ساله و دانشجوی دانشگاه کابل می‌گوید، کارمندان لیلیه دخترانه‌ی این دانشگاه از هیچ رفتار بد با دختران دریغ نمی‌کند.
او از اتفاقی یاد آور می‌شود که ماموران زن امر به معروف و نهی از منکر طالبان که برای بررسی حجاب دختران به لیلیه آمده بودند، دوستش را به‌خاطر پوشیدن جوراب رنگه با الفاط رکیک سرزنش کرده‌اند: «به پدر درس‌خواندنت هم لعنت و به پدر خودت هم لعنت که گپ ماره گوش نمی‌کنی.»
برشنا که ترجیح می‌دهد نگوید از کدام ولایت افغانستان در دانشگاه کابل دانشجو است، می‌گوید که خودش هم بارها از سوی کارمندان خوابگاه دشنام شنیده است؛ اما چون جایی برای شکایت وجود ندارد، آن‌را ناشنیده گرفته است.
برشنا دانشجوی سال سوم دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه کابل است. او در گفت‌وگو با رسانه‌ی رخشانه تجربه‌ی دیگری از بدرفتاری مسوولان خوابگاه را با یک دوست دیگرش بازگو می‌کند، سرزنش برای پوشیدن لباس رنگه: «روزهای اول، کارت شه گرفته بودن و به دفتر مدیر لیلیه برده بودند. آخر ما مجبور شدیم، برایش حجاب سیاه که اضافه داشتیم ببریم. وقتی هم که رفتیم و معذرت خواهی کردیم، از او بیچاره تعهد زبانی گرفت که نباید کارش تکرار شود، در حالی‌که دوستم به‌خاطر اقتصاد ضعیف نتوانسته بود، حجاب بخرد؛ اما لباسش کاملا دراز بود.»
بگفته‌ی برشنا، هم‌اتاقی خوابگاهش آن‌روز چنان با خشونت کلامی مدیر خوابگاه و ماموران طالبان شماتت شد که روزها گوشه‌گیر و منزوی شده بود.
طالبان همزمان با بازگشایی دانشگاه‌ها، پوشیدن حجاب سیاه را نیز برای دختران دانشجو اجباری کرد. از آن روز تا کنون دختران دانشجو با دردسرهای طالبان دست در گریبان اند.
استبداد یک زن بر دختران دانشجو
وزارت تحصیلات عالی همزمان با بازگشایی دانشگاه در روزشنبه ( 24 فیبروری) خوابگاه دخترانه‌ی این دانشگاه را نیز فعال کرد. طالبان مدیر پیشین این مرکز را برکنار و به جایش ملالی محمدی را گماشت. شناخت زیادی از این مسوولان خوابگاه دخترانه‌ی دانشگاه کابل در دست نیست. اما دانشجویان دختر می‌گویند، او افکاری به شدت تندروانه دارد.
برشنا می‌گوید، آن‌ها حتا در محوطه‌ی خوابگاه هم نمی‌توانند آرامش داشته باشند. مسوولان خوابگاه آن‌ها را در جایی که اساسا مکان زنانه است مجبور به پوشیدن حجاب سیاه می‌کنند.
همین‌گونه، مهتاب* 23 ساله از دانشجویان مقیم در خوابگاه دانشگاه کابل می‌گوید، مدیری که طالبان برای آن‌جا تعیین کرده‌اند، هر روزه در صدد وضع محدودیت بیشتری بر دختران است.
به گفته دانشجویان، ملالی محمدی در برنامه‌‌ای به مناسبت روز مادر که برای دختران دانشجو برگزار کرده بود، با اخطار گفته است که حجاب مورد نظر طالبان را به طور کامل اعمال خواهد کرد. مهتاب افزود: «گفته بود همین معلمه‌ها (کارمندان) رَ هم اصلاح می‌کنم.»
به گفته‌ی مهتاب، هیچ دختری نمی‌تواند به مدیر خوابگاه اعتراض کند. در برنامه روز مادر، دانشجویی به خاطر گرفتن عکس با موبایلش مورد بدرفتاری قرار گرفته است. به گفته‌ی شیدا* از دانشجویان دیگر ساکن در خوابگاه، از آن روز کسی از سرنوشت آن دختر خبری ندارد که به ظن عکس گرفتن مورد بدرفتاری واقع شده بود: «چند نفر از طرفداران مدیر لیلیه طرفش دویدند او هم فرار کرد. آخر که جایی برای پناه‌بردن پیدا نتوانسته بود، دویده خوده داخل یکی از حمام‌های منزل سوم بخش (C) کرده و دروازه را از پشت بسته کرد. دنبال‌کنندگانش همان‌جا به دنبالش رفت و دروازه را به هدف شکستاندن با لگد محکم محکم می‌زد. آخر دانشجوی مخفی شده مجبور شد دروازه رَ باز کنه.»
دختران دانشجو می‌گویند، مدیر خوابگاه شخصا در محوطه‌ی دانشگاه نگهبانی می‌دهد. به گفته‌ی دانشجویان، تحقیر آن‌ها به‌بهانه حجاب از معمول‌ترین رفتارهای ملالی محمدی است.
کابوسی که دختران دانشجو را مثل سایه دنبال می‌کند
بد رفتاری با دختران، تنها به در خوابگاه‌های دخترانه محدود نمی‌شود. دانشجویان از دانشگاه‌های بلخ و هرات نیز به رسانه‌ی رخشانه گفته‌اند که طالبان به بهانه‌ی شریعت به شدت دختران دانشجو را شکنجه روحی و روانی می‌دهند.
شمیلا*، ۲۳ ساله و دانشجوی سال سوم دانشگاه بلخ می‌گوید، چندین بار دیده است که ماموران امربه‌معروف طالبان، با رفتار خشن خود دختران را به گریه انداخته‌اند: «چند بار شده که من دیدم که گریان دخترا را نفرای امر به معروف طالبان کشیده. همی امروز دوشنبه (۲۹ جوزا) هم آمده بودند. یک گروپ دخترا را دور داده بودند. دخترا گریه می‌کردند. حتا کسی را نمی‌ماندند که دقیق طرف اونا ببینه؛ چه برسه به این‌که نزدیک اونا شوه.»
این دانشجوی دانشگاه بلخ همچنان می‌گوید، دو نظامی طالب هر روز در ورودی دانشگاه به هدف برسی حجاب به بدن دختران خیره می‌شوند؛ رفتاری که برای دختران به شدت آزاردهنده است: «اصلا چه حق دارند که هر روز با او سر وضع، سر تاپای ما را چک می‌کنن. ای کلان توهین د حق ما دخترا است. چندتا آدم موی کشال که دَ سر و روی شان غیر از وحشت چیزی دیده نمیشه، میایه به دخترا چشم می‌دوزه.»
شبانه* دانشجوی دیگری از دانشگاه بلخ می‌گوید، دانشجویان دختر این دانشگاه زیر محدودیت‌های شدید طالبانی دانشگاه می‌روند. او می‌گوید، همین محدودیت‌ها باعث شده که تعداد زیادی از دوستانش در دانشگاه بلخ ترک تحصیل کنند: «تنها ۵ نفر از بیست دختری که بودیم، از صنف ما کم شده. ما هم هیچ انگیزه نداریم. هر روز طالبا هم تهدید می‌کنند که دانشگاه را سرما می‌بندند.»
به گفته شبانه، ماموران طالبان بارها به آن‌ها هشدار داده‌اند که اگر حجاب سراپا سیاه با روی‌بندهایی که تنها دو چشم از پشت آن دیده می‌شود را مراعات نکنند؛ دانشگاه را به روی دختران دانشجو خواهند بست.
افزون بر این، دختران دانشجو از دانشگاه بلخ به رسانه رخشانه گفته‌اند که افراد طالبان روی کوچک‌ترین بهانه، کارت هویت دانشجویی آن‌ها را می‌گیرند و تا چند روزی اجازه‌ی ورود به دانشگاه را به آن‌ها نمی‌دهند.
از قول دانشجویان، گاهی افراد این گروه به خشونت فزیکی هم دست می‌زنند. زرغونه* ۲۳ ساله و دانشجو در دانشگاه بلخ می‌گوید: «روزی را شاهد بودم که یکی از دختران دانشجو در ورودی دانشگاه بلخ همین‌که از پهلوی پدرش در چوکی پیش‌روی موتر پیاده شد، پیش ازی که طالبان گپ بزنن، او رَ کت سیلی زدند.»
شبنم*، یکی دیگر از دانشجویان دانشگاه بلخ به رسانه‌ی رخشانه گفته است در همین روزهای آخر دوبار شاهد دشنام و خشونت افراد طالبان با دختران دانشجو در دانشگاه بلخ بوده است که در هردو مورد، دختران با چشم‌های اشک‌آلود دانشگاه را ترک کرده‌اند. شبنم ۲۴ سال دارد و دانشجوی سال چهارم دانشگاه بلخ است: «از یک طرف ناامیدی، از طرف دیگه این رفتار طالبان؛ نمی‌فهمم آینده ما چه خواهد شد.»
در دانشگاه هرات که پس از کابل بزرگ‌ترین مرکز علمی افغانستان به شمار می‌رود، نیز وضعیت مشابهی حکم‌فرما است؛ شکایت دختران دانشجو از بدرفتاری طالبان به بهانه‌ی شریعت.
نگینه*، از دانشجویان دانشگاه هرات که با رسانه رخشانه صحبت کرده است، می‌گوید، با آن‌که دختران حجاب مورد نظر طالبان را در آن‌جا رعایت می‌کنند؛ اما در این اواخر طالبان آن‌ها را به شدت زیرنظر دارند «نزدیک کفتریای دانشگاه هر روز یک نفر ایستاد است. یکی که برود، دیگری جایش میایه و ایستاد میشه.»
نگینه که ۲۳ سال عمر دارد و باشنده هرات است می‌گوید: «روز شنبه (۴ سرطان) همو خاله که از طرف طالبا در دروازه ورودی دانشگاه است، دخترا رَ سرزنش کده حتا چادر‌های شان را پس کرده نگاه می‌کردند. همونجه پیش چشم ما از بدرفتاری‌اش یک دختر مجبور شد از داخل شدن به دانشگاه منصرف شوه و برگرده خانه.»
*. نام‌هایی که با علامت (*) نشانی شده به دلایل امنیتی و به درخواست مصاحبه‌شونده‌گان، مستعار انتخاب شده است.
