مژده محمدی
در چهلوهشت ساعت قطع انترنت ، فروزان نیکفرجام، زن ۴۴ سالهای از هرات، مدام گوشی همراهاش را در دست میگرفت و آن را خاموش و روشن میکرد تا شاید سیگنال برگردد، اما هیچ پیامی نمیآمد و هیچ تماسی گرفته نمیشد. در آن دو روز، فروشگاه آنلاین فروزان کاملا متوقف شده بود.
فروزان نیکفرجام، مسوول آنلاینشاپ محصولات ارگانیک آرایشی و زیبایی، در گفتگو با رسانهی رخشانه میگوید: «انگار همه کار و بار ایستاده بود، من در آن دو روز هیچ سفارشی ثبت نکردم و ترسیده بودم که اگر دوباره تماس و انترنت وصل نشود، من مجبور بودم تا کارمندان خود را جواب بدهم.»
در حالحاضر ۹ زن و ۳ مرد در بخشهای تولید و خدمات با فروزان همکار هستند و از درآمد فروشگاه نان میخورند.
فروزان میگوید اگر فعالیت این آنلاینشاپ متوقف میشد تمام امید همکارانش نیز از بین میرفت: «درآمد آنها به همین کار بسته است که اگر بند میشد تمام امیدشان از بین میرفت.»
در جمع کارمندان زن که با فروزان کار میکنند، دختران تحصیلکرده و محروم از آموزش و تحصیل نیز حضور دارند که با وضع محدودیت از سوی طالبان، خانهنشین شدهاند، فروزان در این فروشگاه آنلاین برای این زنان فرصت کاری فراهم کرده است.
فروزان میگوید: «این کسب و کار منبع اصلی تامین زندگی زنان جوان هم از طبقه متوسط و هم از طبقهی فقیر است و این دختران کسانی هستند که تعدادی از تحصیل باز ماندهاند که در بخش خدمات و تولید با ما همکار اند.»
فروزان دهسال قبل و با فروش طلاهایش به ارزش هفتصد هزار افغانی و قرض از اعضای خانواده و دوستانش کارگاه تولیدی محصولات و کلینیک زیبایی را راهاندازی کرده است.
او میگوید، در حالحاضر ۴۰ درصد از درآمد ماهانهاش از طریق فروش آنلاین محصولات زیبایی است.
فروزان صفحاتی در فیسبوک، اینستاگرام و تلگرام برای معرفی محصولات زیبایی ایجاد کرد و از این طریق سفارشات مشتریاناش را ثبت میکند و با استفاده از شرکتهای ترانسپورتی -دلیوری بین ولایتی- به مشتریاناش در هرات، کابل، بلخ و جلالآباد میرساند.
او میگوید: «انترنت، ما را با مشتریانمان نزدیک میکند؛ ما از کابل، مزار و جلالآباد مشتری داریم که فرمایش مشتری را از طریق آنلاین گرفته و از طریق دلیوری به مشتری تحویل میدهیم.»
در کنار فروزان زنان و دخترانی که آنلاینشاپ دارند و یا از طریق دانشگاه و مکتب آنلاین تحصیل میکنند، از قطع سراسری انترنت در افغانستان متاثر شدهاند. این دختران در صحبت با رسانهی رخشانه میگویند که در طول مدت قطعی انترنت در وضعیت «سردرگمی» و «بیبرنامه» بسر میبردند.
خاموشی ۴۸ ساعتهی انترنت، بسیاری از کارها و فرصتهای آموزشی زنان که متکی به انترنت است را مختل کرده بود.
براساس آمارهای رسمی، دستکم ۱۵ میلیون کاربر در افغانستان به انترنت دسترسی دارند. آمار دقیقی وجود ندارد، اما زنان و دختران از استفادهکنندگان اصلی انترنت در افغانستان هستند که پس از محدودیتهای آموزشی و کاری طالبان علیه زنان، اتکاء زنان و دختران به کار آنلاین و آموزش آنلاین بیشتر هم شده است.
روند قطع انترنت در افغانستان از اوایل ماه سپتامبر به دستور رهبر طالبان آغاز شد و طالبان دلیل این محدودیت را، «جلوگیری از فساد اخلاقی» خواندهاند.
اما این گروه عصر روز دوشنبه (۷ میزان) انترنت فایبرنوری را در سراسر افغانستان قطع کرد و این قطعی باعث اختلال گسترده در خدمات شبکههای مخابراتی هم شد.
زیبا احساس ۲۲ ساله، یکسال میشود که در بخش بازاریابی شبکهای برای یک برند آرایشی کار میکند. بهگفتهی او، اقدام طالبان برای قطع سراسری اینترنت او را در سردرگمی برای ادامه کارش قرار داده بود: «هیچوقت تصور همچون اتفاقی را نکرده بودم، واقعا بیسابقه بود. در روزهایی که انترنت قطع شده بود خیلی شوک بزرگی خورده بودم، چون تمام کار و کسب درآمد شخص خودم از همین طریق است، ولی در آن سردرگم و حیران بودم چون نمیدانستم که چی باید کرد.»
زیبا از این که دوباره به انترنت دسترسی پیدا کرده نمیتواند خوشحالیاش را پنهان کند، اما واقعا نگران است که دوباره طالبان به چنین اقدامی دست بزند.
زیبا روزانه با نشر پستهایی برای معرفی برندهای آرایشی برای جلب مشتری در شبکههای اجتماعی وابسته است و ماهانه حدود پنجهزار افغانی درآمد دارد. او میگوید، درصورتیکه قطع انترنت ادامهدار میشد او تنها منبع درآمد برای تامین مصارف خانوادهاش را از دست میداد.
زیبا میگوید: «من با پول نقدی که داشتم محصولات را خریداری کردهام و با فروش دوباره آن ماهانه پنج هزار یا کمتر و بیشتر درآمد دارم ولی اگر خدا ناخواسته به آینده دوباره انترنت قطع شوه بازهم خیلی نگرانی ها ایجاد میشه من شغل و منبع درآمد خود را از دست میدهم. و نمیدانم که بگویم چه اتفاقها پیش رو خواهیم داشت چون حالا انترنت جز بزرگی از زندگی همه مردم شده است.»
در همینحال، مروه ۲۴ ساله (نام مستعار) که دانشجوی یک دانشگاه آنلاین است، میگوید، طالبان با قطع انترنت، عملا فرصتهای آموزشی و کاری برای زنان را از بینبردهاند و بار دیگر نشان دادهاند که زنان در تصمیمگیریهای شان نایده گرفته میشوند.
او میگوید: «ما از حق تحصیل و کار محروم شدیم و از نگاه اقتصادی هم خانوادههای مان توان حمایت از ما را ندارند و درس خواندن تنها امید ما برای آینده بهتر است، ولی طالبان که همیشه در تصامیم خود حقوق زنان را پایمال میکنند و انترنت را قطع میکنند تا قادر بودنشان را در جامعه نشان بدن و گرنه آنها چیزی جز بزدلان نیستن که زورشان فقط به مظلومها میرسد.»
مروه، دانشجوی دانشکده طب دانشگاه هرات بود که با فرمان ممنوعیت از حق تحصیل زنان، از رفتن به دانشگاه بازماند. او بعد از محرومیت از حق تحصیل، با سرمایه یکصد و سیهزار افغانی کافه ویژه زنان را در هرات راهاندازی کرد، اما فعالیت آن کافه با دستور رئیس امر به معروف طالبان در این ولایت متوقف شد.
مروه میگوید، با بسته شدن کافهاش در یک دانشگاه آنلاین ثبتنام کرده و حالا دانشجوی پزشکی است: «بعد از بسته شدن پوهنتون توسط طالبان و ممنوع شدن و بسته شدن کافهام، به جای اینکه در افسردگی فرو برم و دست به خودکشی بزنم. تصمیم گرفتم به این طناب برای زنده ماندن چنگ بزنم.»
مروه در دو روزی که انترنت در سرتاسر افغانستان قطع بود، به امید وصل شدن انترنت و بازگشت به صنف آنلاین، خبرها را از طریق تلویزیون دنبال میکرد، او میگوید در آن روزها وصل شدن انترنت به یگانه امید زندگیاش مبدل شده بود: «من در روزهای قطعی انترنت به شبکههای تلویزیونی خبر پناه برده بودم و فقط امید کوچکی داشتم که دوباره انترنت وصل شود.»
اما در این روزها، نشر پستهایی درباره احتمال قطع مجدد انترنت در شبکههای اجتماعی، مروه را نگران کرده است. او میگوید اگر انترنت بار دیگر قطع شود، بر وضعیت روحی و روانی او و زنان و دختران در افغانستان تاثیر بدی خواهد داشت.
مروه میگوید: «همین حالا هم هر روز ما با ترس سپری میشود، با ترس اینکه او دو روز دوباره تکرار شود و یا مثل چهار سال قبل پس دوباره ناامید شوم. اگر انترنت قطع شود دختران اگر دست به خودکشی نزنند حتما دیگر زندگی هم نمیکنند و تبدیل به مردههای متحرک میشوند.»
در همینحال، فروزان ۲۴ ساله، دانشجوی سمستر اول قابلگی در دانشگاه آنلاین زن میگوید، با قطع انترنت یکبار دیگر خاطرات روز بستهشدن دانشگاه در ذهناش مرور شده است: «من حس میکردم که دوباره از تحصیل باز میمانم و مثل روزی که دانشگاه بسته شد زیاد ناراحت شدم و گریه کردم. چون من همین امید خود را هم از دست دادم.»
فروزان مادر سه فرزند است او میگوید که شوهرش با شغل کارگری ماهانه یکهزار افغانی هزینه فعالسازی انترنت و هزینه صنف آنلاین را میدهد: «شغل شوهرم کارگری است او گاهی اوقات کار دارد و گاهی بیکار است ولی با قرض هم که شده ماهانه یکهزار افغانی برای فعالسازی انترنت و اشتراک در صنوف آنلاین را میدهد. او از من حمایت میکند تا تحصیل کنم و در آینده وظیفهای داشته باشم و با او در مصارف خانه کمک کنم، ولی اگر انترنت هم قطع شود دیگر نمیتوانم درس بخوانم و آینده تاریکی در انتظار من و خانواده خواهد بود.»
هرچند زنانی مثل فروزان نگران تصمیمهای مشابه طالبان هستند. اما در پیامی میگوید: «قطع اینترنت در کنار دیگر محدودیتها همیشه در مسیر راه من وجود داشته ولی هیچ محدودیتی نمیتواند ارادهی یک زن مصمم را متوقف کند و با هر مانع، انگیزهام برای تلاش بیشتر شده و هر روز برای رسیدن به آرزوهای خودم تلاش میکنم.»
سازمانها و فعالان حقوقبشری از تصمیم طالبان برای قطع انترنت در افغانستان عمیقا نگران هستد. این اقدام بویژه به زنان و دختران افغانستان آسیب میزند.
دیدبان حقوقبشر گفته است، قطع انترنت توسط طالبان سکوت زنان و دختران افغانستان را عمیقتر میکند. این سازمان در مقالهای گفته است، طالبان مدتهاست از «اخلاق» بهعنوان ابزاری برای سرکوب استفاده میکنند که عمدتاً زنان و دختران را هدف قرار میدهد.
همچنین ریچارد بنت، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوقبشر افغانستان گفته است، این اقدام، عواقب گسترده حقوقبشری، بهویژه برای زنان و دختران خواهد داشت.
