شیرین یوسفی
روزهای نزدیک به عاشورا و در سایه سنگین طالبان در خیابان‌های کابل، دو محل برگزاری مراسم عاشورا هدف دو انفجار مرگ‌بار قرار گرفته است. انفجار اول، روز جمعه در منطقه سرکاریز کابل که به روایت طالبان ۸ کشته و ۱۸ زخمی برجای گذاشت. دومین انفجار، فردای آن روز در پل سوخته کابل که به قول منابع رسمی طالبان دو کشته و ۲۲ زخمی بر جای گذاشت. مسوولیت هر دو انفجار را داعش بر عهده گرفتند.
روایت مردمی از تعداد قربانیان هر دو انفجار تفاوت بسیاری با آمار طالبان دارد. شاهدان عینی گفته اند که در دومین انفجار در پل سوخته بیشتر از ۱۰ نفر جان خود را از دست داده‌اند.
لیدا، ۲۲ ساله و از شاهدان عینی حمله روز شنبه، به رسانه رخشانه گفت که شاهد انتقال نزدیک به ۱۰ تن از کشته شده‌گان از ساحه پل سوخته توسط آمبولانس‌ها بوده است.
فهرستی که از شفاخانه خصوصی فردوس، یک مرکز در مانی نزدیک به محل انفجار روز شنبه در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود، نشان می‌دهد که ۲۲ زخمی تنها به آن‌جا برای درمان انتقال داده شده‌اند.
علی کریم، از شاهدان حمله روز جمعه در منطقه سرکاریز در تماس تلفنی به رسانه‌ی رخشانه گفتکه تعداد قربانیان بیشتر از چیزی است که طالبان اعلام کرده است. «ماین در کراچی نزدیک سقاخانه جاسازی شده بود. درست زمانی که همه عزاداران از دو مسجد بیرون شد، انفجار کرد و بیشتر کشته شده‌گان هم کودکان و زنان بودند که برای گرفتن نذری نزدیک سقاخانه جمع شده بودند. آمبولانس‌ها بسیار دیر رسید و رسیده‌گی درست به زخمی‌ها نمی‌شد.»
یک شاهد عینی به تلویزیون آمو گفته است: «آمدم، دیدم یک زن طفلک در بغلش ناله و فریاد می‌کند. دو زن زخمی افتاده، یک جوان از گردن زخمی شده. دیدم پنج نفر خانم جابه‌جا فوت کرده. یک طفلک سر یک مرد افتاده بود و مرد می‌سوخت.»
لیدا، دانش‌جوی دانشگاه کابل و از گواهان رویداد دوم هم گفته است طالبان آشکارا به رسیده‌گی به قربانیان حادثه سهل‌انگاری می‌کردند. او گفته است: «من شاهد بودم که افراد طالبان هیچ‌گونه همکاری با زخمی‌ها نمی‌کردند. من نزدیک به یک ساعت در سرک گیر ماندم که آمبولانس جنازه‌ها و زخمی‌ها را انتقال می‌داد که بیشتر از ده نفر کشته شده بودند.»
کم‌کاری طالبان در تامین امنیت
با این‌که حضور نظامی طالبان در خیابان‌های منتهی به محل‌های برگزاری مراسم محرم سنگین است، اما از نظر مردم، طالبان اراده‌ای برای گرفتن امنیت عزاداران محرم ندارند.
طبق روال سال‌های گذشته که مردم خود امنیت مراسم عزاداری خود را تامین می‌کردند، امسال گروه طالبان به مردم اجازه‌ی چنین کاری را نداده است. کاری که از نظر مردم به معنای نادیده گرفته شدن نگرانی‌های امنیتی مردم از سوی طالبان است.
صدیقه‌ی ۲۸ ساله می‌گوید، این کار طالبان عمدی و تلاشی در راستای محدودیت آزادی‌های مذهبی مردم است. او گفته است، معنای دیگر این وضعیت نسل کشی هزاره‌ها است. «مکتب نرویم که انتحار می‌کنند، ورزش را هم باید در خانه کنیم. طالبان و داعش هر دو تروریست است که می خواهند هزاره نابود شود.»
بی‌بی ساجده‌ی ۳۴ ساله مادری است که دست دو فرزندش را گرفته و در مراسم محرم شرکت کرده است. او می‌گوید، انفجارها کار طالبان است.
در روزهای اخیر، طالبان به اقدامات دیگری دست زده‌اند که از نظر مردم، مخالفت با آزادی فرهنگی و مذهبی مردم بوده است. مثل حذف تعطیلی به مناسبت روز عاشورا از تقویم رسمی افغانستان.
وزارت کار و امور اجتماعی طالبان دلیل این کار را زیاد بودن روزهای رخصتی در طول سال بیان کرده است.
امروز (یک‌شنبه، ۱۶ اسد) طالبان در ولایت بلخ بر مراسم عاشورا محدودیت وضع کرده‌اند. این گروه در بلخ، تجمع عزاداران عاشورا را در زیارت‌گاه منسوب به علی ـ امام اول مسلمانان شیعه و خلیفه چهارم اسلام از نظر مسلمانان سنی ـــ در شهر مزارشریف منع کردند.
در کابل نیز طالبان امروز محدودیت‌های جدیدی را برنحوه‌ی برگزاری مراسم عاشورا اعلام کرده‌اند. افراد طالبان صبح امروز بر اهالی شماری از مسجدها دستور داده تا سقاخانه کنار مسجد ها را جمع کنند تا از تجمع مردم در نزدیکی مساجد جلوگیری شود. همزمان مسیر راه‌های شماری از مسجدها را نیز به روی عزاداران مسدود کرده و راه رفت و آمد موترها نیز محدود شده است.
محمد جواد ۳۵ ساله و آموزگار در یک مکتب خصوصی در کابل می‌گوید: «طالبان هیچ‌گونه احترامی به ارزش‌ها و عقاید مردم ندارد و به‌طور برنامه‌ریزی شده‌ا‌ی می‌خواهند شیعه را به حاشیه قرار دهند.عاشورا در کنار این‌که یک مراسم مذهبی است بیان‌گر حضور مردم هزاره در اجتماع است که طالبان نمی‌خواهند این حضور را مردم داشته باشند.»
زهرا پرتو، دانش‌جوی حقوق در واکنش به حذف دهم عاشورا از تقویم و محدودیت‌های طالبان می‌گوید، حذف عاشورا حذف مردم شعیه و حذف یک مذهب: «طالبان با این کار عملا دشمنی شان را با مردم اعلان می کنند پس چطور می‌خواهند حکومت مردمی و اسلامی داشته باشند.»
چه کسی مسوول است؟
انفجار پی‌هم در دو روز بر عزاداران، واکنش‌های گسترده‌ی داخلی و بیرونی را در پی داشته است.
از جمله فرهاد دریا، هنرمند مشهور افغانستان با نشر پُستی در صفحه فیس‌بوکش خواستار متوقف کردن نسل کشی مردم هزاره شده است: «نسل کشی خُو شاخ و دُم نداره، جان بیادر! حملات سیستماتیک و کشتار بی‌رحمانه چند سال اخیر هزاره‌ها مصداق عینی نسل کشی است. کوچه‌های برچی، پل‌سرخ و پل سوخته سرخ‌تر از کربلا شده اند. حاکمان کابل حتا خم به ابرو هم نمی‌آورند.»
حامد کرزی، رییس جمهور پیشین نیز حمله روز جمعه بر مردم هزاره را محکوم کرده و این حمله را ضد بشری خوانده است.
محمدکریم خلیلی، رهبر حزب وحدت اسلامی افغانستان در واکنش به انفجارهای اخیر در غرب کابل گفته است که مسوولیت مستقیم این حملات «بدون تردید» متوجه طالبان است.
«حرکت خودش جوش زنان مبارز» گروهی از زنان فعال جامعه مدنی در واکنش به حمله بر شیعیان، طالبان را مسوول درجه یک آن خوانده‌اند. این گروهی از زنان با ارسال بیانیه‌‌ا‌ی به رسانه‌ها گفته است: «سازمان ملل باید سکوت خود را در برابر جنایات و نسل‌کشی قومی بشکند. خاموشی در برابر جنایت، اشتراک در جنایت و ظلم در برابر مردم افغانستان است.»
«شورای مقاومت برای نجات» متشکل از چهره‌های شناخته شده‌ی سیاسی، طالبان را در تامین امنیت مردم ناکام توصیف کرده است. در بیانیه‌ی این شورا با اشاره به حملات پی هم کابل گفته شده که بر خلاف ادعای طالبان، دامنه ناامنی در افغانستان گسترش یافته است.
همزمان با واکنش‌های داخلی، این حمله‌ها واکنش نهادهای بین‌المللی را هم بر انگیخته است.
دفتر نماینده‌گی سازمان ملل در کابل (یوناما) انفجار روز شنبه در منطقه «عمدتا شیعه‌نشین» غرب کابل که ده‌ها کشته و زخمی به‌جا گذاشت را محکوم کرده و گفته است: «اداره حاکم (طالبان) باید از این گونه حملات بی‌رویه جلوگیری کرده و تحقیقات کامل و شفاف را آغاز کند.»
ریچارد بنیت، گزارش‌گر حقوق بشر سازمان ملل برای افغانستان در مورد حمله روز شنبه گفته است که «حمله هول‌ناک دیگر به غیرنظامیان هزاره در بازار شلوغ در غرب کابل، ادامه الگوی جنایاتی است که مسوولیت آن را داعش برعهده گرفته است.»
او افزوده است: «اداره حاکم طالبان مسئولیت حفاظت از همه افغانها را دارد. عاملان این جنایات بین‌المللی باید محاکمه شوند.»
کاربران در شبکه‌های اجتماعی نیز انگشت اتهام را به سوی طالبان دراز کرده‌اند.
نجیبه علی، یکی از کاربران شبکه اجتماعی فیس‌بوک در صفحه‌اش نوشته است: «فرقی بین طالب و داعش وجود ندارد. هر دو از خون مردم بی‌گناه به‌خصوص شیعیان تغذیه می شوند. طالبان دشمن مردم هزاره است. نسل‌کشی را متوقف کنید.»
طاهره ناظری، یکی از فعالان جامعه مدنی با گذاشتن پستی در صفحه فیس‌بوکش نوشته است که طالبان هزاره‌ها را در شفاخانه، ورزش‌گاه، مکتب، کورس و مسجد کشته است: «امروز هم همان آش و همان کاسه است. طالبان تغییر نکرده. به‌نام داعش و القاعده می‌کشد. نسل کشی هزاره را متوقف کنید.»
