آزاده تران
«وقتی طالبان حاکمیت افغانستان را در دست گرفت، آزادی برای ما مرد. اما وقتی به پاکستان مهاجر شدیم اینجا برای ما امید مرد.» این‌ها گفته‌های زهرا موسوی است که با سقوط کابل در سال ۲۰۲۱ میلادی، با خانواده‌اش به پاکستان مهاجر شدند.
سه سال از آغاز پرونده مهاجرتی به امریکا می‌گذرد، اما هنوز پروازی برای انتقال او به این کشور انجام نشده است.
همزمان با افزایش فشارهای پاکستان برای اخراج اجباری مهاجران، تعلیق پذیرش مهاجران توسط امریکا، زنانی مثل زهرا را در سردرگمی و نگرانی بیشتر قرار داده است.
پس از روی کار آمدن دونالد ترمپ در ایالات متحده امریکا، او فرمان پذیرش مهاجرین را تا سه ماه (۹۰ روز) به حالت تعلیق در آورد. این فرمان از ۲۷ ماه جنوری امسال اجرا شده است.
خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام امریکایی گفته است که بر اساس این فرمان دونالد ترمپ، پرواز‌های ۱۶۶۰ نفر از افغانستانی‌هایی که طی این ۹۰ روز مشخص شده بود، لغو شده است.
دونالد ترمپ در زمان اجرای فرمان تعلیق پذیرش مهاجرین گفته است که در طی این ۹۰ روز، وزارت‌های امنیت داخله و خارجه ایالات متحده امریکا باید گزارشی درباره‌ی پناهندگانی که پرونده‌ی پناهندگی (USRAP) را دارند، به رئیس جمهور ارایه کنند. بر اساس گزارش، کسانی که با منافع امریکا همخوانی دارند، می‌توانند پس از ۹۰ روز وارد خاک این کشور شوند.
برای زهرا هیچ اطلاع جدیدی در مورد وضعیت پروندهاش داده نشده است. اما او نگران است که به افغانستان بازگردانده شود.
از فرار در دشت‌ها تا زندانی شدن در خانه
زهرا موسوی، ۳۲ ساله که در دوران حکومت جمهوریت، در بخش توانمندسازی و ارتقای ظرفیت زنان کار می‌کرد، به محض حاکمیت طالبان به پاکستان مهاجر شد و در بیش از سه سال گذشته، تجربه‌های تلخ و سختی را در پاکستان پشت سرگذاشته است.
زهرا گفته است، بارها شده که از دست پولیس پاکستان با دختر سه ساله‌اش مجبور به فرار از خانه شده و حتا شب‌ها در بیرون مانده است: «همین‌که می‌فهمیدم پولیس وارد ساختمان ما شده، دیگر شب و روز‌ش مهم نبود. سرما و گرما مهم نبود. دست کودک‌ام را می‌گرفتم به دشت و صحرا فرار می‌کردم. حتا روز‌ها و شب‌ها را بدون وسایل ضروری با شکم گرسنه و تشنه در آنجا می‌ماندیم.»
زهرا گفته است که این تنها وضعیت او نیست، بلکه بسیاری از مهاجرین اهل افغانستان در پاکستان با شرایط مشابهی روبرو هستند.
پاکستان از شروع سال جدید میلادی به طور بی‌سابقه‌ای اقدام به اخراج مهاجران غیرقانونی کرده است. پولیس به شمول افسران زن به محل اقامت مهاجران هجوم برده و آنها را بازداشت کرده‌اند.
درتازه ترین مورد، اسلام‌آباد صدها هزار مهاجر اهل افغانستان را تهدید کرده که اگر تا پایان ماه مارچ پاکستان را ترک نکنند، آنها را بازداشت و اخراج خواهد کرد.
گفته می‌شود پاکستان میزبان دست‌کم ۲.۸ میلیون مهاجر است که بسیاری از آنها اقامت قانونی هم ندارند.
زهرا نیز یک بار توسط پولیس پاکستان دستگیر و بیش از یک شبانه‌روز را در زندان سپردی کرده است: «صبح ۲۲ فبروری امسال (۲۰۲۵) بود که پولیس با لباس و موتر شخصی وارد خانه‌ی من شد و بعد از بررسی خانهام، آنها من و کودک‌ام را به دلیل نداشتن ویزا، به زندان کمپ مهاجران انتقال دادند. یک شبانه روز در هوای سرد و بدون هیچ امکاناتی با کودک‌ام زندانی بودم.»
زهرا و دخترش در اتاقی زندانی بودند که 28 زن و 18 کودک دیگر از مهاجران افغانستان نیز در آنجا نگهداری می‌شدند: «سه اتاق دیگر از مردان پر شده بود. در آن اتاق که ما زندانی بودیم، هیچ فرشی نبود. همه روی زمین می‌نشستیم. شب هم هیچ کمپلی نبود که روی خود می‌انداختیم. چندین بار کمپل خواستیم تا حداقل روی کودکان‌مان بیاندازیم، اما هیچ کس صدای ما را نشنید. از غذای صحی خبری نبود. فقط سه قاشق قورمه دال نخود که روغن فراوان داشت، داخل یک پلاستیک انداخته بودند و به تمام زندانی‌ها می‌دادند. در طول یک شبانه‌روز همین سه قاشق قورمه داخل خریطه‌ی پلاستیکی برای زندانی‌ها در دو وقت داده می‌شد.»
زهرا با تلاش‌های فعالان حقوق زنان و اعتراضات رسانه‌ای آزاد شد، اما او به پولیس پاکستان تعهد داده که 31 مارچ این کشور را ترک کند.
او به دلیل فیلم‌برداری از وضعیت رقت‌بار مهاجران بازداشتی و همراه داشتن تلفن، از سوی پولیس پاکستان لت‌وکوب هم شده است: «یک پولیس زن با دو مشت محکم در مقابل چشمان دختر سه ساله‌ام به سینه ام کوبید، که کبود و سیاه شده است.»
زهرا نگران است که با سر رسیدن این تاریخ، ممکن است به افغانستان اخراج شود: «حالا ما هم با وعده‌ی خود امریکا در پاکستان هستیم. به ما گفته‌اند که ما را انتقال می‌دهند. سه سال است که اینجا هر روز منتظر انتقال‌مان هستیم.»
زهرا میگوید، دست‌کم تا ماه اپریل باید منتظر باشد تا سرنوشت پروندهاش مشخص شود. از طرف دیگر، تهیه سند اقامتی برای او بسیار مشکل است: «ویزا گرفتن خیلی دشوار شده.»
برای سمیه 35 ساله که مادر یک پسر هفت ساله نیز است، وضعیت همین است. سمیه شیرزاد که دارای پرونده‌ی مهاجرتی «P1» ایالات متحده امریکا است میگوید، کارش تا مرحله‌ی آزمایش‌های پزشکی رسیده است، اما با دستور جدید رییس‌جهمور امریکا به حالت تعلیق درآمده است.
او در مورد بی‌سرنوشتی خودش در اسلام‌آباد گفته است: «باور کنید این‌قدر این شرایط سخت مهاجرت روی روحیه‌ام تاثیر کرده که در زمان صحبت زبانم بند می‌شود. فراموشی پیدا کرده‌ام. شب و روز گریه می‌کنم. تحت فشار و وضعیت روحی خراب هستم. وضعیت اقتصادی‌‌ام در حدی است که نان خشک را به سختی برای پسرم تهیه می‌کنم. پسرم از درس و مکتب مانده است. کاملا بی‌سرنوشت هستم، هیچ حمایت‌گری ندارم. دولت پاکستان گفته، باید هر ماه مهاجرین ویزا بگیرند، اما ما پول هزینه کرایه خانه و مخارج اولیه زندگی را نداریم. چطور هر ماه برای دو نفر ویزا گرفته می‌توانم؟ هر ویزا صد دالر قیمت دارد.»
سمیه جزء زنان معترض در افغانستان بود که به دلیل قرار گرفتن در لیست تحت تعقیب استخبارات طالبان، مجبور شد افغانستان را ترک کند.
سمیه نیز بارها مجبور شده که هنگام تلاشی خانه‌ها، از محل زندگی خودش به دشت‌ها فرار کند یا دروازه خانه را به کمک همسایه‌هایش به روی خود قفل بزند: «روز‌ها شده من و پسرم در اتاق یا تشناب زندانی ماندیم، حتا حق بلند نفس کشیدن را نداریم. باید بگویم، خاطرات تلخ زیادی دارم. یک روز پسرم در تب بیماری می‌سوخت، پولیس پشت دروازه بود، ما هم برای نجات از اخراج اجباری در خانه خود را زندانی کرده بودیم. آن روز پسرم از صبح تا شب در تب سوخت و نالید. اینجا برای مهاجرین هر روز عذاب و درد است.»
پریسا آزاده، دختری ۲۵ ساله که در افغانستان خبرنگار بود و بعدا عضو زنان معترض شد، ۴۱ روز را در زندان طالبان در افغانستان سپری کرده است. او در تاریخ ۲۷ مارچ سال ۲۰۲۴ میلادی پس از رهایی از زندان طالبان به پاکستان پناه برد.
پریسا میگوید، به دلیل فعالیت‌های اعتراضی‌اش علیه گروه طالبان، ۴۱ روز را در زندان طالبان زندانی بوده و پس از رهایی به دلیل تهدیدات مجدد طالبان، افغانستان را ترک کرده است.
پریسا میگوید، دو مصاحبه و معاینات پزشکی‌اش گرفته شده و منتظر رفتن به امریکا است؛ اما این برنامه جدید امریکا او را مثل همه‌ی پناهجویان دیگر سرگردان کرده است.
پریسا گفته است: «پس از رهایی از زندان طالبان، اصلا حالت روحی خوب ندارم. در اوایل که روزی دو تابلیت آرام‌بخش مصرف می‌کردم، اما حالا به عنوان مهاجر در خاکی زندگی می‌کنم که هر بدبختی را سر ما می‌آورند. باید هر ماه ویزا بگیرم. خانواده‌ام به سختی مرا حمایت مالی می‌کند. امیدوارم دولت امریکا هر چه زودتر ما را انتقال بدهد.»
پریسا میگوید، هر ماه ویزا گرفتن از دولت پاکستان، بزرگترین چالش برای مهاجرین افغانستانی است. عمدتا وزارت خارجه پاکستان درخواست ویزا‌های مهاجرین افغانستان را رد می‌کند، اما مهاجرین مجبوراند از بازار سیاه و از طریق کمیشن‌کاران ویزا بگیرند.
در ماه‌های اخیر تعداد زیادی از مهاجرین افغانستانی از پاکستان اخراج شده‌اند که در میان آنان کسانی هستند که مجوز قانونی اقامتی را نیز داشتند.
ژولیا پارسی، فعال حقوق زنان، در صحبت با رسانه‌ی رخشانه میگوید، هیچ کسی از دل خوش کشور و خانه‌اش را ترک نمی‌کند. کسانی که از افغانستان به پاکستان پناه آورده‌اند، کسانی هستند که برای حفظ جان خود و خانواده‌شان در اینجا زندگی می‌کنند.
راست تصویر، فرخنده محبی خبرنگار و سمت چپ، پریسا آزاده، عضو جنیش اعتراضی زنان علیه طالبان/ عکس: ارسالی به رسانه‌ی رخشانه
او میگوید که دولت پاکستان باید به مهاجرین فرصت بدهد تا پرونده‌های مهاجرتی خود را برای رفتن به یک کشور امن آزادانه دنبال کنند.
از سوی‌هم رامین کبیرزاده، فعال حقوق مهاجرین میگوید، مهاجران راه برگشتی به افغانستان ندارند و باید سازمان‌های حقوق مهاجرین در این مورد با دولت پاکستان مذاکره نمایند.
او گفته: «مهاجرینی که به پاکستان پناه برده‌اند، اکثر آنان کسانی هستند که در افغانستان امنیت ندارند. در صورتی که این مهاجرین به افغانستان بازگردانده شوند، یعنی به کام مرگ رها شده‌اند.»
تعلیق برنامه مهاجرتی امریکا، حساب و کتاب را برای فرخنده، 23 ساله هم بهم ریخته است. دختری که دست‌کم هفت سال در افغانستان خبرنگاری کرده است. پرونده مهاجرتی فرخنده در اداره مهاجرت امریکا باز است و به گفته‌ی او کارهایش 50 درصد پیشرفت کرده است.
به‌گفته‌‌ی فرخنده، دولت پاکستان، مهاجرینی که دارای سند اقامتی (ویزا) هستند را نیز بازداشت می‌کند و با پرداخت پول دوباره آزاد می‌کند.
او که شاهد چنین واقعه‌ای بوده میگوید، یک عضو خانواده‌اش با داشتن مدرک قانونی توسط پولیس پاکستان بازداشت شده و با پرداخت ۶۰ هزار روپیه‌ی پاکستانی دوباره آزاد گردیده است: «در هیچ جای دنیا قانونی وجود ندارد که مهاجرین با داشتن ویزا هم مورد اخراج اجباری قرار بگیرند. اما دولت پاکستان با اقدامات سخت‌گیرانه، زندگی را بر مهاجرین افغانستان تلخ کرده است. همین که بفهمند ما افغانستانی هستیم، هر نوع توهین و بد رفتاری با ما می‌شود.»
