الهه رسا
ذکیه خدادادی، دختر پاراتکواندوکاری که هم‌زمان با به قدرت رسیدن گروه طالبان، افغانستان را ترک کرد. او در دو سالگی حاکمیت این گروه و هزاران کیلومتر دورتر از کشورش، در مسابقات قهرمانی پاراتکواندوی اروپا شرکت کرد و بعد از شکست دادن سه حریف‌اش، گردن‌آویز طلایی مسابقات را بر گردن آویخت.
این پناهنده‌ی افغانستانی مقیم فرانسه در ۱۴ آگست ۲۰۲۳ و با پیروزی بر حریف ترکی‌اش نورجهان اسکنجی، در وزن منفی ۴۷ کیلوگرام بر سکوی قهرمانی پاراتکواندوی اروپا ایستاد.
مسابقات قهرمانی اروپا از تاریخ ۸ الی ۱۴ آگست و با اشتراک بیش از هشتاد کشور جهان در شهر روتردام هالند برگزار شد.
ذکیه که عضویت تیم ملی پاراتکواندوی فرانسه را دارد، در هنگام دریافت مدال طلا از حسرت حمل نکردن پرچم افغانستان با گلوی پر از بغض اشک ریخت. ذکیه در صحبت با خبرنگار رسانه‌ی رخشانه از احساس‌اش در هنگام کسب عنوان قهرمانی پاراتکواندوی اروپا می‌گوید: «وقتی به سمت سکوی قهرمانی مسابقات اروپا می‌رفتم، چون برای اولین‌بار توانستم مدال طلا را کسب کنم، واقعا بغض سنگینی سینه‌ام را فشار می‌داد که پناهنده بودم و کشور و پرچم نداشتم.»
او با گذاشتن پستی در پلتفرم ایکس، مدال طلا را به «دختران و زنان شجاع افغانستان» تقدیم کرد.
کسب مدال طلا در مسابقات قهرمانی پاراتکواندوی اروپا، مدال برنز در مسابقات جایزه‌ی بزرگ جهانی در سال ۲۰۲۲، مدال نقره در مسابقات بین‌المللی در کشور البانیا و مدال برنز در مسابقات پاراتکواندو در کشور مصر در سال ۱۳۹۵ و به‌دست آوردن لقب زن شجاع در المپیک توکیو از افتخارات دوران حرفه‌‌ای ذکیه خدادادی است.
هدف اصلی این مدل‌آور افغانستانی برای کسب قهرمانی این است تا به جهانیان ثابت بسازد که: «معلولیت، محدودیت نیست و افراد دارای معلولیت جسمی می‌توانند در کنار افراد سالم ورزش کنند.»
حامد کرزی رییس جمهور پیشین افغانستان در صفحهاش در پلتفرم ایکس از تلاش ذکیه برای کسب قهرمانی پاراتکواندو ستایش کرد.
در همین‌حال، کاربران در شبکه‌های اجتماعی با شعر«هر چی تو را تبر زدند، زخم نشد جوانه شد!» و با هشتک «#StopHazaraGenocide » از این اتفاق به گونه‌ی گسترده استقبال کردند.
شهرزاد اکبر، رییس پیشین کمیسیون حقوق بشر افغانستان در صفحهاش در پلتفرم ایکس، قهرمانی ذکیه را در آستانه‌ی دوسالگی سقوط کابل به دست گروه طالبان، پیامی امیدبخش از ظرفیت بی‌پایان و شکست‌ناپذیری زنان افغانستان خواند.
عدالت حسن‌علی، کاربر دیگر با گذاشتن هشتک «#StopHazaraGenocide» می‌نویسد: «جامعه‌ی دیاسپورای هزاره که از تبعیض سیستماتیک و نسل‌کشی نجات یافته اند، در رشته‌های گوناگون می‌درخشند و قامت بلند می‌کنند.»
در حال حاضر ذکیه برای رقابت‌های المپیک ۲۰۲۴ پاریس آمادگی می‌گیرد و امیدوار است تا با اشتراک در این مسابقات، مدال کسب کند.
عکس: فیس‌بوک ذکیه خدادادی
ذکیه از کودکی آرزو داشت که روزی به عنوان اولین زن پاراتکواندوکار افغانستان«پاراتکواندو/ تکواندوی افراد دارای معلولیت» به سکوی قهرمانی مسابقات بین‌المللی ایستاده شود.
او می‌گوید، روی آوردن یک دختر به ورزش در جامعه‌ی به شدت سنتی و محافظه‌کار هرات، کار سختی بود. از دید بسیاری‌ها ورزشکار شدن یک دختر«مناسب» نبود؛ اما با تشویق خانواده به خصوص مادرش در سن هفت سالگی وارد باشگاه آریانا در منطقه‌ی جبرئیل هرات شد.
او می‌گوید: «به لطف خانواده‌ی روشن‌فکر خود که باور داشتند یک زن هم می‌تواند مانند یک مرد در جامعه درس بخواند و کار کند، توانستم تا ورزش خود را در هرات ادامه بدهم.»
ذکیه خدادادی، ورزش تکواندو را با مربی‌گیری یعقوب دولت‌یار که وی را مشوق اصلی‌اش نیز می‌داند، آغاز کرد و مدت ده سال را در کلپ ورزشی آریانا تمرین کرد.
ذکیه با یادآوری روزهای نخست ورود به عرصه‌ی ورزش پاراتکواندو، با گلویی پر از بغض می‌گوید، اغلب کسانی‌که وی را در جریان تمرینات می‌دیدند، به دلیل معلولیت از ناحیه‌ی دست چپ، او را مورد توهین و تحقیر قرار می‌دادند: «من مشکلات و چالش‌های زیادی را پشت سر گذراندم. مردم برایم بد و بی‌راه می‌گفتند و توهین می‌کردند که تو یک دختر معلول هستی، تو را چی به ورزش و به درس، تو باید در خانه باشی و حق تمرین را نداری.»
این نوع برخورد‌ها و واکنش‌های منفی موجب تضعیف روحیه‌ی ذکیه می‌شد و او اغلب به تنهایی در اتاق‌اش اشک می‌ریخت؛ اما در مقابل چالش‌ها تسلیم نشد و عزم خود را برای به‌دست آوردن آرزوهایش جزم کرد.
ذکیه در سال ۱۳۹۴ برای اولین‌بار به نمایندگی از ولایت هرات در مسابقات ملی اشتراک کرد و به دلیل این‌که شمار ورزشکاران بخش پاراتکواندو کم بود، او با ورزشکاران بدون معلولیت جسمی مسابقه داد و موفق به کسب مدال طلا و عضویت در تیم ملی تکواندوی افغانستان شد.
او مکتب را در لیسه‌ی نسوان جبرئیل به اتمام رسانده و دانش‌جوی سال دوم رشته‌ی حقوق در یک موسسه‌ی تحصیلی خصوصی بود که بعد از تسلط طالبان بر افغانستان، نتوانست به تحصیل خود ادامه دهد.
ذکیه در ۱۵ آگست ۲۰۲۱ به هدف اشتراک در المپیک توکیو به شکل سراسیمه به سمت میدان هوایی کابل شتافت؛ اما در بی‌نظمی میدان هوایی برای او، گذشتن از دروازه‌های ورودی میدان هوایی، گذشتن از هفت‌خوان رستم بود.
او که دو روز زیر حاکمیت گروه طالبان در پشت دروازه‌های بسته‌ی میدان هوایی کابل و با دنیایی از ترس و نگرانی از احتمال وقوع حملات انتحاری در میان جمعیت زیادی از مردم، انتظار ورود به میدان هوایی کابل را داشت، وضعیت در پشت دروازه‌های بسته را این‌گونه توصیف می‌کند: «آن روزهای وحشت‌ناک و کابوس‌های فراموش ناشدنی در ذهنم است که من دروازه به دروازه به‌دنبال راهی برای ورود به میدان هوایی می‌گشتم و با کمک سربازهای استرالیایی و فرانسوی وارد میدان هوایی شده و با هواپیمای نظامی امریکا کشور را ترک کردم.»
ذکیه یک هفته بعد از ترک افغانستان، و با اشتراک در رقابت‌های پاراالمپیک توکیو، به دومین ورزشکار زنی مبدل شد که در این رقابت‌ها اشتراک می‌کند. او در این مسابقات لقب زن شجاع را از آن خود کرد.
خدادادی می‌گوید: «افغانستان سقوط کرد و خانواده‌ام زیر تسلط این گروه در هرات زندگی می‌کردند. من با وضعیت روحی بد وارد این مسابقات شدم. دو مبارزه انجام دادم ولی در کسب مدال ناموفق بودم.»
با روی کار آمدن طالبان، بیش‌تر ورزشکاران زن از دوام ورزش محروم شده‌اند. احمدالله وثیق، معاون کمیسیون فرهنگی طالبان به‌تاریخ ۱۷ سنبله ۱۴۰۰ در مصاحبه با یک رسانه‌ی استرالیایی ورزش زنان را یک فعالیت نامناسب خوانده بود.
این مقام طالبان گفته بود که برای زنان اجازه‌ی بازی کریکت داده نمی‌شود: «در کریکت احتمالا آن‌ها در وضعیتی قرار بگیرند که صورت و بدن شان پوشانده نخواهند شد. اسلام نمی‌خواهد که زنان این‌گونه دیده شوند.»
این مقام طالبان گفته بود که بعد از ایجاد محیط امن، ورزش برای زنان مجاز می‌شود.
ذکیه با اشاره به حقوق و آزادی‌های اساسی زنان افغانستان که در دوران حاکمیت گروه طالبان محدود شده، برای زنان و دختران، پیام می‌فرستد که تسلیم محدویت‌های گروه طالبان نشوند و تحت هر شرایطی تلاش کنند تا قوی باشند.
او می‌گوید: «با وجود محدودیت‌های طالبان، زندگی زنان و دختران زیر حاکمیت این گروه دشوار است؛ اما جهان این را فهمیده که زنان و دختران افغانستان قوی‌تر از این حرف‌ها هستند و من مطمینم که این شرایط تغییر خواهد کرد. من طالبان را قبول ندارم و از جامعه‌ی جهانی می‌خواهم که طالبان را به رسمیت نشناسد.»
